رویداد۲۴عراق ، همسایه غربی ایران ، در سال های اخیر به رغم ناامنی و بی ثباتی سیاسی و جنگ داخلی ، با رشد بالای صنعت نفت و افزایش حجم تولید روبرو بوده است . این رشد تولید در حالی رخ داده است که مصرف داخلی این کشور، چندان گسترده نیست از این رو صادرات نفت عراق با رشدی قابل توجه در سال های گذشته روبرو بوده است .
بلندپروازی‌های عراق
توسعه بخش نفت عراق از حدود هشت سال پیش آغاز شد و بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ چهار مناقصه برای واگذاری میادین نفتی خود به شرکت‌های خارجی برگزار و چندین قرارداد با شرکت‌های بزرگ نفتی امضا کرد. براساس قراردادهای منعقد شده، ظرفیت تولید نفت خام عراق باید از ۲.۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۰ به ۱۲.۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۷ افزایش می‌یافت که از همان ابتدا مورد تردید اغلب کارشناسان نفتی بود. در سال ۲۰۱۱ این سطح تولید بلندپروازانه توسط وزارت نفت عراق مورد بازنگری قرار گرفت و وزیر نفت عراق اعلام کرد که این کشور سقف سطح تولید را از۱۲.۵ میلیون بشکه به ۷ تا ۸ میلیون بشکه در روز کاهش داده است و در نهایت در سال ۲۰۱۲ وزیر نفت عراق اعلام کرد که به منظور افزایش زمان برداشت از میادین نفتی و حداکثرسازی ضریب بازیافت از آنها، برخی برنامه‌های تولیدی در نظر گرفته شده را کاهش می‌دهد. ازاین‌رو در اکثر قراردادهای نفتی منعقد شده بازنگری صورت گرفت.
علاوه بر این در چند سال گذشته، عراق با چالش‌های داخلی و خارجی متعددی دست به گریبان بوده که اجرای این قراردادها را با مشکلاتی همراه کرده است. با این حال کشور عراق با انعقاد این قراردادهای نفتی جدید توانست تولید و صادرات خود را افزایش دهد و پیش‌بینی می‌شود که تولید و صادرات طی سالهای آتی به روند رشد خود ادامه دهد.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی تاکید کرده است : در سال ۲۰۱۰ متوسط تولید عراق ۲.۳۹۴ میلیون بشکه در روز بود که با یک روند افزایشی در سال ۲۰۱۷ به ۴.۴۴۶ میلیون بشکه در روز رسید؛ یعنی در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ تولید این کشور ۲.۰۵۲ میلیون بشکه در روز افزایش یافت. این در حالی است که حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز افت تولید نیز جبران شد.
بیشترین افزایش تولید سالیانه در این بازه زمانی به سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ مربوط بود که تولید این کشور به ترتیب ۵۶۹ و ۴۳۴ هزار بشکه در روز افزایش یافته است. تولید این کشور در سال ۲۰۱۷ تنها ۵۴ هزار بشکه در روز افزایش یافته که قابل مقایسه با رشد تولید سالهای گذشته نیست. متوسط تولید عراق در سال ۲۰۱۸ نیز به حدود ۴.۴۹۶ میلیون بشکه در روز رسید که ۵۱ هزار بشکه در روز بیش از متوسط سال ۲۰۱۷ بود.
البته این کاهش رشد بیشتر به‌دلیل محدودیت ایجاد شده از طرف سازمان اوپک بود. در سال ۲۰۱۶ تولیدکنندگان نفت اوپک و برخی تولیدکنندگان خارج از سازمان اوپک تصمیم گرفتند که برای تقویت قیمت نفت، روزانه ۱.۸میلیون بشکه از تولید خود را کاهش دهند که سهم تولیدکنندگان اوپکی ۱.۲ میلیون بشکه در روز بود. در جریان مذاکرات برای توافق مقامات عراق با این استدلال که برای تأمین منابع مالی مبارزه با داعش به درآمدهای نفتی این کشور نیاز دارند، اصرار داشتند که از توافق مستثنا شوند؛ اما تحت فشار سایر اعضا درنهایت توافق را پذیرفتند. در آن زمان (نوامبر ۲۰۱۶ )سطح تولید عراق ۴.۵۶۱ میلیون بشکه در روز بود و این کشور توافق کرد که از ابتدای ژانویه ۲۰۱۷ به مقدار ۲۱۰ هزار بشکه در روز از سطح تولید خود کاسته و مقدار آن را به ۴.۳۵۱ میلیون بشکه در روز برساند. اگرچه از ابتدای سال ۲۰۱۷ عراق تولید خود را کاهش داد، اما میزان کاهش تولید، کمتر از سطح کاهش مورد توافق بود و پایبندی کاملی به توافق ازسوی این کشور صورت نگرفته است.
چرا روند صعودی تولید نفت عراق تداوم نیافت؟
بررسی آمار تولید ماهیانه این کشور نیز نشان می‌دهد که تولید عراق تا دسامبر ۲۰۱۶ صعودی بوده و تولید در این مقطع زمانی به ۴.۶۵۹ میلیون بشکه در روز رسیده که بالاترین سطح تولید ثبت شده برای این کشور است. از ابتدای سال ۲۰۱۷ تولید کاهش یافته و به طور متوسط در ۹ماهه اول سال ۲۰۱۷ به مقدار ۴.۴۶۰ میلیون بشکه در روز رسید، اما در سه ماهه پایانی سال ۲۰۱۷ به دلیل تحولات کردستان و کاهش تولید این منطقه، متوسط تولید به ۴.۳۹۸ میلیون بشکه در روز رسید.
تولید عراق از می ۲۰۱۸ مجدداً روند افزایشی یافته و در آگوست ۲۰۱۸ به ۴.۶۴۹ میلیون بشکه در روز رسیده است. با توجه به برنامه‌های توسعه‌ای عراق پیش‌بینی می‌شود که در سالهای آتی تولید به روند رشد خود ادامه دهد. البته بخش عمده رشد تولید به مناطق جنوبی و مرکزی مربوط خواهد بود. براساس پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی، ظرفیت تولید نفت خام عراق تا سال ۲۰۲۳ به ۵.۳۶۰ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که ۵۹۰ هزار بشکه در روز بیش از ظرفیت تولید سال ۲۰۱۷ خواهد بود. در اوایل آوریل ۲۰۱۸ کابینه عراق برنامه‌ای را برای افزایش ظرفیت تولید تصویب کرد که نسبت به برنامه‌های قبلی تعدیل شده بود.
با این حال عراق در نظر دارد ظر فیت تولید نفت خود را به بیش از ۵.۵ میلیون بشکه در روز برساند . برآوردها نشان می دهد حتی توفیق این برنامه می تواند بازار نفت جهان را با تغییراتی جدی در نقشه ژئوپلتیک روبرو نماید.