رویداد۲۴-عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم و مدیرگروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری وصنعت دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه موج جدید مهاجرت به دلیل شرایط اقتصادی در راه است، گفت: وقتی امکان بهره‌مندی از نیروهای اقتصادی داخل کشور وجود ندارد، گزینه بهینه این خواهد بود که از مواهب اقتصادی حضور آنها در بازارهای اقتصادی سایر نقاط دنیا استفاده شود.بهرام صلواتی (عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم و مدیرگروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف) با اشاره به وضعیت مهاجرت دانشجویان ایرانی به خارج از کشور گفت: متاسفانه در داخل کشور نهاد یا متولی مشخصی برای ارائه آمار و ارقام مهاجران به صورت منظم و سالیانه نداریم و تاکنون چنین آماری بصورت رسمی منتشر نشده است.
وی ادامه داد: اما نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، روایت‌های متناقض و افسانه‌هایی است که در ارتباط با موضوع مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور مطرح می شود، اگر همین الان در اینترنت واژگانی همچون"مهاجرت ایرانیان" یا "نخبگان ایرانی" را جستجو کنید، بلافاصله به این آمار که به نقل از گزارش صندوق بین‌المللی پول که در سال ۲۰۰۹ منتشر شده برخورد می‌کنید که در آن قید شده سالیانه ۱۵۰ هزارنفر از نخبگان ایرانی از کشور خارج می‌شوند، اما حقیقت این است که نه تنها صندوق بین المللی پول چنین گزارشی را ارائه نکرده، بلکه چنین آماری به هیچ عنوان صحت ندارد و تنها به خاطر بی‌توجهی یا اغراق این تصور اشتباه به شکل گسترده منتشر شده است.
او تصریح کرد: برای اینکه بخواهیم به آمار درستی در این زمینه دست یابیم با توجه به فقدان منابع و اطلاعات داخلی، ناچار هستیم آمار گزارش‌های بین‌المللی مثل سازمان ملل یا سازمان بین‌المللی مهاجرت را بررسی کنیم و در این بین آمار مهاجرت ایرانیان را هم مدنظر قرار دهیم.
۵۰ درصد مهاجران ایرانی دارای تحصیلات دانشگاهی هستند
صلواتی تصریح کرد: لازم است وقتی می‌خواهیم راجع به آمار مهاجرت صحبت کنیم، به خصوص زمانی که بحث مقایسه کشورها با یکدیگر پیش می‌آید از آمار بین‌المللی قابل قیاس بین کشوری استفاده کنیم. آخرین داده‌ای که در مرکز آمار مهاجرت منطقه OECD منتشرشده به این ترتیب است که یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر ایرانی در کشورهای این منطقه ساکن هستند که محل تولدشان ایران بوده است. این آمار با ارقام غیررسمی که می‌گویند؛ ۳ تا ۵ میلیون مهاجر در خارج از کشور داریم، در تضاد است به خاطر اینکه نهادی تاکنون بطور رسمی آماری را در این زمینه منتشر یا تایید نکرده است.
۵۰ درصد مهاجران ایرانی خارج از کشور دارای تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی هستند.
عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی کشور در خصوص تحصیلکرده بودن نیمی از مهاجران ایرانی توضیح داد: نکته خاصی که در این آمار موجود است و کشور ما را از این منظر خاص می‌کند، این است که ۵۰ درصد مهاجران ایرانی خارج از کشور دارای تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی هستند.
بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از ایرانیان تمایل به مهاجرت دارند
صلواتی ادامه داد: موسسه گالوپ به سفارش سازمان بین‌المللی مهاجرت در سال ۲۰۱۵ میل به مهاجرت را در ۱۵۶ کشور را بررسی کرد که نتایج آن در سال ۲۰۱۸ منتشر شد. بنابراین گزارش در ایران در سال ۲۰۱۵ حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از ایرانیان ابراز علاقه و تمایل به مهاجرت داشتند که از این آمار ۴۰۰ هزار نفر برای مهاجرت برنامه مشخصی داشته و در حال آماده شدن برای مهاجرت بوده‌اند. بر اساس شاخص افرادی که دارای برنامه مشخص برای مهاجرت هستند، ما جزو ۲۰ کشور اول مهاجرفرست دنیا قرار نداریم، اما به طور کلی میل به مهاجرت در دنیا و به تبع در ایران زیاد شده است.
جمعیت مهاجر ایرانی افزایش پیدا کرده‌است
او افزود: در پنجاه سال گذشته جمعیت مهاجران دنیا از ۷۵ میلیون به ۲۵۸ میلیون نفر رسیده، یعنی بیش از ۳.۵ برابر شده است، به تبع جمعیت مهاجر ایرانی هم افزایش پیدا کرده است، البته باید تفاوت بین مهاجرت و جابجایی را مدنظر داشت، به عنوان مثال دانشجویانی که برای ادامه تحصیل از یک کشور به کشوری دیگر جابه جا می‌شوند با افرادی که به طور دائمی از موطن خود مهاجرت می‌کنند با هم متفاوتند. وقتی راجع به مهاجرت صحبت می‌کنیم به این معنی است که شخص از کشور خارج شده و دیگر برنخواهد گشت.
با توجه به افزایش جمعیت دانشجویان بین‌المللی در دنیا، می‌توان انتظار داشت که جمعیت دانشجویان ایرانی خارج از کشور نیز رو به افزایش برود.
۵۱ هزار و ۶۰۰ دانشجوی ایرانی در کل دنیا داریم
وی در خصوص جابجایی و تحرک دانشجویان بیان کرد: جمعیت دانشجویان متحرک در کل دنیا از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در دهه ۹۰ میلادی به حدود پنج میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ رسیده است. پیش بینی‌‌ها بر این است که این رقم تا سال ۲۰۲۵ میلادی به هشت میلیون نفر برسد، لذا با توجه به افزایش جمعیت دانشجویان بین‌المللی در دنیا، می‌توان انتظار داشت که جمعیت دانشجویان ایرانی خارج از کشور نیز رو به افزایش برود. در ایران تا قبل از انقلاب ۵۰ هزار دانشجو فقط در کشور آمریکا داشتیم، اما طبق آخرین آماری که از سال ۲۰۱۵ کاوش و در سال ۲۰۱۸ منتشر شده، ۵۱ هزار و ۶۰۰ دانشجو در کل دنیا داریم که از این حیث هم در رتبه ۱۵ دنیا قرار داریم.
۱۲ هزار و ۶۰۰ دانشجو در آمریکا داریم
وی در پاسخ به این سوال که بیشترین مقصد دانشجویان بین‌المللی چه کشورهایی هستند؟ گفت: طبق آماری که یونسکو در سال ۲۰۱۶ منتشر کرده، ۱۲ هزار و ۶۰۰ دانشجو در کشور آمریکا داریم. همچنین حدود پنج هزار دانشجوی ایرانی در ترکیه هستند که البته این آمار تغییر کرده و ما پیش از این، انقدر دانشجو در کشور ترکیه انداشته‌ایم. در ادامه کانادا قریب به چهار هزار دانشجوی ایرانی دارد و به همین ترتیب آلمان و ایتالیا و مالزی نیز حدود چهار هزار دانشجوی ایرانی دارند.
آمریکا که تا این اواخر جزو مقاصد اول برای دانشجویان ایرانی بود، حالا جایگاهش را به کشورهایی همچون آلمان و کانادا داده است.
عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی کشور در خصوص علت افزایش مهاجرت دانشجویان به کشورهایی همچون ترکیه بیان کرد: طی دو سه سال اخیر تغییراتی در روندهای جابجایی دانشجویی ما اتفاق افتاده است. وقتی سیاست‌های مهاجرتی دولت ترامپ اجرایی شد، ایران جزو آن هفت کشوری بود که مسافرت‌ها و مهاجرت‌هایشان به کشور آمریکا محدود شد. آمریکا که تا این اواخر جزو مقاصد اول برای دانشجویان ایرانی بود، حالا جایگاهش را به کشورهایی همچون آلمان و کانادا داده است. بیشتر دانشجویان کشور مقصد را خود متناسب با شرایطی که برای ویزایشان وجود دارد، انتخاب می‌کنند.
جریان جابجایی دانشجویان ایرانی به کشورهایی مثل ترکیه، گرجستان و... سوق داده شده است که معافیت ویزا دارند.
افزایش مهاجرت دانشجویان ایرانی به ترکیه
وی ادامه داد: طی یک گزارش عنوان شده است، آمریکا دیگر مقصد اول دانشجویان کشورهای جهان نیست. بر همین اساس جریان جابجایی دانشجویان ایرانی به کشورهایی مثل ترکیه، گرجستان و... سوق داده شده است که معافیت ویزا دارند؛ علت مهاجرت دانشجویان ایرانی به ترکیه هم همین است، چرا که راحت‌تر به این کشور می‌روند و نیازی به اخذ ویزا نیست و می‌توانند مدتی را در آنجا به راحتی مستقر شوند، ضمن اینکه هزینه‌ها در این کشور به نسبت دیگر کشورها پایین است.
مهاجرت دانشجویان ایرانی به فیلیپین و هند نگران‌کننده است
صلواتی در پاسخ به این سوال که یکسری از دانشجویان کشورهای فیلیپین، هند و... را برای تحصیل انتخاب می‌کنند، نظرتان درباره کیفیت دانشگاه‌های این کشورها چیست؟ گفت: طبق آماری که داریم؛ فیلیپین و هند جزو ده کشور اول مقصد دانشجویان ایرانی نیست، اما این زمانی نگران‌کننده می‌شود که بیشتر دانشجویان ما به جای کشورهای توسعه‌یافته مثل آمریکا و کانادا به کشورهای فیلیپین و هند مهاجرت کنند، لذا پاسخ دادن به این سوال تقریبا مشکل است، زیرا باید یک ارزیابی صورت گیرد از اینکه انگیزه دانشجویان برای مهاجرت به این کشورها دقیقا چیست و آن را ریشه‌یابی کرد.
جوانان ما مایل هستند که تجارب مواجه با فرهنگ‌های دیگر را به دست آورند و همین امر را می‌توان به عنوان یکی از انگیزه‌های رفتن آنها به خارج از کشور در نظر گرفت.
وی ادامه داد: یک علت این است که اغلب دانشجویان ما با اولین پذیرش دانشجویی‌شان تلاش می‌کنند از کشور خارج شوند بدون اینکه اطلاعات درستی راجع به کیفیت آن دانشگاه‌ها و کشور مقصد و نیز بازار کار بعد از فارغ‌التحصیلی در کشورهای مقصد داشته باشند. سال گذشته تحقیقی را در پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف انجام دادیم، درباره دلایل و انگیزه‌های افرادی که از کشور خارج می‌شوند؛ از آنها پرسیده بودیم که دلیل و انگیزه شما برای رفتن به خارج از کشور برای ادامه تحصیل چیست؟ نتایج حاکی از آن بود که میل به تجربه کردن تحصیل و زندگی در خارج از کشور یکی از دلایل عمده این افراد بوده است.
او افزود: همچنین از آنها پرسیدیم که چنانچه دانشگاه‌های بین‌المللی در داخل کشور شعبه‌ای ایجاد کنند و مجوز فعالیت را داشته باشند، آیا شما به خارج از کشور مهاجرت می‌کنید یا خیر؟ که جالب است در پاسخ به این سوال قریب به ۶۰ درصد آنها گفته بودند، ما به خارج از کشور می رویم، لذا جوانان ما مایل هستند که تجارب آشنایی و مواجه با فرهنگ‌های دیگر را به دست آورند و همین امر را می‌توان به عنوان یکی از انگیزه‌های رفتن آنها به خارج از کشور در نظر گرفت.
صلواتی در پاسخ به این سوال که دانشجویانی که در فیلیپین و هند درس خوانده‌اند، وقتی به ایران باز می‌گردند، چه شرایط کاری دارند، گفت: ما هیچ اطلاع خاصی راجع به وضعیت اشتغال نیروهای فارغ‌التحصیل خارج از کشورمان نداریم.
افزایش بین‌المللی شدن دانشجویان طبیعی است
وی با اشاره به اینکه جمعیت دانشجویان بین‌المللی در کل دنیا در ۲۰ سال گذشته پنج برابر شده است، گفت: لذا در مجموع پدیده بین‌المللی شدن و جابجا شدن دانشجویان امر شایعی است و با توجه به بالا رفتن جمعیت دنیا، این افزایش طبیعی است. پدیده جهانی شدن و ساده شدن فرآیند جابجایی، دانشجویان را ترغیب می‌کند که به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. در این بین افرادی می‌روند و ماندگار می‌شوند، افرادی هم هستند که برمی‌گردند.
او افزود: تعداد زیادی از دانشجویان حتی از کشورهایی همچون آلمان و آمریکا خارج می‌شوند و به طبع این کشورها در تلاش هستند تا بتوانند دانشجویان و افراد مستعد دیگر کشورها را جذب و از آنها استفاده کنند. در این میان برخی کشورها در جذب دانشجویان بین‌المللی موفق‌ترند و برخی کشورها ناموفقند، اما با این حال همه کشورها در حال حاضر با پدیده خروج و مهاجرت رو به رو هستند.
وی با بیان اینکه بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای توسعه‌یافته جذب مهاجران بخصوص افراد مستعد و تحصیلکرده برایشان به صرفه و برای اقتصادشان بسیار مفید است، به این معنا که می‌توانند نیروهای ماهر و آماده به کار کشورهای دیگر را جذب کنند، گفت: به عنوان مثال الان آمریکا بیش از یک میلیون دانشجوی بین‌المللی دارد، یعنی از جمعیت پنج میلیونی دانشجویان بین‌المللی دنیا، یک میلیون نفرشان در آمریکا هستند. این یک میلیون نفر دانشجوی بین‌المللی، ۵۰۰ هزار شغل مستقل برای آمریکا ایجاد کرده‌اند، یعنی به ازای هر دو دانشجو یک شغل در آمریکا ایجاد شده است.
۳۰ میلیارد دلار ارزش افزودهِ بازار دانشجویان بین‌المللی برای آمریکا
او خاطرنشان کرد: جالب است که بدانید بازار دانشجویان بین‌المللی ۳۰ میلیارد دلار ارزش افزوده اقتصادی برای آمریکا دارد. مضاف بر اینکه تحصیل دانشجویان بین‌المللی در یک کشور برای بازار کار آن کشور چند مزیت دارد؛ در وهله اول در سیستم آموزشی پژوهشی کشور میزبان، شغل ایجاد می‌کند، دوم این که نرخ اشتغال برای دانشجویانی که در کشور میزبان فارغ‌التحصیل شده‌اند، بالاتر می‌رود و ورود به بازار کار هم راحت‌تر است و از همه مهم‌تر کشورهایی که هیچ هزینه‌ای برای تربیت و پرورش نیروهای تحصیلکرده نکرده‌اند از حضور و تخصص آنها استفاده می‌کنند.
کشورهای مهاجرفرست با خسران روبرو می‌شوند
عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی درباره اثرات و پیامدهای منفی و مثبت مهاجرت برای کشورهای مهاجرفرستی همانند ایران بیان کرد: اثرات منفی مهاجرت نیروهای جوان و تحصیلکرده برای کشورهایی که از آنها مهاجرت صورت می‌گیرد، این است که سرمایه‌های انسانی که برای پرورش آنها سال‌ها زحمات قابل توجهی کشیده شده، حالا در برهه‌ای که باید از آنها استفاده شود، حداقل در یک دوره کوتاه مدت غیرقابل دسترس هستند، در برابر آن، کشورهای میزبان هم بدون اینکه سرمایه‌گذاری خاصی کرده باشد، از این نیروهای مستعد بهره‌بردای می‌کنند، بنابراین در این مورد کشورهای مهاجرفرست با خسران روبرو می‌شوند.
ظرفیت بهره‌گیری بهینه از سرمایه‌های انسانی خود را نداریم
او با تاکید بر هدر رفت نیرو و سرمایه‌های انسانی گفت: چنانچه نتوانیم ظرفیت بهره‌برداری از نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده‌مان را در کشور فراهم کنیم، همچنان که آمار رسمی توسط دست‌اندرکاران ارائه می‌شود، نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان و جوانان‌مان خیلی بالاتر از متوسط نرخ بیکاری در کل جامعه می‌شود، به طور مثال متوسط نرخ بیکاری بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است، در حالی که برای جوانان تحصیلکرده این نرخ به بالای ۲۰ درصد می‌رسد و نشان می‌دهد که ما ظرفیت بهره‌گیری کامل و بهینه از سرمایه‌های انسانی خود را در داخل کشور نداریم.
هدر رفت سرمایه‌های انسانی در پی مهاجرت
صلواتی بیان کرد: سرمایه های انسانی جوان اگر احساس کنند، از ظرفیت و تخصص آنها استفاده نمی‌شود، به طبع گزینه پیش روی آنها جا به جا شدن و مهاجرت از روستاها به شهرها و یا از مراکز استان‌ها یا شهرها به خارج از کشور است. هدر رفت سرمایه‌های انسانی هم در کشورهای فرستنده وجود دارد و هم در کشورهای میزبان. برای مثال شخصی تخصص پزشکی دارد، ولی به خارج از کشور می‌رود و کار غیرپزشکی انجام می‌دهد یا در سطوح پایین‌تر مهارتی مشغول می‌شود، برای همین موضوع هدر رفت سرمایه‌های انسانی هم در کشورهای میزبان و هم فرستنده اتفاق می‌افتد.
او درباره جنبه‌های مثبت مهاجرت توضیح داد: فرض کنید که اکنون با مازاد سرمایه‌های انسانی جوان در کشور رو به رو هستیم، یکی از گزینه‌های پیش رویمان این است که بهره‌برداری‌های صددرصدی از این سرمایه ها داشته باشیم، اما فعلا امکان آن وجود ندارد، لذا یک گزینه این است که همه راه‌های خروج را ببندیم یا هیچ امکانی برای این افراد فراهم نکنیم که به طبع دچار هدر رفت سرمایه‌های انسانی در کشور خواهیم شد، اما یک راه‌حل برای تخلیه بخشی از فشار به بازار کار فارغ‌التحصیلان در کشور به این ترتیب است که طبق یک برنامه مدیریت شده به خصوص در حوزه‌های علم و فناوری بتوانیم نیروهای جوان و مستعد را در قالب برنامه‌های تبادل دانشجو یا تبادل محقق به خارج از کشور بخصوص به کشورهای توسعه یافته بفرستیم، تا از این طریق نیروهای ما در مرزهای دانش به منابع اطلاعاتی و دانشی در سایر کشورها دسترسی پیدا کنند.
صلواتی افزود: در یک فاصله کوتاه مدت یا میان مدت نیروهای ما با استفاده از منابع دانش و فناوری کشورهای میزبان و فرصت‌های مطالعاتی و تحقیقاتی می‌توانند خودشان را بازیابی کنند و از این جا به بعد مساله بعدی که مطرح می‌شود، برنامه‌های بازگشت این نیروهای تحصیلکرده به داخل کشور است.
حداقل باید ۱۰ درصد دانشجوهای مهاجر را برگردانیم
مدیرگروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف در خصوص استفاده از ظرفیت‌های نیروهای انسانی گفت: اگر بتوانیم تنها از ۱۰ درصد آن صد درصد نیروهایی که به خارج از کشور فرستاده‌ایم، استفاده کنیم و بتوانیم آن ۱۰ درصد را به داخل کشور برگردانیم و بطور کامل از تجارب، دانش و تخصص آنها استفاده کنیم، می‌توان گفت تا حدی زیادی توانسته‌ایم از هدر رفت سرمایه‌های انسانی خود جلوگیری کنیم، البته تا زمانی که شرایط و ظرفیت بازگشت و بهره‌گیری از مابقی سرمایه‌های انسانی خود در داخل کشور را فراهم سازیم، ولی زمانی که اصلا ظرفیتش را در اخل کشور نداریم، گزینه اینکه این سرمایه‌ها فعلا در خارج از کشور باشند چندان گزینه غیربهینه‌ای نیست.
بسیاری از کشورهای در حال توسعه امکان استفاده و بهره‌برداری کامل از نیروهای جوان و تحصیل کرده‌شان را در داخل کشور ندارند و یکی از گزینه‌هایشان این است؛ جریان تبادل نیروی انسانی را با خارج از کشور برقرار کنند.
صلواتی با اشاره به عدم بهره‌بردای برخی کشورها از منابع انسانی‌شان گفت: بسیاری از کشورهای در حال توسعه امکان استفاده و بهره‌برداری کامل از نیروهای جوان و تحصیل کرده‌شان را در داخل کشور ندارند و یکی از گزینه‌هایشان این است؛ جریان تبادل نیروی انسانی را با خارج از کشور برقرار کنند. همچنین ما یک مطالعه‌ای روی برنامه‌های بازگشت و چرخش نخبگان در کشورهای مختلف اعم از کشورهای در حال توسعه انجام دادیم که هدف کلیدی آن مطالعه این بود که چگونه می‌توان از سرمایه‌های مهاجران به خارج از کشور در قالب برنامه‌های چرخشی و بازگشت استفاده کرد.
او در خصوص کشور مکزیک و استقبال از امر مهاجرت در این کشور توضیح داد: کشور مکزیک زیرساخت استفاده تمام از نیروهایش را ندارد، برای همین تعداد قابل توجهی از متخصصان و نیروهای کار مکزیک در آمریکا مستقر هستند.
صلواتی اضافه کرد: کشور مکزیک در سال حدود ۲۵ میلیارد دلار درآمدزایی از طریق مهاجرت دارد و حجم پولی که مهاجران مکزیکی از خارج از کشور به مکزیک می‌فرستند به اقتصاد آن کشور بسیار کمک کرده است. یا به طور مثال در تاجیکستان و قرقیزستان تا ۳۰ درصد از GDP آنها ناشی از وجوه ارسالی مهاجران است. در عین حال این مهاجران دانش و تخصص‌هایی که کسب کرده‌اند را به کشور خود منتقل می‌کنند. بر همین اساس ممکن است؛ اثرات مثبت مهاجرت بیشتر از اثرات منفی آن باشد.
بسیاری از کشورها اصراری به بازگرداندن مهاجران خود ندارند
عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم با بیان نگاه منفی ما به امر مهاجرت اظهار داشت: در طی ۴۰ سال گذشته همیشه نگاه منفی به مهاجرت داشته‌ایم و همواره صحبت از فرار مغزها و ضربه به اقتصاد کشور کردیم. اگر یک دهم این انرژی را برای بهره‌مندی و استفاده از ظرفیت مهاجران خارج از کشور صرف می‌کردیم، موفق‌تر بودیم. متاسفانه تاکنون سیاست‌ها و برنامه‌های منسجمی در این زمینه نداشته‌ایم، البته در سه چهار سال اخیر معاونت علمی و فناوری برنامه مدونی را برای اولین بار در ۴۰ سال گذشته انجام داده و جای خوشحالی دارد.
بسیاری از کشورها نه تنها اصراری به بازگرداندن مهاجران خود ندارند، بلکه آنها را تشویق هم می‌کنند.
وی گفت: بسیاری از کشورها نه تنها اصراری به بازگرداندن مهاجران خود ندارند، بلکه آنها را تشویق هم می‌کنند به این خاطر که تسهیل و بهره اقتصادی علمی و فناوری که مهاجران در خارج از کشور برای کشورشان ایجاد می‌کنند، خیلی گسترده‌تر و متنوع‌تر از داخل کشورشان است.
موج جدید مهاجرت در راه است
صلواتی درباره موج جدیدی از مهاجرت گفت: به نظر می‌رسد، در این چند وقت اخیر با یک موج جدید مهاجرت روبرو خواهیم شد که البته هنوز اطلاع دقیقی در این باره نداریم. با توجه به شرایط اقتصادی که پیش آمده، ممکن است عده‌ای ترغیب شوند که مهاجرت کنند یا آنهایی که به داخل کشور برگشته‌اند، دوباره به خارج از کشور برگردند. این امر طبیعی است و به هر حال شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی هر کشور ایجاب می‌کند ما در طول زمان مهاجرت‌های متنوع و زیادی داشته باشیم و مهم این است که ما از این پدیده‌ها با توجه به شرایط موجود کشورمان در چه جهتی استفاده می‌کنیم.
او با بیان اینکه مهاجران اطلاعات کافی از مهاجرت به کشور مقصد و شرایط کار در آنجا ندارند، گفت: متاسفانه خیلی اوقات مهاجران بدون داشتن اطلاعات لازم و یا تصویری روشن از کشورهای مقصد و میزبان مهاجرت می‌کنند. با این حال امیدواریم رسانه‌ها ضمن ایجاد تصویری روشن از موضوع مهاجرت، نقاط ضعف و قوت آن را به خوبی نشان دهند. مهاجرت به ذات هزینه زیادی دارد اما در عین حال اثرات مثبتی هم در پی خواهد داشت.
عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم با تاکید بر داشتن نگاه مثبت به امر مهاجرت عنوان کرد: کشور ما نیازمند این است که به اثرات مثبت بیشتر فکر کند، در حالی که تاکنون بیشتر بر روی اثرات منفی تاکید شده است. ضمن اینکه باید فضای مناسب روانی و محیطی مثبت را برای ایرانیانی که خارج از کشور هستند به وجود آورده و این ذهنیت را در آنها ایجاد کرد که کشور به آنها نیاز دارد و می‌توانند از ظرفیت‌شان در کشور خودشان استفاده کنند.
مکزیک بزرگترین کمپانی مهاجرت در دنیاست
وی در پاسخ به این سوال که چه کشورهایی از فرستادن مهاجر به خارج از کشور استقبال می‌کنند؟ گفت: کشور مکزیک از آن دست کشورهایی است که برنامه‌های حمایتی برای مهاجران خارج از کشور دارد با توجه به اثرات مثبت و قابل توجهی که مکزیکی‌های ساکن در آمریکا به داخل کشورشان ایجاد می‌کنند، مکزیک بزرگترین کمپانی مهاجران دنیا است. طبق آمار حدود ۱۳ میلیون نفر مکزیکی در آمریکا ساکن هستند به همین خاطر ترامپ به فکر ایجاد دیوار حائل بین مکزیک و آمریکا افتاد.
وقتی امکان بهره‌مندی از نیروهای اقتصادی داخل کشور وجود ندارد، گزینه بهینه این خواهد بود که از مواهب اقتصادی حضور آنها در بازارهای اقتصادی سایر نقاط دنیا استفاده شود.
او در خصوص تسهیلاتی که مکزیک برای مهاجران در خارج از کشور در نظر گرفته است، بیان کرد: مکزیک تسهیلاتی از جمله در نظر گرفتن تسهیلات ویژه کنسولی، تسهیلات بانکی، ضرورت اطلاع رسانی را ایجاد کرده تا ظرفیت‌های مکزیکی خارج از کشور به شدت فعال شوند و به کشورشان کمک کنند. علاوه بر این ها کشورهایی مثل تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان از جمله کشورهایی هستند که از مهاجرانشان در خارج از کشور حمایت می‌کنند، زیرا این مهاجران می‌توانند ۲۰ تا ۳۰درصد تولید ناخالص داخلی کشورشان را به صورت وجوه ارسالی به کشور منتقل کنند. به همین خاطر برخی از کشورها به شکل ویژه‌ای از قابلیت‌های مهاجرانشان بهره‌مند می‌شوند و تسهیلات حمایتی از آنها در خارج از کشور را فراهم می‌کنند.
او در پایان اظهار داشت: وقتی امکان بهره‌مندی از نیروهای اقتصادی داخل کشور وجود ندارد، گزینه بهینه این خواهد بود که از مواهب اقتصادی حضور آنها در بازارهای اقتصادی سایر نقاط دنیا استفاده شود.