وی یادآور شد: حاشیه آخوند خراسانی بر مکاسب که بسیاری از علما آن را بر سایر آثار ترجیح داده اند گرچه مغفول نمانده است، اما در اندازه واقعی خود مطرح نیست.
سیدحسن خمینی مهم ترین بعد شخصیتی آخوند خراسانی را حضور وی در جریان انقلاب مشروطه دانست و افزود: نباید فراموش کنیم که بسیاری افراد سلطنت رضاشاه را از آثار حرکت مشروطه دانسته اند و بخش زیادی از متدینین به این حرکت در همان زمان به دیده تردید نگاه کردند، اما یادمان باشد از مشروطه تا کشف حجاب کمتر از ۳۰ سال فاصله است و بسیاری در همان دوران با این قضیه، معترضانه برخورد می کردند؛ لذا اینکه امروز هیچ شک و شبهه‌ای نسبت به صحیح بودن حرکت مشروطه نداریم دلیل آن نیست که افراد آن روزگار هم چنین تصوری داشته‌اند.
وی با اشاره به نقش مرحوم آخوند خراسانی و آیت الله مازندرانی و سایر قضایای دوران مشروطه، تاکید کرد: درس گرفتن از مشروطه واجب است؛ زیرا نکات مثبت یا منفی آن دوران ممکن است امروز هم بر ملت ما عارض شود.
یادگار امام سپس به استقامت رأی مرحوم آخوند خراسانی در مقابل موج های مخالف درونی اشاره کرد و یادآور شد: وقتی تاریخ مشروطه را ورق می زنیم می بینیم که مرحوم آخوند خراسانی در دوره خود با دشنام های زیادی از جمله تهمت بابی بودن و بهایی بودن مواجه بود، اما استقامت او در رأی، در مقابل دشنام افراد به ظاهر متدین، ایشان را از اقران خود متمایز می کرد.
وی با ذکر نمونه های تاریخی از اتهامات و تهمت های فراوانی که به این عالم بزرگ دینی وارد می شد، وجه تمایز و یکی از درس های شخصیت ایشان را ایستادگی در مقابل این موج ها ذکر کرد و با اشاره به اینکه همه ما شرایط مشابه آن وضعیت را درک کرده ایم تصریح کرد: اینگونه نیست که اگر سخن درستی بگوییم و راه درستی را برویم بی هزینه باشد، بلکه قطعا این راه هزینه دارد.
وی یادآور شد: امام وقتی حرکت خود را آغاز کردند مشکلات زیادی داشتند؛ همانگونه که به یاد داریم ایشان گفتند خون دلی که پدر پیرتان از این دسته متحجر خورده است هرگز از فشارها و سختی‌های دیگران نخورده است؛ گویی تیغ آن جریان تا آخر در جگر ایشان مانده بود و در پایان عمر از آب کشیدن ظرف آبی که مرحوم حاج آقا مصطفی از آن آب خورده بودند شکوه کردند، زیرا این اتفاق برای ایشان گران آمده بود.
وی با اشاره به اینکه برخی افراد برای زیر سئوال بردن مبارزات از خون های ریخته شده در این راه سخن می گفتند، به ایستادگی های آخوند خراسانی اشاره کرد و یادآور شد: نزاع های حوزه علمیه نجف نزاع های کوچکی نبود اما از دل آن نزاع ها، انسان فحل و بزرگی چون مرحوم آخوند بیرون آمد.
یادگار امام گفت: درس مرحوم آخوند این است که اگر می خواهید مردانه زندگی کنید باید هزینه دهید و همه چیز به 6 متر پارچه روی سر نیست! بلکه باید هزینه دهید؛ مسیر روزی پلو دارد و روزی ناسزا شنیدن.
وی یادآور شد: آیت‌الله شیخ حسن صانعی نقل می کنند که یک روز صبح هنگام رفتن به منزل امام، روی دیوار پشتی اعلامیه ای با امضای جمعی از طلاب و روحانیون حوزه علمیه قم دیدم که یک صفحه دشنام های غیرتکراری روی آن نوشته شده بود. وقتی وارد منزل امام شدم موضوع را به ایشان گفتم؛ امام از زیر ابرو نگاهی کردند و گفتند آقای صانعی من هم صبح هنگام پیاده روی آن را دیدم اما نکندم و سپس گفتند آدم زنده فحش می خورد و ما تا فحش نخوریم این نهضت پیش نمی رود.
سیدحسن خمینی یادآور شد: یکی از ویژگی های حوزه های علمیه این است که همواره درس اخلاق پیش از دروس اصلی وجود داشته است اما اینگونه رفتار ها هم هست و افراد باید برخوردها و رفتارها را از شخصیت هایی چون آخوند خراسانی و امام بیاموزند.
وی تصریح کرد: مرحوم آخوند خراسانی صرفا از این جهت که ایران را از استبداد نجات دادند و در مقابل مشکلات ایستادند کار بزرگی نکردند، بلکه کار ایشان این بود که در مقابل منیّت درونی خویش ایستاد و همین عامل شخصیت او را ممتاز کرده است.
یادگار امام با بیان اینکه لفظ آخوند واقعا شایسته شخصیت بزرگوار آخوند خراسانی است، راه شکل گیری چنین شخصیتی را بی توجهی به غیر خدا دانست و یادآور شد: امام یک نمونه بزرگ در این زمینه است و در این صورت است که خداوند به انسان کمک می کند؛ همانگونه که خداوند در قرآن می فرماید «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا» (کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند خدای رحمان برای آنها محبتی قرار خواهد داد).
سیدحسن خمینی به ذکر خاطره‌ای دیگر از آیت‌الله شیخ حسن صانعی پرداخت و گفت: ایشان می گویند بعد از سال 1342 یکبار خدمت امام آمدم و گفتم در تهران برای (مرجعیت) آقایی امضاء جمع می کنند؛ امام فرمودند ایشان شأنیت دارد و این کار اشکالی ندارد. من گفتم نه! این کار برای اثبات آن آقا نیست، برای سلب شماست؛ امام گفتند حال که مردم (مرا) اثبات کردند! آیت الله صانعی نقل می کنند که سالها بعد، در تبعید نجف خدمت امام رفتم. ایشان گفتند در سال 43 به محض اینکه مرا دستگیر کردند یاد تو افتادم؛ گفتم چرا؟ این نظر لطف شماست؛ اما پاسخ دادند من آن روز به تو گفتم مردم (مرا) ثابت کردند؛ اما خدا (در قضیه دستگیری و تبعید) نشان داد که در کجای کار قرار دارد.
در این مراسم دکتر علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی، حجت الاسلام و المسلمین سید جواد شهرستانی، احمد مسجد جامعی، حجج اسلام سید سراج الدین موسوی، رسول جعفریان و جمعی از علما، فضلا و شخصیت های دانشگاهی حضور داشتند.
در پایان با حضور یادگار امام، رئیس مجلس، حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی
و مسجدجامعی از کتاب مجموعه آثار همایش نکوداشت آخوند خراسانی رونمایی شد.
منبع: جماران