رویداد۲۴ برخلاف توصیه های به ظاهر دوستانه برخی در داخل مبنی بر اهمیت عدم حضور حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری کشورمان در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل اما این نشست تا کنون برای ایران دستاوردهای آشکاری داشته است.
پس از دیدارها دوجانبه متعددی که بین هیات اعزامی ایران و مقامات کشورهای حاضر در مجمع در سطوح مختلف انجام گرفت، نشست وزیران امور خارجه 1+4 (شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلیس و آلمان) با حضور «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از اهمیت فزاینده ای برخوردار بود و انعکاس جهانی یافت؛ نشستی که دیروز (دوشنبه دوم مهر ) برگزار شد و تمرکز خود را به بقای توافق هسته ای با ایران و خنثی سازی تحریم های ثانویه آمریکا قرار داد.
از بیانیه ای که در پایان نشست از سوی موگرینی و «محمدجواد ظرف» وزیر امور خارجه کشورمان قرائت شد، می توان به چند نکته مهم پی برد. بر پایه بند چهار بیانیه که 12 گزارش پی در پی آژانس بین المللی انرژی اتمی را مبنای عمل قرار می داد، اهمیت پایبندی تهران به برجام برجسته بود.
همین موضوع سبب شده با وجود همه کارشکنی های آمریکا، اعضای توافق پشت ایران را خالی نکنند و در پی ارائه راهکار برای برون رفت از وضعیت کنونی برآیند. بی دلیل نبود که ترامپ قبل از اعلام خروج از برجام، بیش از یکسال تلاش کرد تا تهران را از توافق دلسرد ساخته و از برجام خارج نماید.
دو بند دیگر از بیانیه 14 ماده ای پایانی نشست نیز قابل توجه بود؛ بندهای 8 و 10 که تمرکز خود را بر روی راهکارهای ملموس برای عملیاتی سازی برجام قرار داده بودند که البته برخی از آنها همانند «قانون مسدودساز» یا «مقررات مقابله ای» پیشتر رسانه ای شده بود؛ قانونی که پارلمان اروپا در سال 1996 آن را برای مقابله با تحریم های آمریکا علیه سه کشور کوبا، ایران و لیبی از تصویب گذراند. این قانون اما به دلایلی مسکوت ماند و اینک رهبران اتحادیه قصد دارند برای دور زدن تحریم های آمریکا علیه ایران از آن سود جویند.
از این رو در بند 8 بیانیه آمده است که «اعضا از به روزسانی قانون انسداد اتحادیه اروپا و اعطای مجوز به بانک سرمایه گذاری اروپا برای اینکه ایران نیز واجد شرایط برای دریافت وام های خارجی محسوب شود و اینکه این به روزسانی در 16 مرداد اجرایی شده است، استقبال کردند.»
در بند 10 نیز آمده است که «نظر به فوریت و ضرورت حصول به نتایج ملموس، اعضا از پیشنهادات عملی برای حفظ و توسعه کانال‌های پرداخت و به طور مشخص ابتکار تاسیس یک «ساز و کار ویژه» برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به صادرات (شامل نفت) و واردات ایران که فعالان اقتصادی را در تعقیب تجارت مشروع با ایران مساعدت کرده و به آنها اطمینان مجدد می‌دهد، استقبال کردند.»
حال این پرسش به ذهن می رسد که ساز وکار ویژه که هم در بیانیه نشست آمده و هم موگرینی در حاشیه مجمع بر آن تاکید کرد، چیست و چگونه می توان آن را عملیاتی کرد؟
هر چند جزییات این طرح اعلام نشده و در مرحله بررسی قرار دارد اما از سخنان مسوول سیاست خارجی اتحادیه می توان این طور برداشت کرد که یک کانال ویژه پرداخت مالی است که امکان حقوقی را فراهم می سازد تا شرکت های اروپایی که با ایران به ویژه در موضوع نفتی در ارتباط هستند، از تعقیب و مجازات آمریکا در امان باشند. انتظار می رود که این جزییات راهکار مذکور در روزهای آتی آشکار شود.
این دست از راهکارها بدان جهت در دستور کار قرار گرفته اند که در میانه آبان ماه با موج دوم تحریم ها مواجهیم؛ تحریم هایی که معاملات بانکی و توافقات نفتی ایران را هدفگذاری کرده اند. ترامپ در صدد است تا با صفر رساندن خرید نفت ایران، تهران را زیر فشار حداکثری قرار داده و ناگزیر به مذاکره مجدد کند، آن هم مذاکره ای خارج از برجام که توان نظامی و بازیگری ایران را در معادلات منطقه ای محدود کند.
از همین رو در آستانه سخنرانی ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل که ساعاتی قبل از روحانی انجام می گیرد، مهره های اصلی سیاست خارجی آمریکا یعنی «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی و « نیکی هیلی» نماینده این کشور در سازمان ملل فعال تر شده و با برگزاری کنفرانس های خبری و دیدارهای دو و چندجانبه سعی در اجماع سازی علیه تهران دارند؛ غافل از این که ابتدا باید راهی برای رهایی از دام اجماعی که در دو سال گذشته در سطح جهانی علیه سیاست های یکجانبه گرایانه و ستیزه جویانه کاخ سفید شکل گرفته، بیابند.