رویداد۲۴ شوراهای شهر و روستا، قدمتی ۷۰ ساله در قانون دارند. اولین شوراها با لفظ "انجمن شهر" در قانون شهرداری‌های مصوب ۴ مردادماه سال ۱۳۲۸ به رسمیت شناخته شد. در حین پیروزی انقلاب و در زمان تدوین پیش‌نویس قانون اساسی، با همت برخی از اعضای حزب توده مانند نورالدین کیانوری، اصل شورایی بودن برخی فعالیت‌ها مانند تشکل‌های کارگری در قالب انجمن‌ها و شوراهای کار و شوراهای شهر و روستا (با تقلید از کلخوز‌های روسیه شوروی) وارد قانون اساسی شد و در جای جای قانون اساسی به شوراهای شهر و روستا توجه ویژه شده است. با گذشت حدود ۲۰ سال از انقلاب و در سال ۷۶ به همت دولت اصلاحات، اولین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا برگزار شد و تا امروز ۵ دوره از انتخابات این نهاد مردمی و مدنی، برگزار شده است.
با وجودی که تاکنون نهاد‌های متمرکز دولتی، کمتر بهایی به شوراها داده اند، ولی حمایت‌های مردمی از این نهاد دموکراتیک باعث شده در ادوار گذشته، شوراها هر سال بهتر از سال گذشته به فعالیت بپردازند، به جز شورای دوره اول تهران که به دلیل اختلافات سیاسی منحل شد، شوراها همواره در مسیر رشد قرار داشتند، ولی به نظر می‌رسد در ماه‌های اخیر و در دوره پنجم شوراها، این نهاد در چهارگوشه ایران با مشکلات زیادی روبرو شده که باعث می‌شود زیربنای اعتماد مردمی به این نهاد سست شود.
رسوایی اخلاقی در شورای بابل
در روز‌های اخیر اخبار تکان دهنده‌ای از رسوایی اخلاقی در شورای بابل منتشر شده است. ۴ یا به روایتی ۵ نفر از اعضای شورای این شهر به همراه ۲ نفر بیرون از شورا (برادر یکی از اعضای شورا و شهردار سابق این شهر) با برقراری روابط غیر اخلاقی با زنی به نام رقیه که گفته می‌شود آتلیه عکاسی و فیلمبرداری دارد، فضای افکار عمومی این شهر را به تشنج کشیدند.
آنطور که مجتبی روحانی، امام جمعه بابل در خطبه‌های نماز جمعه اعلام کرده این رسوایی با گرفتن حق السکوت‌های کلان همراه بوده و معلوم نیست اگر نیرو‌های امنیتی و نظارتی روی این موضوع حساس نمی‌شدند، دامنه فساد تا کجا بالا می‌گرفت.
پس از آنکه برخی از مسببان پرونده فساد اخلاقی در بابل به نهاد قضایی معرفی شدند، فرماندار بابل در خبری اعلام کرد ۴ تن از اعضای شورای شهر که ردپایشان در این پرونده دیده می‌شود، استعفا داده اند یا به تعبیری مجبور شده اند از سمت نمایندگی مردم شهر خود کناره گیری کنند. نفر پنجم البته گفته است استعفا نمی‌دهد و به هر جهت، ۴ عضو دیگر علی البدل در قامت اعضای جدید شورای شهر بابل، سوگند خورده و مشغول به کار شده اند.
با وجودی که شورای شهر بابل پوست انداخته و اشخاصی که پایشان را کج گذاشته بودند، مجبور به رفتن از این نهاد شدند، ولی ناگفته پیداست ضربه‌ای که این اشخاص به اعتماد عمومی مردم بابل نسبت به مدیریت شهری زدند، بسیار سهمگین‌تر از آن است که با تغییر چهره ها، اعتماد عمومی مردم به شورای شهر، بازگردد.
بحران و درگیری در شورای کرمانشاه
شورای شهر کرمانشاه هم در ماه‌های اخیر دچار چالش جدی شده است. در روز‌های گذشته، اخباری از بحران در این شورا به خاطر انتخاب شهردار منتشر شده است. ظاهرا اعضای شورای شهر کرمانشاه دارای دو جبهه متضاد شده اند که نمی‌توانند بر سر انتخاب شهردار جدید این شهر به توافق برسند.
آن طور که فضل الله رنجبر فرماندار کرمانشاه اولتیماتوم داده، در صورتی که اعضای شورای این شهر نتوانند بر سر تعیین شهردار جدید توافق کنند، پرونده این موضوع به شورای حل اختلاف داده می‌شود و در صورت تشخیص این نهاد، کار‌های بعدی از جمله تعیین شهردار یا تغییر وضعیت شورا در دستور کار قرار می‌گیرد.
از پنجم تیرماه تابستان امسال که آرش رضایی شهردار سابق کرمانشاه در اعتراض به برخی کارشکنی‌ها از سمت خود کناره گیری کرد تاکنون شهرداری کرمانشاه توسط سرپرست اداره شده و شورای شهر نتوانسته بر سر تعیین شهردار جدید به توافق برسد.
اوج عدم توافق اعضای شورای کرمانشاه را باید در جلسه هفته گذشته این نهاد یافت. جایی که گفتگو بر سر تعیین شهردار جدید، به تنش کشیده شد و اخبار غیررسمی حکایت از دعوا و کتک کاری و لگدپراکنی اعضای شورا علیه همدیگر داشت، ولی اخبار رسمی و نقل قول رئیس و سخنگوی شورای کرمانشاه با رفع و رجوع ماجرای تنش در نشست اخیر شورای کرمانشاه، اینطور عنوان کرد که تنها تنش لفظی و درگیری کلامی بین دو تن از اعضای شورای شهر پیش آمده و مسئله مهمی نیست.
به هر جهت، بلاتکلیفی چند ماهه شهرداری کرمانشاه و بر زمین ماندن امور در این شهر و ناتوانی شورای کرمانشاه در توافق بر سر شهردار جدید، نشان می‌دهد اعتماد مردم این شهر به نهاد مدیریت شهری دستخوش بحران شده است.
شورای تخته شده بروجرد
بروجرد، شهری در استان لرستان هم دچار بحران مدیریت شهری است. شورای این شهر بیش از ۲ ماه است تشکیل جلسه رسمی نداده و دعوا بر سر برکناری شهردار و تعیین شهردار جدید، همچنان ادامه دارد.
پرهام عضو شورای بروجرد به خبرنگاران گفته رئیس قبلی شورا جلسات را تشکیل نداده و در نهایت نیز فرمانداری به ماجرا ورود کرد و پس از آن، یک جلسه با حضور فرماندار برگزار شد که پنج نفر از اعضای شورا در این جلسه حضور داشتند و مابقی حضور پیدا نکردند.
این عضو شورای شهر بروجرد در ادامه سخنانش گفته بعضی از اعضای این شورا میگفتند باید خارج از شورا توافقی صورت بگیرد تا پس از آن که ما وارد جلسه شورا میشویم، همه آن توافقات اجرا شود. اما برخی از اعضای شورا این موضوع را نپذیرفته و گفته اند هر کس میخواهد کاندیدای هیأت رئیسه شورا شود و به هرکسی که برنامه بهتر و کارآمدتری ارائه داد، رأی اعضای شورا را خواهد داشت، اما تعدادی دیگر از اعضای شورای شهر این رویه را نمیپذیرند.
به گفته این عضو شورای بروجرد، شهردار این شهر بدون داشتن سابقه مدیریتی و تحصیلاتی مرتبط، با لابی موفق به حضور در مدیریت شهری شده و تنها سابقه او، حضور در معاون فرهنگی منطقه ۲۲ تهران در دوره تصدی محمدباقر قالیباف بوده است. این عضو شورا می‌گوید عملکرد شهردار بروجرد به اندازه‌ای ضعیف است که توان پرداخت حقوق کارگران را هم ندارد.
در پاسخ به این وضعیت نابسامان، برخی از مردم بروجرد با حضور مقابل ساختمان شورای شهر، در ورودی ساختمان این نهاد با تخته کوب کردند و تابلو زدند: «به علت عدم کارایی، در شورای شهر تخته شد.»
انتشار تصاویر مردمی که در شورای شهر را تخته کردند ضربه سنگین دیگری به بی اعتمادی مردم بروجرد به مدیریت شهری بود. هر چند قابل پیش بینی است بالاخره دراین شهر، وضعیت مدیریت شهری به ثبات خواهد رسید، ولی قابل کتمان نیست تخته کردن در شورای شهر، ضربه غیرقابل جبرانی به پیکره اعتماد عمومی نسبت به این نهاد مدنی خواهد زد. دیگر نمی‌توان انتظار داشت اقتداری در شورای شهر و شهرداری بروجرد حتی پس از گذشت سال‌ها دیده شود، چون کافی است شهروندی از یک تصمیم شهرداری ناراضی شود و بلافاصله شورای شهر را تهدید به "تخته کردن در و پیکر" این نهاد مدنی خواهد کرد.
تنش‌های بی‌سرانجام در شورای کرج
کلان‌شهر کرج هم در دوره شورای پنجم دچار تنش‌های زیادی در مدیریت شهری شده است. این نهاد شهری از ابتدای دوره پنجم (شهریور ۹۶) تاکنون ۳ شهردار را انتخاب و مجبور به استعفا کرده است.
اصغر نصیری، اولین شهردار منتخب شورای کرج بود که پس از چندی مجبور به استعفا شد. او در متن نامه پرسوز و گداز استعفای خود اینطور نوشت: "تصمیم به ترک خدمت برایم سخت و ملال‌آور، اما سخت‌تر از آن پاشیدن بذر یاس بر چمن‌زار شهری است که استعداد، توانمندی و خلاقیت دارد، اما با ادامه اختلاف‌ها هیچ‌کدام از این قابلیت‌ها به فرجام شایسته نمی‌رسد، پس به‌ناچار و به‌رغم میل باطنی راه دوم را برگزیده‌ام. "
به جای او مجید سریزدی به عنوان شهردار کرج حکم گرفت. پس از چندی سریزدی هم سرناسازگاری با اعضای شورای شهر گرفت و او هم از شهرداری کرج کوچ کرد و به جای محمدرضا احمدی‌نژاد، به عنوان سرپرست در فروردین ماه امسال به تخت نشست. با حضور احمدی نژاد در شهرداری کرج، رسانه‌های مخالف او، شروع به انتشار اخباری درباره تشکیک در اصالت مدرک تحصیلی او کرده و حتی برخی از اعضای شورای کرج وی را به ارائه مدرک تحصیلی تقلبی متهم کردند.
به خاطر تنش‌هایی از این دست بود که احمدی نژاد در ۲۴ امرداد امسال استعفا داد و باز هم شورای شهر کرج در مسیر انتخاب شهردار جدید قرار گرفت. بی ثباتی و بی اعتمادی فزاینده شهروندان و بدنه شهرداری به تصمیمات اعضای شورای کرج در ماه‌های گذشته، مسیر بی بازگشتی را طی کرده که برای بازگشت اعتماد شهروندان به مدیریت شهری، شاید سال‌ها زمان لازم باشد.
فساد مالی در شورای شهر زابل
ماجرای پرسر و صدای کشف اختلاس چند میلیاردی در مدیریت شهری زابل، شهری در آن سوی ایران و در مرز‌های جنوب شرقی، آنچنان تنش زا بود که منجر به بی اعتمادی مطلق شهروندان آن خطه نسبت به منتخبان خود شد. بازداشت شهردار زابل به همراه چند تن از همکارانش، باعث خشم مردمی شد که این روز‌ها به دلیل بی آبی، طوفان شدید و گرد و غباری که ده‌ها برابر حد مجاز است، دچار مشکلات فراوانی شده اند.
اختلاس چند میلیاردی در شهرداری، کبریتی بود که به ناگاه بشکه باروت خشم مردم را منفجر کرد و آنها با حضوردر مقابل ساختمان شورای شهر، تجمع بزرگی را ترتیب دادند. پس از آنکه یکی دو ساعت، شعار‌های تند و تیز علیه اختلاس و دزدی و فساد مالی سر دادند، بلوک و سیمان آوردند و ورودی شورای شهر را تیغه گرفتند و یکی دو شهروند زابلی هم در اعتراض به عملکرد ضعیف این نهاد، تابلوی شورای شهر را با گِل، پوشاندند و رسانه‌ها هم خبر نوشتند: مردم زابل، شورای شهر را گِل گرفتند.
انتشار تصاویر گِل گرفتن تابلوی شورای شهر و تیغه کردن در ورودی ساختمان آن، در رسانه‌ها با انعکاس زیادی در بین مخاطبان روبرو شد و شهروندان در شبکه‌های اجتماعی به بیان نظرات خود پرداختند. عده‌ای این کار را مخالفت با وجود نهاد‌های انتخابی دانسته و برخی هم گفتند باید با مفسدان بدتر از این برخورد شود. در نهایت، اتفاقی که برای شورای شهر زابل افتاد، از دست دادن اعتماد شهروندان و بی اعتمادی مطلق مردم به نهاد انتخابی پارلمان شهری است. اتفاقی که این روز‌ها در برخی از شهر‌ها افتاده و مردم هر روز نسبت به منتخبان خود بدبین‌تر می‌شوند.
اختلاس بزرگ در شورای شهر و شهرداری مرودشت
شهر تاریخی و باستانی مرودشت در استان فارس هم در دوره پنجم شوراها، دچار مشکل بزرگی شده است. اختلاس وجوه نقد، رشوه دادن با سکه‌های طلا و معاملات خلاف قانون زمین، از جمله جرایمی بود که باعث شد در بهار امسال، ۶ عضو شورای مرودشت به همراه ۲ تن از شهرداری شامل شهردار و راننده او و یک عضو سابق شورای شهر توسط نیرو‌های سپاه پاسداران به دلیل مفاسد مالی بازداشت شوند. آنها تنها ۷ ماه و اندی بود مصدر امر شده بودند و در این مدت اندک، دست به مفاسد مالی کلان آغشته کرده بودند.
آن طور که تصمیم دادگاه درباره مفسدان اقتصادی گرفته شده، علاوه بر رد مال و جریمه قانونی، همه این اشخاص با یک سال انفصال از خدمات دولتی محکوم شده و از سایر بخش‌های احکام قضایی علیه آنها، جزییات زیادی منتشر نشده است.
آن طور که رهام پیکری فرماندار مرودشت اعلام کرده حتی انتخاب شهردار توسط اعضای شورای شهر هم بر اساس رشوه و معامله بوده است و از ابتدای تشکیل مدیریت شهری دوره جدید در این شهر، کار‌ها بر اساس منطق فساد بنیان شده بود. به گفته او، حدود ۶۰ نفر از خویشاوندان و آشنایان اعضای شورای جدید بدون طی مراحل قانونی به خدمت شهرداری درآمده اند که آنها هم با دستگیری حامیان خود، تعدیل شده اند. این فساد گسترده هم ضربه کاری دیگری بر پیکره اعتماد شهروندان نسبت به نهاد مدنی و انتخابی شورای شهر بود که فرود آمد و باعث بی اعتباری بیشتر نهاد شورای شهر در کشور شد.
آماری از انحلال شوراها، سلب عضویت اعضا
وزارت کشور اخیرا آماری از انحلال شوراها و لغو عضویت اعضای آنها در سراسر کشور ارائه کرده است. سید سلمان سامانی سخنگوی وزارت کشور اخیرا اعلام کرد در دولت تدبیر و امید، اقدامات نظارتی وزارت کشور بر عملکرد شوراها منجر به انحلال ۸ شورای شهر و سلب عضویت ۲۸۳ نفر از اعضای شوراهای سراسر کشور شده است.
به بیان دیگر در ۵ سال اخیر، نهاد مدنی و انتخابی شورای شهر به دلیل اقدامات خلاف قانون و مجرمانه خود، با منحل شدن ۸ شورای شهر و سلب عضویت ۲۸۳ عضو شورای شهر روبرو بوده است که آمار تکان دهنده‌ای است. این آمار نشان می‌دهد به صورت متوسط، سالانه یک و نیم شورای شهر منحل شده و سالانه بیش از ۵۶ نفر از اعضای شورای شهر به دلیل ارتکاب اعمال مجرمانه، سلب عضویت شده اند.
در مقابل ارائه این آمار تکان دهنده، مرتضی الویری، رئیس شورای‌عالی استان‌ها انتقاداتی را مطرح کرده و گفته این روز‌ها تهاجم وسیعی با انگیزه‌های مختلفی به خانواده شوراییان کشور در جریان است که نمونه آن را می‌توان در موضوع بریده شدن گوش یک کارگر دید. موضوعی که هیچ ریشه‌ای نداشت، اما براساس یک موضوع دروغ موج گسترده‌ای از تبلیغات علیه شوراها راه افتاد که متاسفانه رسانه‌ها و همچنین صداوسیما این موضوع را پوشش دادند.
با وجودی که هر خبر فساد، اختلاس و تنش در شوراهای شهر، ضربه‌ای به اعتماد عمومی شهروندان به این نهاد انتخابی، مردمی و دموکراتیک است، ولی باید پرسید اگر رسانه‌ها به مفاسد عنوان شده در شوراهای شهر نپردازند، دامنه فساد زیرپوستی برخی اعضای منحرف این نهاد مدنی تا کجا‌ها را خواهد پوساند؟