رویداد۲۴-کاهش نزولات جوی، رشد بی‌اساس مصرف برق در طول 200 ساعت از سال و اقتصاد نابسامان صنعت آب و برق شرایطی برای کشور رقم زده که آژیر خطر آن از همین حالا به صدا درآمده است. شرایطی بحرانی که برای عبور از آن فقط یک راه داریم؛ یعنی مدیریت مصرف. در غیر این صورت قطع آب و خاموشی برق در تابستان موضوعی انکار‌ناپذیر خواهد بود که قطعاً فشار آن بیشتر از مدیریت مصرف است.
کم آبی، بحرانی جدی برای کشوراست
آمارها و پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد که ما امسال در بهترین حالت حدود 35 تا 40 درصد نسبت به سال گذشته و مدت متوسط بلندمدت افت بارندگی خواهیم داشت. آن هم در شرایطی که وضعیت منابع آبی سال‌های اخیر و به طور کلی ذخایر آب زیرزمینی کشور چندان مناسب نبوده و در نیم قرن اخیر به سمت کاهش بارش‌ها حرکت کرده‌ایم. بر اساس آخرین آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران، ارتفاع کل ریزشهای جوی از اول مهر تا ۱۳ اردیبهشت سال آبی ۹۷-۹۶ بالغ بر ۱۳۸.۳ میلیمتر بوده است. این مقدار بارندگی نسبت به‌میانگین دوره‌های مشابه درازمدت(۲۲۰.۹ میلیمتر) ۳۷.۴ درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته(۲۱۶.۶ میلیمتر) ۳۶.۱ درصد کاهش نشان می‌دهد. حجم بارش‌ها هم از اول مهر تا ۱۳ اردیبهشت معادل ۲۲۷.۹۲۲ میلیارد مترمکعب بوده است؛ یعنی کمتر از نصف میانگین دهه 80.
این کاهش‌های پی در پی منابع آبی در دسترس کشور بیانگر بحرانی جدی است. بحرانی که به گفته وزیر نیرو و تمام کارشناسان باید با آن سازگار شد و در این زمینه چاره‌ای جز مدیریت مصرف نداریم. وزیر نیرو اخیراً با بیان اینکه در سال آبی جاری کم بارش‌ترین شرایط نیم قرن اخیر خود را تجربه می‌کنیم، اعلام کرده بود: «اعتقادی به جیره‌بندی در بخش شرب نداریم. چراکه تجربه‌های پیش از این ثابت کرده شهروندان در چنین شرایطی سعی خواهند کرد تا در ساعتی که آب موجود است حجم زیادی از آب را ذخیره کنند و پس از برقراری مجدد آب نیز باقی مانده ذخیره این مایع حیاتی را دورریز خواهند کرد بنابراین جنبه‌های روانی کمکی به کاهش مصرف آب نخواهد کرد.» به گفته «رضا اردکانیان» جیره‌بندی آب در دستور کار قرار ندارد، اما با کمبود منابع آبی احتمال قطع آب بدون برنامه‌ریزی قبلی وجود دارد.
اما کارشناسان عقیده دارند که اگر همه مردم از همین امروز که هنوز وارد روزهای سخت تابستان نشده‌ایم به مصرف صحیح‌تر و کم مصرفی در بخش آب روی آوردند مطمئناً آب بیشتری در سدهای کشور ذخیره خواهد شد و تابستان گرم را با مشکل کمتری پشت سر خواهیم گذاشت. به همین خاطر است که وزیر نیرو می‌گوید: «تمامی شهروندان کشور مدیران بخش آب هستند.»
6 هزار مگاوات کمتر مصرف کنیم
با کاهش ورودی آب به سدها خروجی آنها نیز کمتر می‌شود. اما این عامل فقط موجب کمبود منابع آبی کشور نمی‌شود بلکه کاهش تولید برق را نیز در پی خواهد داشت. هم‌اکنون به طور متوسط ذخایر سدهای کشور حدود 25 درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. لذا تابستان سختی برای تأمین برق مورد نیاز روزهای پیک در پیش داریم. ظرفیت عملی تولید برق کشور از ابعاد گوناگون، جوابگوی نیاز مصرفی پیش‌بینی‌شده در روزهای پیک مصرف تابستان نیست. تولید عملی نیروگاههای حرارتی با وجود ظرفیت اسمی حدوداً 63 هزار مگاواتی، در شرایط آمادگی کامل چیزی در حدود 44 هزار مگاوات است. تولید عملی در بخش نیروگاه های برقآبی با وجود ظرفیت اسمی 11 هزار مگاواتی، امسال به‌خاطر کاهش شدید بارش‌ها و به‌تبع آن کاهش قابل توجه حجم روان‌آب‌ها و ورودی سدها، چیزی در حدود 5 هزار مگاوات پیش‌بینی می‌شود.تولید در بخش اتمی حدود 1000 مگاوات (نزدیک به ظرفیت اسمی) و تولید در بخش‌های تولیدپراکنده و تجدیدپذیر چیزی در حدود 1400 مگاوات (در بهترین حالت) و حدود 400 مگاوات نیز در نیروگاههای کوچک دیزلی تولید خواهیم داشت.
در مجموع چیزی در حدود 51 هزار و 800 مگاوات تولید عملی برق (در صورت تحقق 100درصدی کسب آمادگی و در مدار بودن بخش‌های مختلف تولید) در روزهای پیک سال‌جاری پیش‌بینی می‌شود، در حالی که پیش‌بینی رسیدن مصرف برق در زمان پیک 97 به بالای 58 هزار مگاوات را داریم. می‌توان گفت در صورت تحقق تولید 51 هزار و 800 مگاواتی، نیاز به بیش از 6 هزار مگاوات پیک‌سایی و مدیریت مصرف داریم تا کشور دچار خاموشی نشود. در این باره محمودرضا حقی فام معاون هماهنگی توزیع شرکت مادر تخصصی توانیر به «ایران» گفت: برآورد این است که اگر سال آینده بخواهیم بدون دغدغه از پیک عبور کنیم و بارش‌ها هم تقویت نشود، باید حدود 6 هزار مگاوات مدیریت مصرف انجام دهیم که عدد قابل توجهی است. البته اگر بخش خانگی همکاری کند، بدون مشکل از پیک عبور خواهیم کرد. لذا بخش‌های خانگی و تجاری باید 2 هزار مگاوات مدیریت مصرف انجام دهد که البته کار سختی نیست.»
اما چقدر احتمال دارد که این برنامه محقق شود؟ در این خصوص آرش کردی مدیرعامل شرکت توانیر می‌گوید: «علی‌رغم فشارها و محدودیت‌هایی که وجود دارد، آمار و اطلاعاتی که از فعالیت صنعت برق استخراج می‌شود بسیار امیدوارکننده ولی در بخش مصرف برق، این آمار و اطلاعات ناامید‌کننده است و باید در زمینه مدیریت مصرف کارهای بیشتری صورت گیرد و موضوع مدیریت مصرف، مهم‌ترین اولویت صنعت برق در سال‌جاری است.» او خاطرنشان کرد: «برای مدیریت مصرف برق دو راه بیشتر نداریم، یا باید مدیریت مصرف اجباری مثل خاموشی اعمال کنیم یا باید خودمان در مصرف برق مدیریت داشته باشیم تا با قطعی برق مواجه نشویم.»
از این‌رو اگر خودمان در مصرف آب و برق صرفه‌جویی نکنیم به ناچار باید قطع این کالای ضروری را در سخت‌ترین شرایط تابستان بپذیریم. درحالی که با 10 تا 20 درصد مدیریت مصرف آب و برق تمام مشکلات حل خواهد شد. در خصوص برق انتقال مصارف غیر ضروری از ساعات پر مصرف روز و شب به دیگر ساعات بهترین و آسان‌ترین راه حل است.