رویداد۲۴ سهامداران نماد‌هایی که دلیل بنیادی خاصی تقاضای اخیر آن‌ها را توجیه نمی‌کرد، به سختی قادر به نقد کردن دارایی خود هستند؛ بنابراین در شرایط ریزشی گروهی از سرمایه‌گذاران را می‌توان بزرگ‌ترین بازنده اصلاح قیمت سهام دانست.
معامله‌گرانی که به صرف پیروی از صفوف تقاضا در سهام بدون پشتوانه بنیادی خریدار بودند، حالا با فروکش موج‌های هیجانی در صفوف طولانی عرضه منتظر نقد کردن سهام خود هستند؛ فرصتی که بعید است به این زودی رخ دهد. اما سهامدارانی که با تکیه بر تحلیل و از روی منطق پرتفوی خود را چیدند و در دوره هیجان فروش اخیر نیز با نگاه کارشناسی در صف عرضه قرار نگرفتند، به‌دلیل ارزنده بودن سهام خود برنده این وضعیت به‌شمار می‌روند.
روز گذشته بورس تهران شاهد عقب‌نشینی شاخص کل از یک کانال دیگر بود. با این حال در نیمه دوم معاملات این بازار می‌شد تفکیک صنایع بورسی را به خوبی مشاهده کرد. در حالی که شاخص کل در همان ساعات ابتدایی معاملات افت بیش از ۲۵۰۰ واحدی را به خود دید در ادامه تقویت تقاضا در برخی صنایع با پشتوانه بنیادی منجر به چرخش مسیر بورس شد تا بخش قابل توجهی از افت نماگر اصلی بازار جبران شود.
امری که نشان می‌دهد در وضعیت اصلاح قیمت سهام، صنایع بنیادی می‌توانند جذابیت خود را به رخ بازار بکشند با این حال دارندگان سهام صنایع بدون پشتوانه بنیادی به سختی امکان نقد کردن دارایی خود را خواهند یافت و از این رو بخش قابل توجهی از این سهامداران با زیان سنگینی مواجه می‌شوند.
هشدار‌هایی که موثر واقع نشد
از روز‌های پایانی بهار شاخص کل بورس تهران با پشتوانه سهام بنیادی (عمدتا دلار‌محور و کالایی) در مسیر صعودی حرکت کرد. این مسیر فارغ از اصلاح ها‌ی کوتاه‌مدت ادامه یافت و عمدتا نقدینگی مقصد سهام بنیادی را پیش می‌گرفت. از روز‌های پایانی شهریور ماه به‌تدریج بازار با موج نقدینگی قابل توجهی مواجه شد. این بار پول‌ها علاوه بر صنایعی که به دلیل پشتوانه بنیادی وضعیت سودآوری مناسبی را نشان می‌دادند، صنایع کوچک‌تر را نیز به‌عنوان مقصد انتخاب کردند. بر این اساس شاخص غالب صنایع بورسی هر روز سقف قبلی را پشت سر می‌گذاشت.
دلیل ایجاد این رشد دسته‌جمعی و بی‌وقفه قیمت سهام، عمق کم بورس تهران و انفعال سیاست‌گذار بورسی عنوان می‌شود. از آغاز این مسیر به کرات نسبت به رشد دسته جمعی قیمت سهام هشدار داد. اخطار نسبت به ایجاد موج‌های سفته‌بازانه در نماد‌های غیر بنیادی و حتی زیان‌ده که سرنوشت آن نیز اتفاقا برای اهالی بازار چندان غیر‌آشنا نیست، بار‌ها مطرح شد.
بورس، اما فارغ از این انتقادات و هشدار‌ها به راه خود ادامه داد. سیاست‌گذار نیز به‌رغم تاکید‌های زیاد برای استفاده از حجم نقدینگی در جهت تعمیق بورس به راحتی از کنار این فرصت طلایی عبور کرد تا جولان نقدینگی در بورس موج‌های سفته‌بازانه متعددی در سهام مختلف به وجود آورد. در این فضا معامله‌گران از توجه به وضعیت بنیادی شرکت‌ها غفلت می‌کردند و به استناد صف خرید نماد‌ها متقاضی آن سهم می‌شدند. در روز‌های اخیر سهام غیر بنیادی همپای سهام بنیادی رشد قیمت را تجربه کرد. موضوعی که با منطق و تحلیل کمتر تحلیلگری همخوانی داشت. با آغاز روند اصلاحی نیز تمامی نماد‌ها به‌صورت هیجانی با فشار فروش مواجه شدند.
یعنی همان سهامدارانی که بی‌توجه به وضعیت سودآوری یک شرکت (در برخی موارد این شرکت‌ها با زیان انباشته مواجه بودند) خریدار بودند، حالا در صفوف طولانی فروش به انتظار فروش سهام خود نشسته‌اند. تحلیلگران، اما معتقد بودند در فضای اصلاح قیمت‌ها بالاخره سهام شرکت‌ها با پشتوانه بنیادی راه خود را از دیگر صنایع جدا خواهند کرد. موضوعی که استارت آن را می‌توان در روند معاملات دیروز مشاهده کرد.
آغاز مسیر تفکیک صنایع بورسی
همان‌طور که اشاره شد، در ابتدای معاملات دیروز شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران با افت ۲۵۰۰ واحدی مواجه شد. در ادامه، اما رشد تقاضا در سهام با پشتوانه بنیادی مانع از افت بیشتر نماگر کل بازار شد و در پایان افت ۱۲۳۴ واحدی در کارنامه بورس به ثبت رسید. در مسیر اصلاحی که از روز دوشنبه هفته گذشته با بهانه افزایش نرخ خوراک پتروشیمی و کاهش نرخ دلار ایجاد شد، غالب صنایع با افت شاخص مواجه می‌شدند.
امری که نشان از هیجان زیادی در معاملات داشت. سهامداران با همان هیجانی که در صف خرید حاضر می‌شدند، در صف فروش قرار گرفتند. با این حال معاملات دیروز بورس نشان داد که این رفتار‌های دسته جمعی زمان زیادی طول نمی‌کشد و در فضای اصلاح قیمت‌ها، سهام با پشتوانه بنیادی می‌تواند خود را از فشار فروش و صفوف عرضه نجات دهد. چرا که تحلیل و منطق، بسیاری از سهامداران اعم از حقوقی و حقوقی را در نهایت به دلیل جذابیت قیمتی در صف خرید سهام بنیادی قرار می‌دهد.
این موضوع نشان می‌دهد در زمانی که جو منفی و هیجانی در معاملات وجود داشته باشد بالاخره سهام بنیادی خود را از سهام غیر بنیادی تفکیک می‌کند. دیروز صنایع استخراج کانه‌های فلزی، فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی مسیر خود را از دیگر صنایع فعال در بازار جدا کردند. در حالی که این صنایع با رشد شاخص در صدر جدول بازدهی قرار گرفتند، غالب صنایع بازار یک روز منفی دیگر را پشت سرگذاشتند.
بر این اساس دوقلو‌های سنگ‌آهنی («کگل» و «کچاد») در کنار «فولاد» و «ومعادن» در روز سرخ‌پوشی غالب صنایع بورسی که همچنان با فشار قابل توجه فروشندگان مواجه است، بیش از ۷۵۰ واحد اثر مثبت در تغییرات شاخص کل ایجاد کردند. سهام فرآورده‌های نفتی نیز در این روز مسیر متعادلی پشت سر گذاشتند. در سوی دیگر، اما نماد‌هایی که از همان آغاز صعود قیمت‌ها به دلیل وضعیت سودآوری نسبت به فعال بودن جریان سفته‌بازی در آن‌ها تاکید می‌شد، با صفوف عرضه سنگینی مواجه هستند و دارندگان این سهام حتی قادر به نقد کردن دارایی خود نشدند.
تجربه چه می‌گوید؟
در معاملات بورس تهران در سال‌های اخیر به دنبال ایجاد موج‌های سفته‌بازانه و کوتاه‌مدت روی سهام مختلف، بسیاری از سهامداران به جای پرسیدن از وضعیت شرکت به روند فعالیت بازیگران بازار سهام توجه می‌کنند. به این ترتیب بسیاری از اهالی تالار شیشه‌ای معمولا به جای خرید بر اساس تحلیل و منطق، با پیروی از صف خرید مقاصد نقدینگی خود را انتخاب می‌کنند. برخی از سهامداران که غالبا ایجاد‌کنندگان این موج‌های سفته‌بازی هستند، از رهگذر این موج نقدینگی، سود می‌برند. اما در این راه بسیاری از سهامداران قربانی می‌شوند.
در این میان، نکته قابل تامل اینکه تب و تاب نقدینگی در پشت این نماد‌ها پس از زمانی چند فرو می‌نشیند چرا که سهام هیچ شرکتی از بازگشت به ارزش ذاتی گریزی ندارد؛ تنها آن‌ها که بتوانند از روی شانس در موج‌های صعودی با این حرکات همراه و به موقع نیز خارج شوند بهره‌ای سریع از این فرصت می‌برند؛ عده‌ای که البته به لحاظ کمیت احتمالا باز هم در برابر خیل زیان‌دیدگان انگشت‌شمار خواهند بود.
در تاریخ فعالیت بورس تهران، هیچ یک از موج‌های سفته‌بازانه در بلند‌مدت پایدار نبوده‌اند. اصلا اطلاق نام سفته‌بازانه کوتاه‌مدت بودن این فراز و فرود‌ها را نشان می‌دهد. از این رو تصمیم‌گیری براساس اصول غیر‌بنیادی نهایتا جز زیان برای پیروی‌کنندگان از روش‌های غیر‌اصولی سرمایه‌گذاری در سهام چیزی در پی نخواهد داشت. سهام با پشتوانه بنیادی، اما به هر ترتیب راه خود را در بازار پیدا می‌کند و در مبارزه با هیجانات نیز پیروز خواهد شد.
رصد معاملات دیروز
از دوشنبه هفته گذشته اهالی تالار شیشه‌ای شاهد افت قیمت سهام غالب صنایع بازار بودند. تابلو‌هایی که به رنگ قرمز درآمده بودند و پرتفو‌هایی که غالبا زیان را نشان می‌دادند. دیروز، اما برخی سهام توانستند بر فشار فروش غلبه کنند و مانع از افت بیشتر نماگر اصلی بازار شوند. به این ترتیب «فولاد» و دوقلو‌های سنگ‌آهنی «کگل» و «کچاد» در کنار «ومعادن» توانستند با رشد قیمت سهام به کار خود پایان دهند و در صدر نماد‌ها با بیشترین اثر فزاینده در محاسبه شاخص کل قرار گیرند.
«فولاد» و «کگل» نزدیک به سقف قیمت مجاز روزانه معامله شدند. «کچاد» و «ومعادن» نیز با ثبت رشد قیمت بیش از ۴ درصدی با صف خرید به کار خود پایان دادند. در کنار این نماد‌ها معاملات سهام زیرمجموعه گروه فرآورده‌های نفتی نیز قدرتمند بود. پالایش نفت اصفهان با مشارکت بیش از ۷۰ درصدی، سهامداران حقیقی در سمت خرید از همان ساعات ابتدایی معاملات از محدوده منفی خارج شد و به‌تدریج به سمت صف خرید پیش رفت.
به‌طوری که در پایان معاملات دیروز حدود ۱۱ میلیارد تومان نقدینگی پشت در‌های بسته این نماد باقی ماند. دیگر سهام بزرگ این گروه یعنی پالایش نفت تبریز، بندرعباس و تهران نیز دیروز روند مثبتی را تجربه کردند. با این تفاوت که غالبا در سمت خرید این نماد‌ها سهامداران عمده قرار داشتند. تقاضای سهامداران عمده این نماد‌ها را با صف خرید مواجه کرد.
جریان تقاضا در معاملات گروه محصولات شیمیایی با قدرت کمتری ظاهر شد به‌طوری که دو نماد هلدینگ صنایع پتروشیمی فارس و پتروشیمی جم صدرنشین فهرست نماد‌های موثر بر افت شاخص کل باقی ماندند. در این گروه «زاگرس» البته روند نسبتا متفاوتی را تجربه کرد و ضمن حمایت محسوس حقوقی‌ها در ساعات اولیه، رفته‌رفته به صف خرید رسید.
در سمت فروشندگان، صفوف عرضه در سهام زیر مجموعه دو گروه بانک و خودرو باقی ماند. در روز‌های اخیر، نماد‌های بانکی برای مقاطعی بر‌خلاف جریان عمومی بازار، با رشد شدید تقاضا مواجه شده بودند، در حالی که دلیل بنیادی قدرتمندی این تقاضا را توجیه نمی‌کرد. این روند دیروز تغییر کرد تا صنعت بانک در کنار خودرو و سهام وابسته سنگین‌ترین صف‌های فروش را در پایان معاملات به نام خود ثبت کنند.
در مجموع در معاملات دیروز ۶ صنعت با رشد شاخص و ۳۱ گروه نیز با افت شاخص به کار خود پایان دادند. سه صنعت استخراج کانه‌های فلزی، فرآورده‌های نفتی و فلزات اساسی با بازدهی به ترتیب حدود ۸/ ۲،۲ و ۵/ ۱ درصدی، در صدر صنایع با بیشترین رشد شاخص قرار گرفتند. استخراج معادن و زراعت با زیان حدود ۵ درصدی در قعر جدول بازدهی صنایع دیروز قرار گرفتند.
دیروز برای پنجمین روز متوالی خالص تغییر مالکیت سهم به نفع سهامداران عمده رقم خورد. طی این روز ۱۸۸ میلیارد تومان از پرتفوی سهامداران حقیقی به سبد معامله‌گران حقوقی منتقل شد. در صدر خرید سهامداران عمده، سهام زیرمجموعه صنعت بانک قرار داشت. این صنعت با تغییر مالکیت ۴۰ میلیارد تومانی به نفع سهامداران عمده روبه‌رو شد.
پس از آن صنعت فرآورده‌های نفتی بیشترین خرید سهامداران حقوقی را تجربه کرد. در این نماد دیروز ۳۵ میلیارد تومان از پرتفوی سهامداران حقیقی به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد. خالص خرید سهامداران عمده در گروه محصولات شیمیایی نیز به ۲۹ میلیارد تومان رسید.