بحران آب اگر به همین روند ادامه یابد، مازندران به کویری تبدیل می شود که هیچ جاذبه ای در آن وجود نداشته و گردشگران رغبتی به آمدن به این استان پیدا نخواهند کرد.
امروزه در هر کشوری، اگر توسعه گردشگری منطبق بر اصول گردشگری پایدار نباشد، میزان زیان حاصل از آن کمتر از منافع مالی نخواهد بود؛ آب به عنوان نشانه زندگی و هسته اصلی گردشگری نقش زیادی در توسعه این بخش بر عهده دارد.
سرانه جهانی مصرف این ماده در بخش گردشگری بیش از بخش خانگی بوده، از آن گذشته، مصرف آب در ایران نیز تقریباً دو برابر مصرف جهانی است؛ از سوی دیگر، منابع آبی در کشور ایران دچار وضعیتی بحرانی است؛ اگر اهداف برنامه ششم توسعه و سند چشم انداز بیست ساله گردشگری تحقق یابد میزان مصرف آب در بخش گردشگری و متعاقب آن در بخش خانگی کشور چندین برابر خواهد شد.
این شرایط در شهرهای گردشگری ایران وضعیت ناخوشایندتری را به وجود آورده است و شهرهای شمالی کشور مانند مازندران با وجود این که در کنار دریا قرار دارند، اما در روزهای گرم چند ساعتی آب خانه‌ها قطع می‌شود چرا که مدتها است در این شهرها باران آن قدر نباریده که ذخایر آبی این شهرها را سیراب کند.
مهدی بشارتده سلوطی، پژوهشگر حوزه اقتصاد اظهار کرد: تاثیر آب و بحران آن بر حوزه گردشگری یا به بیان بهتر صنعت گردشگری بدون شک غیر قابل انکار است، زیرا اکوتوریسم آبی بسیار بیشتر از اکوتوریسم خشکی درآمدزا بوده، آن چنان که توانسته با معرفی کشورهایی نظیر تایلند، ترکیه و امارات که بر پایه توریسم رشد کرده‌اند، سبب رونق گردشگری و بالطبع رشد اقتصادی و معرفی آن کشورها به جهان شود.
وی تصریح کرد: گردشگری و گردشگران به شیوه های گوناگونی با آب و مسائل به آن وابسته‌اند برای نمونه، یک شاخه از گردشگری، گردشگری ورزش های آبی همچون قایق رانی در آب های خروشان، شنا و غواصی، موج سواری بوده و به علاوه سفر با کشتی های تفریحی یکی از علاقمندی های گردشگران است.
این مولف و پژوهشگر، تفریح و تفرج در دریا و ساحل، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، برکه‌ها، چشمه‌ها و آب تنی در چشمه های آب گرم، آب گوگرد یا دیگر آبهای معدنی که خواص درمانی دارند یکی از اصلی ترین جاذبه های گردشگری دانست و یادآور شد: گردشگری به جذابیت های مبتنی بر آب بستگی دارد و ممکن است با کاهش آب جذابیت آن نیز افت کند.
بشارتده، تمرکز فصلی را مشکل اصلی مصرف آب در بخش گردشگری دانست و خاطرنشان کرد: سفرها معمولا در دوره‌ای انجام می‌شود که منابع آبی، کمیاب هستند و تمرکز شدید بر خطوط ساحلی، جزایر و نیز سایت‌های طبیعی، امری است که خود منجر به مصرف بیشتر آب می شود.
بحران آب در اقتصاد گردشگری مازندران اختلال ایجاد می کند
این محقق و پژوهشگر حوزه اقتصاد معتقد است: مازندران با وجود منابع آبی فراوان همواره مقصد گردشگران بوده و اگر منابع منطقه دچار تنش و رو به کاهش باشد اثر مستقیم بر ورود گردشگر گذاشته و اقتصاد مازندران با تاسی از این عامل دچار اختلال خواهد شد.
وی بر لزوم استفاده درست و بهینه از آب و مدیریت صحیح از منابع آبی مازندران تاکید کرد و گفت: بخش اعظمی از مناطق گردشگری مازندران در کوهپایه واقع شده که از منابع آب زیرزمینی مانند چشمه‌ها بهره مندند و چنان چه این منابع تقلیل پیدا کرده و خشک شوند بر اقتصاد این مناطق که عمدتا روستا نشین هستند تاثیرگذاشته و به دنبال آن عواقب ناگواری به وجود خواهد آمد.
روستاهای با محور بومگردی نخستین مناطق متاثر از بحران آب در حوزه گردشگری
بشارتده روستاهای با محور بومگردی و اقامتی را نخستین مناطق متاثر از بحران آب در حوزه گردشگری قلمداد کرد و یادآور شد: باید با برنامه ریزی های اصولی و آموزش های علمی و عملی، این قشر را در استفاده بهینه از آب و منابع محیط زیستی آگاه و هدایت کرد.
وی افزود: استفاده از شاخص‌های محیط زیست و خصوصا روش ارزش گذاری مشروط یا CVM خواهد توانست بر پایه تحقیقات و مطالعات علمی و پژوهشی در مصرف درست و بهینه منابع آبی ما را یاری کند.
با بحران آب جنگل های اصیل هیرکانی خواهند خشکید
زهرا علیزاده، کارشناس ارشد جغرافیا با گرایش طبیعت گردی و برنامه ریزی گردشگری اظهار کرد: آب یک موضوع بسیار حساس برای اجرای روند طرح های گردشگری در مازندران است، زیرا بسیاری از طرح های گردشگری برای جذب گردشگر از آب و تفریحات آبی استفاده می کنند.
علیزاده ادامه داد: کمبود مناطق تفریحی آبی باعث می شود تا گردشگر با محیط پیرامون خود دچار چالش شده و با توجه به بحران آب و فضای رعب و وحشت بوجود آمده ناشی از آن، توریست وارد منطقه نخواهند شد. بحران آب به طور مستقیم بر اقتصاد گردشگری تاثیر گذار خواهد بود. آب باعث تجدید حیات و یک فرصت برای دریاچه ها، برکه ها و رودخانه ها بوده است.
کارشناس ارشد جغرافیا با گرایش طبیعت گردی و برنامه ریزی یادآور شد: آب در هر کدام از موضوعات گردشگری و اکوتوریسم اعم از ورزشی یا تفریحی یک مسئله حیاتی بوده و تاثیر مستقیمی بر جذب گردشگر خواهد داشت؛ بهترین راه حل برای جلوگیری از بحران آبی، مدیریت بر منابع آب است.
وی با اشاره به چشمه باداب سورت ساری و همچنین دریای مازندران که اصلی ترین جاذبه ده ها میلیون مسافری است که هر سال به مناطق شمالی سفر کرده و تعداد بی شماری از آن ها به هیچ وجه حاضر نیستند لذت شنا کردن در آن را از دست بدهند خاطرنشان کرد: اگر آبی وجود نداشته باشد نه چشمه باداب سورت هیچ زیبایی خواهد داشت نه دریای مازندران جذب گردشگر می کند.
علیزاده تاکید کرد: با بحران آب جنگل های اصیل هیرکانی خواهند خشکید و دیگر اثری از حیات وحش نادر مازندران وجود نخواهد داشت و دور از ذهن نیست که بگوییم اگر بحران آب ادامه یابد مازندران به کویری تبدیل می شود که هیچ جاذبه ای در آن وجود نداشته و گردشگران رغبتی به آمدن به این استان پیدا نخواهند کرد.
وی با بیان این که اقتصاد گردشگری مازندران بر پایه آب بنا شده تصریح کرد: تکیه بر مدیریت اصولی، تدوین و اجرای استراتژی های مناسب، استفاده از امکانات بالقوه آبی در جهت حمایت از منابع آبی منطقه و برنامه ریزی مدون و قانونمندانه در این مناطق نه تنها منابع آبی در حوزه گردشگری را تهدید نکرده بلکه با بکارگیری اصولی، شاهد ایجاد فرصت های متعدد درآمد زایی و در نتیجه اشتغالزایی خواهیم بود.
جنگ جهانی سوم بر سر آب
محمدرضا اورمزدی، کارشناس گردشگری روستائی ضمن یادآوری این مطلب که خطر بحران آب منجر به جنگ جهانی بر سر آن خواهد شد از اقلیم کشور ایران با عنوان بیابانی و نیمه بیابانی یاد کرد و گفت: دو سوم از مساحت کشور را بیابان تشکیل می دهد و ما در کمربند بیابان های جهان قرار داریم بنابراین بحران آب یک بحث کلان و ملی است.
اورمزدی با اشاره به این که بسیاری از بناهای تاریخی و باستانی ایران بر مبنای آب بنا شده است تصریح کرد: توسعه شهرها و آبادانی عجین با آب بوده و شکل گیری تمدن و شهرها پیرامون رودها و منابع آبی صورت گرفته است و در نتیجه اهمیت آب در زمان های قدیم تا به امروز مورد توجه بوده است.
این محقق و پژوهشگر حوزه گردشگری، هویت گردشگری ایران را وابسته به منابع آبی قلمداد کرد و افزود: شهرهایی مانند اصفهان و شیراز که برند گردشگری ایران زمین هستند و یا دیگر نقاط فلات مرکزی ایران که سابقه باستانی و دیرینه دارند در مدار رودها، نهرها و چشمه هایی بوده اند که تمدن بر اساس آنها ایجاد شده است.
اورمزدی با اشاره به اینکه اکنون بحران آب گریبانگیر جلگه خزر یا سه استان شمالی کشور شده است گفت: رودخانه ها و انهار متعدد در استان های شمالی اکنون دبی سیار پائینی را نسبت به سال های گذشته تجربه کرده و حتی در فصول گرم بسیاری از آنان فاقد آب هستند.
کارشناس گردشگری با گرایش گردشگری روستائی از مهاجرت و افزایش جمعیت سربار به استان های شمالی به عنوان یکی از تبعات بحران آب یاد کرد و افزود: افزایش جمعیت مهاجر به استان های شمالی کشور سبب افزایش فشار زیست محیطی به این مناطق می شود و شبکه آبرسانی پاسخ گوی جمعیت سربار نخواهد بود.
الگوهایی برای رهایی از کم آبی
وی با بیان این که می توان از الگوی کشورهای توسعه یافته که چنین بحرانی را تجربه کردند استفاده کرد یادآور شد: نسخه های متعدد و مدل های گوناگونی می توان برای این مشکلات و چالش ها در نظرگرفت اما باید با بررسی و مطالعه و سنجش این راهکارها مدل ایرانی و منطبق با اقلیم کشور را به دست آورده و مورد بهره برداری قرار داد.
اورمزدی با اشاره به مدل های بومی کشور که در سال های بسیار دور کارایی داشته از قنات، آب انبار، کاریز و میراب نام برد و خاطر نشان کرد: صرفا الگو برداری از نمونه‌های غربی نمی‌تواند راه گشا باشد.
پازل های گمشده مدیریتی در حفظ منابع آبی
اورمزدی از دست رفتن بسیاری از منابع آبی اعم از سطحی و زیرزمینی را ناشی از مدیریت نادرست هم مردم و هم مسئولان دانست و با اشاره به استفاده نادرست از منابع آبی اظهار کرد: وجود بیش از 250 هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور آسیب جبران ناپذیری را بر منابع تحت الارضی وارد آورده که این آسیب نه تنها دامن اقتصاد و کشاورزی را گرفته بلکه گردشگری را نیز دچار مشکل کرده است.
این پزوهشگر و مولف با اشاره به هدر رفت آب در کشور گفت: تعدد و تکثر کارواش ها، استفاده بی جهت از منابع آب شرب در منازل، ادارات و غیره، عدم جمع آوری و هدایت روان آب و نزولات جوی در زمان پیک بارش و پرآبی تنها تکه هایی گمشده از پازل مدیریت بر منابع آبی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
اورمزدی به نقش روستا در اقتصاد و گردشگری کشور اشاره خاطرنشان کرد: وجود بیش از 62 هزار روستای شناسنامه دار در کشور که بیشتر آنان هدف گردشگری محسوب می شوند لزوم نگاه ویژه به این بخش را طلب کرده و باید آموزش حفاظت از منابع آبی به روستائیان در اولویت کاری متولیان امر به ویژه دهیاران و شوراهای اسلامی قرار اشته باشد.
کارشناس حوزه گردشگری از کلاسه بندی روستاها براساس ارزش گردشگری آنان سخن گفت و تاکید کرد: شبکه آبرسانی روستایی باید براساس درجه بندی روستاها، آنان را در اولویت آبرسانی قرار دهند و نیاز آبی هر یک را با توجه به ورود جمعیت گردشگر از این طریق تامین و همپوشانی کنند.