نجات این اقتصاد قدرت امیرکبیر می‏‎خواهد/ نمی‌توانیم به همه مسلمانان جهان کمک کنیم/ عقب‌نشینی دولت از کاهش سود بانکی اشتباه بود

بالا رفتن لحطه‌به لحظه نرخ دلار آشفتگی و نگرانی در بازار ارز دلیلی بود تا چند روز گذشته دولت خبر از راهکارهای تازه برای کنترل نرخ دهد. انتشار گواهی سپرده‌گذاری با نرخ 20 درصد سود و افزایش دوباره نرخ بهره سپرده‌های بانکی از جمله تصمیمات اتخاذ شده بود.

این راهکارها در حالی عملی می‌شود که چند ماه بیشتر از اجرا شدن کاهش نرخ سود سپرده‌ها در بانک نمی‌گذرد. قرار بود با کاهش سودبانکی، سرمایه ها به سمت تولید هدایت شوند و چرخ تولید به چرخش درآید اما به جای آن بازار ارز داغ شد و خرید و فروش سهام و ملک بالا گرفت.

حالا که دولت از تصمیم چند ماه پیش خود عقب‌نشینی کرده و دوباره سود بالا را به بانک بازگردانده، کارشناسان نقد فراوان دارند و این روش را برای کنترل ارز را اشتباه و معضل اقتصاد می‌دانند.  

احمد حاتمی‌یزد مدیرعاکل سابق بانک صادرات و کارشناس اقتصادی در گفت‎وگو با رویداد۲۴ درباره تصمیم بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز با انتشار گواهی سپرده‌گذاری با نرخ 20 درصد گفت: نقدینگی مازاد جامعه تا سال گذشته در بانک‌ها به خاطر سود بالای سپرده بانکی بود. همین موضوع باعث شد تا نقدینگی وارد بازار معاملات ارزی نشود و به صورت سپرده  در بانک‌ها باقی بماند. 

او ادامه داد: زمانی که اعلام شد قرار است سود بانک‌ها کاهش پیدا کند، بسیاری از افراد ترجیح دادند به جای سپرده‌گذاری در بانک با سودهای 10 یا 15 درصد، پول خود را وارد معامله در بازار کنند.

حاتمی یزد افزود: در این میان، حجم عظیم سرمایه‌ها به بازار ارز سرازیر شد و قیمت ارز بالا رفت. معمولا وقتی این پول‌ها وارد بازار می‌شود، صرف خرید سهام؛ ملک، سکه و امثال آن خواهد شد. این شرایط به تورم لجام‌گیسخته دامن می‌زند.  

کارشناس ارشد اقتصادی ادامه داد: مشکل ما در افزایش یا کاهش سود بانکی نیست. چون بالاخره در هر دو شرایط اقتصاد ضرر می‌بیند. مشکل ما حجم عظیم نقدینگی است که 5 سال گذشته دولت آن را ایجاد کرده است. یعنی زمانی که دولت یازدهم سرکار آمد حجم نقدینگی ما 650 هزار میلیارد تومان بوده اما اکنون به رقم 1450 هزار میلیارد تومان رسیده و بیش از دوبرابر شده است. 

حاتمی یزد اشاره کرد: اگر به ازای این نقدینگی در جامعه تولید کالا بالا می‌رفت، مشکلی نبود. اما وقتی چرخه تولید، کالا، خدمات در هر سال فقط حدود 5 درصد اضافه می‌شود. پس این نقدینگی مازاد که توان خرید را بالا می‌برد تقاضا برای خرید ملک؛ ارز، سهام را بیشتر می‌کند درحالی‌که عرضه کالا متناسب با آن نیست در نتیجه نرخ‌‌ها و قیمت‌ها افزایش می‌یابد.

او گفت: اکنون دولت برای اینکه افزایش نرخ ارز ادامه پیدا نکند، دوباره قصد دارد سود بانک‌ها را بالا ببرد که به نظر من اصلا کار درستی هم نیست. چون بالا بردن نرخ بهره بحران بانکی را تشدید می‌کند. 

مدیرعامل سابق بانک صادرات بیان کرد: مشکل دیگر هم در این تصمیم وجود دارد. اینکه بانک‌ها سود 20 یا 25 درصدی به مردم اعطا می‌کند اما آیا این سپرده‌ها به همین اندازه برای بانک ها سودآوری دارد؟ بانک ها از این تسهیلات چنین درآمدی کسب نمی‌کنند که بتوانند این مبلغ سود بپردازد. تسهیلات گیرنده با نرخ‌های بالای قادر به بازپرداخت بدهی خود نیست. بنابراین مطالبات معوقات بانک هم سوخت می‌شود. درنتیجه سرمایه بانک از دست می‌رود.

حاتمی یزد افزود: بانک ها تصور می‌کنند سود تسهیلاتی که دریافت می‌کنند، جزو دارایی شان محسوب می‌شود. درصورتی که نه تنها سود بالای تسهیلات قابل وصول نیست بلکه در بسیاری از موارد اصل مبلغ وام هم بازپرداخت نمی‌شود. درحالی‌که سپرده‌گذاران سود هنگفتی را دریافت می‌کنند و بخش تولید چندان سودآور نیست بنابراین دیگر رقبتی برای سرمایه‌گذاری در تولید وجود نخواهد داشت. مگراینکه اصلاحات عمیقی در رژیم اقتصادی  ایجاد شود. البته به نظر من دولت شجاعت و توانایی چنین اصلاحاتی را ندارد.

او به دلایل ناتوانی دولت در اصلاحات اقتصادی اشاره کرد: چنین اقدامی ابعاد گسترده‌ای دارد. از دعوای ایدئولوژیک با روحانیون درباره اینکه آیا بانک‎های ما ربوی هستند یا نه گرفته تا عناصر قدرتمندی که موسسات مجاز و غیرمجاز راه‌انداخته‌اند. همچنین از سویی مداخله نهادهای غیردولتی در وضعیت بانک‌ها و اقتصاد کشور را داریم. این موارد مانند حلقه های به هم پیوسته‌ است که اقتصاد ایران را به این شکل درآورده است.

این کارشناس بانکداری گفت: ما به دولت اصلاح‌طلب و قدرتمندی مانند امیرکبیر نیاز داریم تا بتواند این مسائل را حل کند و اقتصاد ایران را نجات بخشد.

حاتمی یزد به خروجی کاهش نرخ بهره در بانک‌ها اشاره کرد: ما به کاهش سود در بانک‌ها فرصت ندادیم تا خروجی خود را نشان دهد. حداقل برای مشاهده نیتجه کاهش سود، یک سال فرصت لازم بود. در شرایط حاضر برخی از فعالان اقتصادی بازار ارز را به تولید ترجیح می‌دهند. دلیلش هم این است که بحران تحریم دوباره بر ما تحمیل می‌شود.  

او ادامه داد: در شرایطی که دیگر کسی انتظار نداشت، رئیس جمهور آمریکا خبر از تصمیم خود برای لغو برجام می‌دهد. هرچند دولت با تدبیر، صبر و احتیاط برنامه را پیش می‎برد. اما این روش برخورد فعالان بازار با موضوع تحریم نیست. برخی از آنها وقتی این خبر را شنیدند به هراس افتادند و از ترس خواستند سرمایه خود را تبدیل به دلار و از ایران خارج کنند یا اینکه با تصور گران شدن ارز، تصمیم گرفتند ارز بخرند و با فروش آن از سود آن بهره ببرند. اکنون تقاضا برای خرید و خروج ارز از کشور به شدت بالاست.

وی  افزود: اکنون دو تقاضا برای بازار ارز به وجود آمده که با سال گذشته متفاوت است. سال گذشته مردم ارز را برای خرید کالا می خواستند اما امسال برای خروج و بیرون بردن سرمایه خود از ایران می‎خواهند و برخی دیگر با هدف سفته بازی به بازار ارز روی می‌آورند.

حاتمی یزد بیان کرد: به دنبال تصمیم ترامپ، حتی کشورهایی مانند چین هم تصمیم گرفتند تا حساب‌های بانکی شرکت‌های ایرانی را ببندند. امارات و ترکیه که بخش بزرگی از حساب های ارزی ما در این کشورها نگهداری می‌شوند اکنون محدودیت ایجاد کرده‌اند. این محدودیت و تهدیدات خارجی ثروتمندان ما را به هراس انداخته است. 

این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: در این شرایط بالا بردن سود بانکی کار بسیار اشتباهی است. اما باید این موضوع را در نظر گرفت که راهکار تنها در دست بانک و بازی با نرخ سود بانکی نیست. غیر از دولت باید عناصر قدرتمند خارج از دولت هم همکاری کنند. 

حاتمی یزدی اشاره کرد: ما باید به این موضوع فکر کنیم که یک درصد جمعیت جهان هستیم اما یک درصد درآمد دنیا را هم نداریم. حالا با این وضعیت می خواهیم به همه مسلمانان جهان کمک کنیم. آیا این کار شدنی است؟ آیا سنگ بزرگی نیست که نمی‌توانیم آن را بلند کنیم؟

او ادامه داد: باید فکر کنیم اوضاع اقتصاد و رفاه و معیشت مردم اولویت دارد یا کمک به سایر مسلمانان در بیرون مرزها؟ کمک به سایر مسلمانان در بیرون مرزها با اقتصاد ضعیف ما هماهنگ نیست. درست است که ما می‎خواهیم  مردمی را از شر استکبار آزاد کنیم اما اقتصاد را چگونه باید فتح کرد!

این کارشناس اقتصاد افزود: اگر نظام بانکی جهان با ما همکاری نکند، اقتصاد ما فلج می‌شود. محدودیت‌هایی که برای نقدینگی وجوه ارزی در بانک‎های خارج به وجود آمده است گلوی اقتصاد ما را گرفته است. این داستان روی تولید، تورم، سرمایه‌گذاری تاثیر می‌گذارد. ما به تدابیر جدی دیپلماسی نیاز داریم. اکنون نه تنها اروپا خط آمریکا را دنبال می‌کنند بلکه بانک‌های چین، امارات و... نیز پیرو آمریکا هستند. 

حاتمی یزد گفت: حسن بزرگ برجام در این بود که ده‌ها تحریم از ما برداشته شد. مانند تحریم کشتیرانی، پتروشیمی، نفتی، غذا و دارو و... در این شرایط تنها یک تحریم مهم باقی ماند و آن تحریم بانکی است. تحریم بانکی بسیار خطرناک و زهرناک است. 

او در روشن شدن اهمیت تحریم بانکی گفت: ما کشوری هستیم که حدود یکصد میلیارد دلار در سال صادرات داریم. این صادارت شامل نفت، گاز، پتروشیمی، موا معدنی، محصولات کشاورزی و صنایع دستی است. در قبال این یکصد میلیارد دلار می‌توانیم کالا و خدمات از خارج بخریم. کالای سرمایه‌ای، نفتی، دفاعی، فرهنگی و... می‌توانیم داشته باشیم. 

وی ادامه داد: بنابراین ما 200 میلیارد دلار در سال معامله خارجی داریم، خرید از خارج یا فروش کشورهای به خارج. این عدد معادل 50 درصد درآمد ملی ماست. یعنی 50 درصد اقتصاد ما به خارج وابسته است و این میزان معاملات خارجی ما لزوما از طریق بانک‌های بین المللی صورت می پذیرد. زیرا دریافت و پرداخت ارز توسط بانک‌های خارجی عملی خواهد بود. 

کارشناس مسائل اقتصادی در پایان تاکید کرد: کشوری که اقتصاد آن تا این حد به خارج نیاز دارد نمی‌تواند با محدودیت‌هایی که تحمیل می‌شود زندگی اقتصادی خود را به رفاه برساند. به همین دلیل باید درباره نقل و انتقال وجوه ارزی با نظام بانکی جهان تعامل و تفاهم داشته باشیم.