زنگ‌ها برای نجات برجام به صدا در آمد

رویداد 24 محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان روز جمعه در گفت‌وگویی اظهار کرد: حداقل 7 بانک مرکزی اروپایی توافق کرده‌اند که یک راهکار ویژه مالی را برای ارتباط با ایران ایجاد کنند، راهکاری که قرار است در آینده به موسسه‌ای تبدیل شود که خود اروپایی‌ها را نجات دهد.

وی گفت: آنچه که به مساله ایران مربوط است، در آینده‌ای نزدیک انجام می‌شود، اما آنچه که آن‌ها می‌خواهند که فراتر از ایران بتواند کار کند، ممکن است زمان بیشتری طول بکشد.

سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه نیز روز جمعه در نیویورک اعلام کرد که بر اساس مذاکراتی که با اروپایی‌ها انجام شده است، سازوکار‌های تبادل بانکی و تجاری با ایران تا شروع دور دوم تحریم‌های آمریکا در 13 آبان اجرایی خواهد شد.

فدریکا موگرینی رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در گفت‌وگویی بعد از نشست وزیران خارجه ایران و 1+4 گفت: راهکار ویژه مالی فقط برای اروپا نیست، بلکه به گونه‌ای است که سایر کشور‌ها و شرکت‌هایی که با ایران تعامل مالی دارند بتوانند پول را به این حساب واریز کنند و هزینه‌های صادرات را نیز از این حساب برداشت کنند.

بر اساس بیانیه مشترک نشست وزیران خارجه ایران و 1+4 که با حضور نماینده اتحادیه اروپا هفته گذشته در نیویورک برگزار شد، با توجه به فوریت و ضرورت حصول به نتایج ملموس، وزرای خارجه از پیشنهادات عملی برای حفظ و توسعه کانال‌های پرداخت و به طور مشخص ابتکار تاسیس یک «سازوکار ویژه» برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به صادرات (شامل نفت) و واردات ایران، که فعالان اقتصادی را در تعقیب تجارت مشروع با ایران مساعدت کرده و به آن‌ها اطمینان مجدد می‌دهد، استقبال کردند.

آن‌ها همچنین بر اراده قوی خود برای حمایت از فعالیت بیشتر برای عملیاتی کردن فوری این «سازوکار ویژه» در کنار تداوم تعامل با شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی تصریح کردند.

بنا براین گزارش، این سازوکار ویژه شامل مباحث بانکی، نفت و انرژی، دعوت و تشویق شرکت‌ها و موسسات متوسط اروپایی و دیگر کشور‌ها به تعامل با ایران، بانک سرمایه‌گذاری و قانون انسداد (قانون مقابله با تحریم‌های فرا سرزمینی ایالات متحده را از سر بگیرد) و ... است.

موضوع سازوکار ویژه تسهیل پرداخت‌های مربوط به صادرات و واردات ایران، ابتدا از سوی فرانسوی‌ها پیشنهاد شد، اما از آنجایی که این کشور‌ها از واکنش آمریکا و تهدید‌های بعد از آن می‌ترسیدند نتوانستند به تنهایی جلو بیایند. در عین حال باید گفت: چین و روسیه نیز در این زمینه بی‌تاثیر نبوده و در ارایه و پیشبرد پیشنهادات و ایده‌ها به خوبی عمل کرده‌اند.

به نظرمی‌رسد اکنون سه کشور اروپایی با همراه کردن تعداد دیگری از کشور‌های اروپایی ریسک ایجاد چنین سازوکاری که با انتقاد و عصبانیت مایک پمپئو وزیر امور خارجه و جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا همراه شد را در میان خود تقسیم کنند.

علاوه بر این گفته می‌شود، بدنه بروکراتیک و اقتصادی و تجاری و مالی اتحادیه اروپا که بر خلاف بدنه سیاسی آن در پنج ماه گذشته، خاموش بوده اکنون وارد کار شده است و موضوع اجرایی شدن این سازوکار به جدیت در راهرو‌های وزارت اقتصاد و بانک مرکزی اتحادیه جریان یافته است.

همان‌طور که گفته شده است، سازوکار ویژه مالی اروپا برای ایران در گام نخست تعاملات تجاری ایران و اروپا را شامل می‌شود، اما در گام بعد که کمی زمان‌بر است، کشور‌های دیگر به ویژه خریداران نفت و سایر محصولات ایران می‌توانند از این طریق به واردات و صادرات با ایران بپردازند بدون این‌که از تحریم‌ها و تهدید‌های احتمالی آمریکا ترسی داشته باشند. اروپایی‌ها در این زمینه مذاکرات جداگانه‌ای را با کشور‌های مهم که خریدار نفت و انرژی ایران به ویژه هستند شروع کرده‌اند.

موضوع فروش نفت و سایر محصولات و مشتقات آن و انتقال پول نفت به کشور از مهم‌ترین محور‌های مذاکرات ایران و 1+4 بعد از خروج آمریکا از برجام و تلاش برای حفظ این توافق بین‌المللی است که از جمله مهم‌ترین دستورات و شروط مقام معظم رهبری برای باقی ماندن ایران در برجام است.

بنا به گفته برخی منابع مطلع، چین مهم‌ترین خریداران نفت ایران با وجود تهدیدات آمریکا و فشار‌های شدیدی که این کشور به طور سازمانی و حتی فردی به مسئولان و مقامات این کشور‌ها در ماه‌های گذشته برای ممانعت از خرید نفت ایران انجام داده‌اند، قول داده‌اند که در صورت شروع تحریم‌ها و وجود سازوکاری که بتوانند پول نفت را به یورو پرداخت کنند نه پول رایج کشورشان، این کار را انجام خواهند داد. از این رو در حال حاضر موضوع مهم برای ایران وجود یک مسیر مالی و پولی قابل اطمینان است.

با توجه به این‌که مساله مهم اکنون برای ایران وجود یک مسیر مطمئن مالی و پولی برای انتقال پول نفت به کشور است، اخبار مربوط به اجرایی شدن سازوکار تسهیل پرداخت‌های بانکی از سوی اروپایی‌ها و مقامات کشورمان می‌تواند در کاهش اثرات بازگشت تحریم‌های آمریکا که در مقایسه با دوره قبل در سال 91 به مراتب سخت‌تر و شدیدتر خواهد بود، موثر باشد و بازار ایران را تا حدودی از هرج و مرج و التهاب دور کند.

سازوکار ویژه مالی که اروپا سعی در ایجاد و اجرایی کردن آن دارد، هدفی فراتر از موضوع ایران را دنبال می‌کند؛ اروپا در اثر برجام متوجه شد تا چه اندازه به آمریکا وابسته است و در رسانه‌ها و مواضع مقامات رسمی‌شان در سطوح مختلف این مساله به وضوع دیده شد. آن‌ها امروز از این‌که اروپا هیچ کارت اعتباری مستقلی ندارد نگران هستند. آن‌ها به خوبی می‌دانند اگر آمریکا تصمیم بگیرد اروپا را تحریم کند عملا سوئیفت حتی با آن‌ها کار نمی‌کند و تحریم‌ها آن‌ها را فلج خواهد کرد. هرچند این مسایل مشکلات ایران نیست، اما واقعیت این است که در برابر سیاست‌های یک‌جانبه گرایانه آمریکا، همه در یک کشتی هستیم.