رویداد۲۴-نمی‌شود حرف برجام در مجلس باشد و صدایی بالا نرود. نمی‌شود جبهه پایداری‌ها حتی 10 عضو ثابت در بهارستان داشته باشند و ظریف بیاید و قیل‌وقالی برپا نشود، چه برسد به حالا که روزهای خرسندی برخی اصولگرایان است؛ روزهای خروج ترامپ از برجام و فصل تازه‌ای برای گفت‌وگو با اروپا؛ گفت‌وگویی که مجوز آن در سخنرانی اخیر مقام معظم رهبری نیز صادر شده است.
نخستین واکنش تندروها در مجلس، آتش‌زدن برجام بود و پرچم آمریکا. حالا در جلسه غیرعلنی مجلس و با حضور علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و محمدجواد ظریف و مسعود کرباسیان، وزیران امور خارجه و اقتصاد، اعتراض‌ها به برجام کماکان در دستور است. علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس، درباره نظر مخالفان مجلس در جلسه غیرعلنی نسبت به FATF و برجام، به ایلنا گفته است: «تقابل شدیدی بود، حتی در ابتدای جلسه داد و بیداد زیادی کردند، نهایت منطق یک طرف قوی‌تر بود و تا حدی مخالفان قانع شدند ولی به‌هرحال برخی از آنها هیچ‌گاه قانع نمی‌شوند. برخی از روی دلسوزی مخالف‌اند، فکر می‌کنند اگر لوایح مرتبط با FATF تصویب شود، آینده حزب‌الله و حماس به خطر می‌افتد که این‌طور نیست و نخواهد بود. عده‌ای دیگر نیز قصد تخریب رقیب سیاسی خود را دارند و اعلام مخالفت می‌کنند».
اشکال‌های FATF با ارتباط با دفتر رهبری حل شد
نشست غیرعلنی مجلس با دو دستور کار ادامه برجام بعد از خروج آمریکا و لوایح مرتبط با FATF برگزار شد. وزیر امور خارجه گزارشی از مذاکرات خود با کشورهای اروپایی ارائه داد و فریاد برخی جبهه پایداری‌های مجلس بالا رفت. همان‌هایی که از روز نخست هرچه داشتند برای ناکامی برجام رو کردند و حالا گویی از خروج ترامپ از برجام خرسند‌ند.
در جلسه غیرعلنی دیروز مجلس همچنین مسئولان شورای عالی امنیت ملی درباره FAFT گزارشی ارائه کردند. نکته مهم دیگری که علی مطهری در خلال گفت‌وگوهایش به آن اشاره کرده، این است که «نظر شمخانی درخصوص لوایح FATF کاملا مثبت بود، گفته شد این لوایح ایرادهایی داشته که با همکاری مرکز پژوهش‌های مجلس، شورای عالی امنیت ملی و حتی ارتباط با دفتر رهبری رفع شده است».
اصولگرایان می‌گویند آمریکا کدخداست
محمود صادقی خیلی خلاصه شرح ماوقع مخالفت اصولگرایان تند در مجلس را این‌طور بيان کرده است: «زبان حال بعضی از اصولگرایان در جلسه دیروز مجلس این بود که آمریکا کدخداست؛ تکیه‌کلامشان این بود که برجام بدون آمریکا بی‌فایده است. زیرا شرکت‌های اروپایی ۴۵۰میلیارد دلار معامله با آمریکا را فدای ۱۸میلیارد معامله با ایران نخواهند کرد». غلامرضا حیدری، نماینده اصلاح‌طلب، نشست را مفید و مؤثر ارزیابی می‌کند و البته به برخی نقدها از جانب اصولگرایی که او آنها را «جبهه پایداری‌های» مجلس می‌خواند، اشاره دارد.
به گفته حیدری «برخی می‌گویند در اوج تحریم‌ها و قفل‌شدن‌ها آمدیم و برجام را پذیرفتیم و گشایشی شد. توضیح موافقان برجام این بود که ما توافق‌نامه‌ای امضا کردیم که طرف آمریکایی خودش می‌گوید برای آمریکا سراسر ضرر بوده و در نهایت نیز از این توافق خارج شده است. از طرف وزیر امور خارجه این نکات مطرح شد که با برجام گره ما باز شد. اینکه ما به آنها اجازه ورود به مسائل موشکی ندادیم. آنها فعالیت هسته‌ای ما را پذیرفتند؛ به‌طوری‌که شورای عالی امنیت سازمان ملل هم آن را تصویب کرده است. با خروج آمریکا از برجام، اختیارات آمریکا سلب شده و نمی‌تواند پیشنهاد دهد یا از ایران شکایت کند».
ضرورت ارتباط با آمریکا
حیدری در ادامه به ابعاد دیگری از سخنان مطرح‌شده در جلسه غیرعلنی دیروز اشاره دارد: «نکته مهم دیگری که در جلسه دیروز مطرح شد اینکه ما به همان اندازه که با روس‌ها ارتباط برقرار کرده‌ایم، باید با غرب، به‌ویژه آمریکا، ارتباط بگیریم. آمریکا به‌گونه‌ای است که منافع بسیاری از کشورها با آمریکا گره خورده است. حتی نمی‌توانیم به مبادلات با چین و ژاپن و اروپا فکر کنیم به‌جز اینکه بتوانیم سطحی از روابط را با آمریکا شکل دهیم. چنانچه آمریکا بخواهد تحریم‌ها را جدی بگیرد، خیلی از این کشورها روابط اقتصادی‌شان را با ما ادامه نخواهند داد.
آنها هم منافع خودشان را درنظر می‌گیرند. رویکرد دیگری نیز مطرح شد؛ اینکه دشمنی ما با آمریکا ابدالدهر است و سر هیچ موضوعی مذاکره نخواهیم کرد. البته من باید بگویم که تجربه جهانی این بوده که ما نه دوست دائمی داریم و نه دشمن دائمی. ضروری است تا براساس مقتضیات زمان و مسائل روز با مذاکره حق و حقوقمان را بگیریم».
همچنین در حاشیه صحن علنی دیروز مجلس علی مطهری به جمع خبرنگاران آمد و گفت «در جلسه درباره یکی از لوایح مرتبط با FATF بحث‌هایی شد. اینکه تصویب این لوایح به معنای پیوستن به FATF نیست، بلکه اینها از لوازم FATF است. توضیحاتی از سوی وزارت خارجه ارائه شد و نشان می‌داد تا اینجا از نتیجه مذاکرات راضی بوده‌اند، اما باز هم همه‌چیز بستگی به دو، سه هفته آینده دارد، چون اروپایی‌ها تا حدی دستشان بسته است».
ارزیابی مثبت وزارت امور خارجه از مذاکرات
به گفته او «اتحادیه اروپا ۲۸ عضو دارد، باید آنها را راضی کنند که مراحلی دارد، اما آنچه مسلم است، اروپایی‌ها به‌خاطر اقدام آمریکا و نشان‌دادن استقلال خودشان و ثابت‌کردن اینکه تابع حرف آمریکا نیستند، دچار شکاف با آمریکا شده‌اند. ممکن است اتفاقی شبیه سال ۱۹۹۶ درباره کوبا رخ دهد. در آن زمان دولت‌های اروپایی شرکت‌های خود را از اجرای تحریم‌های آمریکا درباره کوبا ممنوع و اعلام کردند خسارت مالی آن شرکت‌ها را می‌پردازند. اگر این اتفاق در آن حد درباره ایران رخ دهد، برای ما ایده‌آل است، تقریبا در این مسیر هستند و تا حد قابل‌قبولی پیش آمده، باز هم باید دید در آینده چه می‌شود».
مطهری درباره ارزیابی وزارت خارجه از مذاکرات نیز به خبرنگاران گفته «آنها ارزیابی مثبتی داشتند، البته ازآنجاکه شرکت‌های بزرگ اروپا منافع زیادی در آمریکا دارند، ممکن است نظر دولت‌هایشان خیلی مؤثر نباشد، اما درباره شرکت‌های کوچک و متوسط معتقد بودم که نظر دولت‌های اروپایی مؤثر خواهد بود».
نظر شمخانی مساعد بود
نایب‌رئیس مجلس دهم همچنین درباره اینکه گفته می‌شود نظر شمخانی درباره لوایح مرتبط با FATF مثبت نبوده، گفت «اتفاقا چنین چیزی نبوده است. نظر ایشان کاملا مثبت بود، گفته شد این لوایح ایراداتی داشته که با همکاری مرکز پژوهش‌های مجلس، شورای عالی امنیت ملی و حتی ارتباط با دفتر رهبری رفع شده است». نایب‌رئیس مجلس در پاسخ به این سؤال که آیا دولت با شروع مذاکرات با طرف‌های اروپایی و بدون اذن مجلس، قانون اقدام متناسب و متقابل را نقض نکرده، افزود: «طبق قانون اقدام متقابل و متناسب، خیلی از امور به شورای عالی امنیت ملی ارجاع داده شده است، شورا هم هیئت نظارت بر برجام را داشته که همه تصمیمات از مسیر هیئت عبور می‌کند که مرتبط با رهبری است، بنابراین در مجموع این قانون نقض نشده است».
مطهری این جلسه را تعدیل‌کننده تقابل‌ها با لوایح سه‌‌قلو دانست: «برخی از مخالفان دلیل اصلاح این قانون را می‌پرسند و می‌گویند ما می‌خواهیم براساس نظر کشورهای غربی رفتار کنیم، حال اینکه این قانون به‌دنبال تعریف مصادیق تروریسم است، نه اینکه چه گروه‌هایی تروریسم هستند. آنها یک ایراد شکلی به قانون مصوب مجلس گرفتند که باید اصلاح کنیم، این اصلاح ضرری به گروه‌های مقاومت وارد نمی‌کند. در این لوایح آمده که مصادیق تروریسم را شورای عالی امنیت ملی تعریف می‌کند، پیوستی تفصیلی هم به آن اضافه شده تا همه درهای تخریب این لوایح را ببندند، چون این لوایح مشکلی ایجاد نخواهد کرد».
بررسی تضامین ادامه برجام با کشورهای اروپایی
بهروز نعمتی، سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس نیز گزارشی از جلسه غیرعلنی با حضور وزرای امور خارجه، اقتصادی و دبیر شورای عالی امنیت ملی ارائه کرد. او در حاشیه نشست علنی دیروز مجلس با حضور در جمع خبرنگاران در تشریح نشست غیرعلنی گفت: «این نشست با حضور آقایان ظریف، کرباسیان، شمخانی و عراقچی برگزار شد؛ در این نشست مباحثی درخصوص مذاکرات با پنج کشور در زمینه ادامه برجام مطرح شد».
دبیر شورای عالی امنیت ملی تأکید می‌کرد این لوایح ارتباطی با FATF ندارد و گفت این لوایح چهارگانه جدا از FATF است.
مجلس محل تضارب افکار است؛ نمایندگان موافق و مخالف در این زمینه صحبت کردند، همه از روی دلسوزی اظهارنظرهایی داشتند، اما آن چیزی که مسلم است این بود که نمایندگان بر تأمین منافع ملی تأکید می‌کردند که خارج از مأموریت مقام معظم رهبری گامی برداشته نشود». نعمتی افزوده: «این لوایح جزء دستور مجلس است، اما با توجه به اینکه یک‌سری نگرانی‌هایی وجود داشت، امیدواریم با ارائه توضیحات مسئولان، نگرانی نمایندگان برطرف شده باشد. لوایح به صورت مستقل در دستور صحن علنی قرار می‌گیرد. هرکدام از این لوایح به صورت مستقل بررسی می‌شود. دبیر شورای‌عالی امنیت ملی چندین‌بار به صراحت در صحن علنی اعلام کرده است که لوایح چهارگانه ارتباطی به FATF ندارد، اما بنده اعتقاد دارم ممکن است به‌نوعی این موارد مرتبط با FATF باشد».
زمان کوتاه است
رضایی‌کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس، نیز درباره جزئیات جلسه غیرعلنی به ایلنا گفته: «طبق صحبت‌ها در جلسه دیروز، اروپایی‌ها تلاش دارند روابط خود را با ایران حفظ کنند، اما این چالش‌ها نیز وجود دارد. باید دید آیا شرکت‌های تجاری از سران شرکت‌های اروپایی تبعیت می‌کنند؟ اصل صحبت‌های ظریف این بود که درحال‌حاضر آمریکا از برجام خارج شده و اروپا در برجام باقی مانده است. ما به اروپا زمانی محدود داده‌ایم تا ببینیم می‌تواند بسته‌ای را که در برجام باید به آن عمل کند، عملیاتی کند یا خیر. با توجه به اینکه شرکت‌هایی که قرار است در بحث تجاری کار کنند خصوصی هستند و عمده سرمایه‌گذاران و سهام‌داران آنها آمریکایی هستند، باید دید می‌توانند به برجام عمل کنند یا خیر. ظریف این مسائل را در قالب چالش‌های موجود مطرح کرد».
به گفته او: «طبق صحبت‌ها در جلسه دیروز، اروپایی‌ها تلاش دارند روابط خود را با ایران حفظ کنند، اما این چالش‌ها نیز وجود دارد. باید دید آیا شرکت‌های تجاری از سران شرکت‌های اروپایی تبعیت می‌کنند؟ به‌هرحال بحث بیمه‌ها، بحث مراودات بانکی و همه این موارد وجود دارد. در بحث تأمین مالی تروریسم ما هم قربانی زیاد داریم، اما اگر ما FATF را مصوب کنیم، مصادیق تروریسم را چه کسی تعریف می‌کند؟ خودمان به دست خودمان قربانی می‌شویم. تأمین مالی تروریسم در دستور کار فعلی مجلس است. عده‌ای از نماینده‌ها موافق و عده‌ای مخالف هستند. نظر آقای شمخانی این است که نماینده‌ها رأی مثبت به الحاق ایران به کنوانسیون بین‌المللی تأمین مالی تروریسم بدهند». در جلسه غیرعلنی روز گذشته مجلس یک نفر از سوی مرکز پژوهش‌ها و نمایندگان کمیسیون‌های مرتبط با این کنوانسیون و برجام اظهارنظر کردند. وزیر اقتصاد، رئیس شورای‌عالی امنیت، وزیر امور خارجه و معاون بین‌الملل وزیر اقتصاد از دیگر حاضران در نشست غیرعلنی مجلس بودند.
FATF چیست؟
کارگروه اقدام مالی، (Financial Action Task Force) یا همان FATF در سال 1989 میلادی از سوی کشورهای گروه 7 (G7) شکل گرفت؛ این یک سازمان بین‌دولتی است که اهداف توسعه و پیشرفت واکنش بین‌المللی نسبت به پول‌شویی را دنبال می‌کند. پس از واقعه یازدهم سپتامبر 2001 میلادی، مسئله تأمین مالی تروریسم به‌عنوان مسیری تازه برای این سازمان مطرح و این موضوع به‌عنوان یک مأموریت جدید به آنها محول شد. در سال 2008، مسئله تأمین مالی فعالیت‌های اشاعه‌ای و تسلیحات کشتار جمعی شیمیایی و اتمی به‌عنوان دیگر مأموریت‌های این گروه در فهرست کارشناسی‌های FATF قرار گرفت. کارکرد کنونی آن، وضع استانداردهایی برای مقابله با پول‌شویی، تأمین مالی تروریسم و سایر جرائمی است که سلامت نظام مالی را تهدید می‌کند.
گروه ویژه اقدام مالی تلاش می‌کند اجرای این استانداردها در کشورها را افزایش دهد و همکاری بین‌المللی برای مبارزه با سوءاستفاده از بنگاه‌های اقتصادی و نظام مالی و ارتکاب جرائم یادشده را تشویق کند. سوم تیرماه 1396 بود که گروه ویژه اقدام مالی در پایان نشست شش‌روزه که با حضور ۳۷ عضو در والنسیای اسپانیا برگزار شد، لغو محدودیت‌های مالی علیه ایران را به مدت یک سال دیگر تمدید کرد. در این اقدام ایران به مدت 12 ماه از لیست سیاه تعلیق شد تا اقداماتی در جهت اصلاح فرایندهای بانکی انجام دهد.
در بیانیه FATF در تیرماه 1396 آمده است این سازمان از تعهد سیاسی کامل ایران برای رفع نقایص استراتژیک خود در بخش مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم و تصمیم تهران برای دریافت کمک فنی در جهت اجرای برنامه عملیاتی (Action plan) استقبال می‌کند. گروه ویژه اقدام مالی تلاش می‌کند اجرای این استانداردها را در کشورها افزایش دهد و همکاری بین‌المللی برای مبارزه با سوءاستفاده از بنگاه‌های اقتصادی و نظام مالی و ارتکاب جرائم یادشده را تشویق کند.
برخی معتقدند پس از توافق هسته‌ای و دوری چندین‌ساله بانک‌های کشور از سیستم بین‌المللی، برای بازگشت به این عرصه رعایت استانداردهای مدنظر FATF جزء اصول اولیه است، اما برخی از افراد و جناح‌های سیاسی با پیوستن به این سیستم به بهانه افشای اطلاعات محرمانه مالی کشور مخالفت می‌کنند.