رویداد۲۴-- تنها چند دقیقه کافی است تا زهر اسید بر پیکره و صورت یک انسان زخم‌هایی ایجاد کند که هیچگاه قابل ترمیم نباشند. شاید از نگاه رهگذران، دیدن و شنیدن فریادهای «سوختم – سوختم» فرد قربانی فقط آزار دهنده روح و چشم و گوش آنها باشد اما بی‌تردید اگر بی‌توجه از کنارشان بگذریم این صداها با مرور زمان تبدیل به «سوختیم - سوختیم»هایی می‌شوند که جسم و روح جامعه را آتش می‌زند و...مسأله اسیدپاشی از جمله جنایاتی است که نمی‌توان با قاطعیت آمار دقیقی از آن ارائه داد. چراکه قربانیان این جنایت در بسیاری از مواقع به‌خاطر برخی دلایل از جمله تهدیدهای مجرم ناچار به سکوت می‌شوند. از سوی دیگر بسیاری از بزه‌دیدگان که به‌دنبال احقاق حق‌شان بوده‌اند نیز با خلأهای قانونی متعدد روبه‌رو شده‌اند و نه تنها نتوانسته‌اند به حق‌شان که همانا قصاص مجرم بوده، برسند، بلکه هزینه‌های کمرشکن این حادثه باعث شده که هیچگاه نتوانند سلامت و زیبایی چهره و پیکره زخمی‌شان را بازیابند.
همین امر سبب شده تا چهره زخم خورده‌شان، زخمی عمیق‌تر بر پیکره روح‌شان ایجاد کند که گویی این زخم‌ها هیچ گاه مرهمی ندارند.
اسیدپاشی در بسیاری از کشورها وجود دارد و عوامل مختلفی از جمله مشکلات روانی فرد مجرم، حسادت و مباحث عاطفی باعث شده تا بسیاری از افراد قربانی این جنایت شوند. به طور قطع خلأهای قانونی، مسائل جامعه شناختی و روانشناسی نقش بسزایی در بروز این جرم دارند.
ضعف مجازات در اسیدپاشی
مرضیه قاسم‌پور حقوقدان، پژوهشگر حوزه زنان و وکیل پایه یک دادگستری در خصوص معضل اسیدپاشی می‌گوید: به نظر من در کشور ما روی مسأله اسیدپاشی کار جامعه شناختی و روانشناختی درستی صورت نگرفته و اساساً ریشه و انگیزه واقعی افراد اسیدپاش مورد واکاوی قرار نگرفته است. ضمن اینکه قوانین موجود به هیچ وجه متناسب با جرم ارتکابی نیست. فرض کنید وقتی صورت یک زن بر اثر اسیدپاشی دچار بهم ریختگی می‌شود، آن زن علاوه بر تغییر در چهره و شکل دچار مرگ اجتماعی و روانی نیز می‌شود اما در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن مجرم فقط باید قصاص شود که آن هم با اما و اگرهایی در سطحی‌ترین حالت ممکن پیگیری می‌شود.
این پژوهشگر حوزه زنان در پاسخ به این سؤال که به‌عنوان یک حقوقدان تاکنون دیده یا شنیده‌اید که حکم قصاص یک اسیدپاش، اجرا شده باشد، تصریح می‌کند: من به شخصه نشنیده‌ام که حکم قصاص به طور درست اجرا شود. به طور کلی جنبه عمومی جرم در کشور ما ضعیف است. اگر در کشور ما مجازات‌های سنگینی برای پیشگیری از وقوع این جنایت گذاشته می‌شد، قطعاً حالا شاهد این حجم از اسیدپاشی نبودیم.وی در ادامه می‌افزاید: مدتی است که نمایندگان مجلس پیش‌نویس طرحی را در خصوص اسیدپاشی و مجازات‌های آن آماده کرده‌اند که امیدوارم بزودی تصویب و اجرایی شود اما از جزئیات آن خبری ندارم.
قاسم‌پور درباره اینکه آیا در قانون، برای خرید اسید محدودیتی وجود دارد و به‌عنوان یک کارشناس حقوقی راهکاری برای فروش قانونمند اسید و موارد مشابه دارید، تأکید می‌کند: خرید اسید فی نفسه جرم نیست. اما باید برای خرید آن مرزبندی مشخصی را تبیین کرد. مثلاً برای استفاده در مصارف صنعتی می‌توان با استفاده از مشخصات خریدار و کد رهگیری که به مراجع انتظامی متصل است، خریداران این مواد را کنترل و شناسایی کرد. در مورد مصارف خانگی هم باید از مواد مشابه و کم خطرتر استفاده کرد تا این مواد کمتر در دسترس افراد قرار گیرد.
این وکیل دادگستری در پاسخ به این سؤال که آیا طولانی بودن روند رسیدگی به پرونده‌های اسیدپاشی در کشور باعث تضییع حقوق قربانیان نمی‌شود، می‌گوید: به طور قطع طولانی بودن روند رسیدگی به پرونده‌ها بویژه اسیدپاشی تأثیر بسزایی در اجرای احکام دارد. وقتی روند رسیدگی به یک پرونده بیش از یک سال طول می‌کشد همین مسأله باعث می‌شود تا در این مسیر شرایط و فضایی را به وجود آورند که قربانی ماجرا با گذشت‌های نا بجا و مسائلی مشابه باعث شود تا مجرم به سزای عملش نرسد. البته ناگفته نماند که در این موضوع نباید تنها از قوه قضائیه انتظار داشت. پرونده اسیدپاشی از جمله مسائلی است که باید همه دستگاه‌ها از جمله مجلس، آموزش و پرورش، رسانه و حتی خانواده تلاش کنند تا شاهد کاهش چنین جنایاتی در کشورمان باشیم.
قانون جدید اسید پاشی تا 3 ماه دیگر
فاطمه ذوالقدر نماینده مجلس و عضو فراکسیون زنان مجلس در خصوص وضعیت قانون جدید اسیدپاشی می‌گوید: از دو سال قبل که ما وارد مجلس شدیم به‌عنوان عضو فراکسیون زنان، تصویب این طرح را دنبال کردیم. البته در ابتدا تصویب این طرح با کندی صورت گرفت اما با همت سایر همکاران توانستیم طرح را به کمیسیون قضایی دولت ارسال کنیم و پس از آن هم طی جلساتی با خانم معصومه ابتکار طرح را جلو بردیم و در حال حاضر در مراحل پایانی است و بزودی در صحن مجلس وصول می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که طرح و قانون جدید اسیدپاشی چه شاخصه‌هایی دارد، تصریح می‌کند: این طرح تأکید زیادی بر تشدید مجازات عاملان اسیدپاشی دارد و در بحث فروش اسید نیز خریداران را با محدودیت‌هایی مواجه می‌کند تا هرکسی با هر شرایطی نتواند اقدام به خرید اسید و موارد مشابه کند.
ذوالقدر در ادامه می‌افزاید: به نظر می‌رسد این طرح تا 2 یا 3 ماه آینده تصویب می‌شود و به اجرا درمی‌آید و فکر می‌کنم بندهای این قانون بازدارندگی زیادی را برای مجرمان – چه به لحاظ روانی و چه به لحاظ قانونی – ایجاد خواهد کرد.
اجرای حکم قصاص چالشی در همه کشورها
دکتر احمد شجاعی رئیس پزشکی قانونی هم در پاسخ به این سؤال که در بحث اجرای قصاص آیا در آن سازمان امکان مشخص شدن مقدار اسید ریخته شده و فاصله مجرم در هنگام ریختن اسید روی فرد قربانی وجود دارد یا خیر، می‌گوید: هم امکان مشخص شدن مقدار اسید و هم فاصله عمل مشخص است اما مشکل اصلی خود اجرای قصاص است. چراکه وقتی یک قربانی بر اثر اسیدپاشی دچار سوختگی و از بین رفتن 50 درصد از بینایی‌اش شده حتی با وجود مشخص شدن همه جزئیات آن نمی‌توان ضمانت کرد که در اجرای حکم قصاص – حتی با همان مقدار و از همان فاصله – به همان میزان سوختگی ایجاد کرد و بینایی را از بین برد. بنابراین همین مشکل باعث می‌شود که اجرای حکم قصاص در پرونده‌های اسیدپاشی با اما و اگرهایی مواجه باشد.
وی در ادامه می‌افزاید: این مشکل ضمانت در خصوص حکم قصاص فقط مربوط به کشور ما نیست و به لحاظ علمی در همه کشورها با چالش روبه‌رو بوده است. از این روست که برخی از کشورها احکام جایگزینی همچون حبس را در نظر می‌گیرند.
اسید پاش ها و مشکلات جدی روانشناختی
دکتر مسعود غفاری روانشناس و مشاور خانواده، با تقسیم‌بندی انگیزه مجرمان اسیدپاشی می‌گوید: انگیزه عاملان اسیدپاشی یا شخصی است یا غیرشخصی. در واقع ارتباط میان دو نفر و ناکامی روابط‌شان باعث بروز پرخاشگری از جمله اسیدپاشی می‌شود. بیشتر نگاه فردی بر قضیه حاکم است و تقریباً در اغلب موارد فرد اسیدپاش هیچ برنامه‌ریزی قبلی نکرده و به یکباره اقدام به این کار می‌کند. حال آنکه در انگیزه غیرشخصی نگاه کلان است و مجرم معمولاً با یک ایدئولوژی، برنامه‌ریزی و مدیریت دست به اسیدپاشی می‌زند. اما نکته حائز اهمیت در هر دو حالت آن است که هیچگاه افراد خردمند دست به چنین اقدامی نمی‌زنند.
وی در ادامه می‌افزاید: اغلب اسیدپاشی‌ها در کشور ما به‌خاطر مسائل عشقی، احساسی و عاطفی رخ می‌دهد و بیشتر مجرمان هم افراد سالمی نیستند چراکه افراد سالم در هر اجتماعی راه سازگاری را برمی‌گزینند. بنابراین با صراحت می‌توان گفت افرادی که برای راهبرد اهداف و انگیزه‌هایشان به‌دنبال استفاده از چوب و چماق و اسید و اسلحه‌های سرد و گرم هستند به لحاظ روانشناختی مشکلات جدی دارند.
دکتر غفاری در پاسخ به این سؤال که چه راهکاری برای افراد قربانی وجود دارد که بتوانند اعتماد از دست رفته‌شان را بازگردانند، می‌گوید: متأسفانه وقتی چنین اتفاقی می‌افتد روح و روان فرد قربانی به کلی ویران می‌شود و آنقدر باید دوره‌های روان درمانی را بگذراند تا نگاه تنفری‌اش نسبت به جامعه به نگاه ترحمی تبدیل شود. تا این اندازه که بداند شخص اسیدپاش انسانی وامانده است.این روانشناس تأکید می‌کند: ما به لحاظ مسائل روانشناختی مشکلات عدیده‌ای داریم که باید روی خودمان کار کنیم. ما باید کاری کنیم که خودمان جذاب و دوست داشتنی باشیم نه اینکه کسی را وادار به دوست داشتن‌مان کنیم.
باید یاد بگیریم که یک رابطه عاطفی تنها با تصمیم دو نفر شکل می‌گیرد ولی یک قتل و اسیدپاشی تصمیم فردی است. همه این مسائل از یک روند پیروی می‌کنند؛ انسان سالم، خانواده سالم و جامعه سالم و بالعکس. اگر همه این عوامل بدرستی رعایت شوند می‌تواند برای هر انسانی گلستان بسازیم یا در مقابل بستر نامناسب گورستان.
دکتر غفاری، ضمن اشاره به این مسأله که برای پیشگیری و کاهش جنایاتی چون اسیدپاشی باید از ابتدای تولد تدابیری اندیشید، خاطرنشان می‌کند: اگر همه مجرمان اسیدپاشی را به جزیره‌ای دورافتاده تبعید کنیم و دیوار بلندی هم دورشان بکشیم تا آخر عمر در حبس باشند بازهم مشکل این جنایت مرتفع نخواهد شد. به اعتقاد من برای کاهش و پیشگیری از چنین جرایمی باید حتی قبل از تولد فرزندان به فکر باشیم و پنج عامل را در نظر بگیریم. نخست آنکه باید بتوانیم پس از تولد هزینه‌های تحصیل، هنر و ورزش نوزادمان را پرداخت کنیم تا او درست رشد کند. دوم آنکه دو میزبان شایسته باشیم. یعنی پدر و مادر اشخاصی شایسته، همسرانی خوب و.. باشند. سوم فضای ایمنی را برای فرزندمان به وجود آوریم. فضایی به دور از قهر، دعوا، تهدید، سردی و.... بچه‌ها به محیطی گرم و آفتابی با آسمانی صاف نیاز دارند. چهارمین عامل مدارس استاندارد است که در سال‌های مختلف موجب استعدادیابی، هدایت و پرورش استعداد فرزندان‌مان شوند. نکته آخر هم جامعه سالم است که یک فرد متخصص و تکامل یافته را در جای خودش پذیرا باشد. چنین افرادی به طور حتم هم جذابیت خواهند داشت و هم دوست داشتنی خواهند بود. ما باید کاری کنیم که پیش از بسته شدن نطفه مسیر درست را برای فرزندان‌مان مشخــــص کنیم نه پس از شکل گیری.