رویداد۲۴-مدیرکل بافت و بنای تاریخی شهر تهران از تبدیل خانه مهین‌الملک مزینانی به کافه کتاب خبر داد.علی محمد سعادتی (مدیرکل بافت و بنای تاریخی شهر تهران) از تبدیل خانه داماد مظفرالدین شاه به مرکز کتاب در راستای توافق شهرداری تهران با اداره اوقاف برای شناسایی و استفاده فرهنگی از ابنیه ارزشمند تاریخی خبر داد.
موقوفه مهین الملک مزینانی در منطقه ۱۱، خیابان شیخ هادی قرار دارد و در دهه‌های اخیر بدون آن که بهره‌برداری مشخصی از آن شود، رها شده بود.
تغییر کاربری بناهای تاریخی به مراکز فرهنگی آن هم در روزگاری که بناهایی همچون خانه "عامری"، خانه "ملکه توران" و حمام "معیر الممالک" با وجود ثبت در فهرست آثار ملی در یک چشم بر هم زدن با خاک یکسان می‌شوند، اتفاق خوشایندی است. خانه مهین‌الملک مزینانی پیش از آن که به سرنوشت بنای "حسام لشکر" دچار شود و سایه بولدوزر را بالای سر خود احساس کند، از میان صدها نقشه برای محو شدن جان سالم به در برد و در ابتکاری جالب قرار است در ماه‌های آینده به خانه کتاب تبدیل شود.
با این وجود، تخریب ۸۰۰ بنای تاریخی در ۱۵ سال اخیر آن هم تنها در تهران نشان می‌دهد که سایه ویرانی بر سر بناهای تاریخی گسترده تر از آن است که با تغییر سرنوشت یک خانه بتوان به عاقبت خانه‌های تاریخی امیدوار شد.
هفته قبل بود که خبر تلاش مالک خانه "حسام لشکر" برای تخریب و نوسازی منتشر شد. خانه‌ای که سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی قرار گرفت، اما بنا به نظر هیئت کارشناسی که قدمت آن را به جای حداقل ۲۰۰ سال، ۴۰ سال تشخیص داد بعد از ۱۰ سال از فهرست آثار ملی خارج شد و در نهایت در سال ۱۳۹۵ حکم تخریب و نوسازی آن از سوی دیوان عدالت اداری صادر شد.
خانه حسام لشکر اگر همین روزها تخریب نشود، حتماً با بی اعتنایی مالک نسبت به نگه داری از بنا طی چند سال آینده ویران می‌شود، همان اتفاقی که برای بخش غربی بنا افتاد.
داستان ویرانی خانه‌های تاریخی در پایتخت به همین جا ختم نمی‌شود. یکی از معروف ترین و قدیمی‌ترین خانه‌هایی که در حال حاضر در خطر تخریب کامل قرار دارد، خانه علاء الدوله حاکم تهران است. این خانه ۱۵۰ ساله در میدان فردوسی قرار دارد و تا دهه ۵۰ شمسی تصور بر این بود که به طور کامل ویران شده است. خانه ای که تالار آیینه آن در ایران کم نظیر است، در سال ۱۳۹۵ با قیمت پایه ۱۲ میلیارد تومان به مزایده گذاشته شد و در نهایت به دلیل واکنش‌های گسترده نسبت به حراج این خانه تاریخی، مزایده منتفی شد.
متاسفانه، این روزها خانه علاء الدوله به طور کامل از سوی مالک رها شده است و حتی معتادان هم از ترس جان حاضر به پناه گرفتن در این بنای متروکه نیستند.
ساختمان مستوفی الممالک هم از دیگر بناهایی است که در معرض تخریب قرار دارد. خانه یکی از شاخص ترین چهره‌های دوره قاجار ۱۲۵ سال قدمت دارد و در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی قرار گرفت. خانه مستوفی الممالک که اکنون در اختیار وزارت ارتباطات است، بنا به اظهارات حجت نظری، عضو شورای اسلامی شهر تهران ۱۰ سال است که در نوبت مرمت قرار دارد و مالک حتی اجازه بازدید مسئولان میراث فرهنگی از بنا را نمی‌دهد.
به گفته این عضو شورای شهر از آن جا که خانه مستوفی الممالک در دهه‌های اخیر به طور کامل رها شده است، پیش بنی می‌شود تا در صورت جلوگیری از انجام عملیات مرمت، خانه با معماری فرانسوی منحصر به فرد خود تا چند سال آینده به طور کامل ویران شود.
فارغ از موضوع تخریب خانه‌های تاریخی، آن چه مهم است این است که آمار دقیقی از تعداد خانه‌های تاریخی در دسترس نیست و به عبارتی به طور دقیق نمی‌توان گفت چه تعداد از این بناها در معرض تخریب قرار دارند. دلیل این بی‌اطلاعی هم به گفته مدیر بافت و بناهای تاریخی شهر تهران به واگذاری بسیاری از این ساختمان‌ها به سازمان‌ها و ارگان‌ها بر می‌گردد. سازمان‌هایی که تا به امروز از ارائه هر نوع آمار در مورد تعداد خانه‌هایی که تحت پوشش دارند، سرباز زده‌اند و مشخص نیست در سال‌های آینده خبر تخریب چه تعداد از آن‌ها به گوش می‌رسد.