رویداد۲۴دکتر علیرضا رئیسی در مراسم روز جهانی ایدز با بیان اینکه امیدوارم امروز بهانه‌ای برای حرکت قوی‌تر در راستای مبارزه با بیماری HIV ایدز باشد، گفت: مهم‌ترین چیزی که طی ۴۰ سال گذشته در این زمینه یاد گرفته‌ایم این است که آموزش و اطلاع رسانی، مهم‌ترین عامل پیشگیری از بیماری‌های عفونی از جمله HIV است.
مرگ ۳۵ میلیون مبتلا به ایدز در دنیا
وی افزود: تا امروز طبق آخرین آمار تجمیعی دنیا حدود ۳۵ میلیون نفر از بدو تشخیص بیماری HIV تا کنون جان‌شان را از دست داده‌اند. در حال حاضر تقریبا ۳۶.۹ میلیون نفر در دنیا به عنوان افراد مبتلا به HIV زنده وجود دارند. در سال ۲۰۱۷، ۱.۸ میلیون نفر به HIV مبتلا شدند که آمار بالایی است. حال این افراد چه گروه‌هایی بودند؟ خیلی مهم است که ما گروه‌های هدف‌مان را برای پیشگیری از ابتلا به HIV مشخص کنیم. باید توجه کرد که ۴۷ درصد از این مبتلایان زنان تن فروش، معتادان تزریقی، زندانیان و مردان هم‌جنس‌باز بودند. بنابراین این یک آلارم است و ما باید برای پیشگیری از ابتلا به HIV این گروه‌ها را تحت پوشش قرار دهیم. اگر این آسیب‌ها در جوامع کمتر شود میزان ابتلا به HIV هم کاهش می‌یابد.
رئیسی با بیان اینکه از ۳۶ میلیون فرد مبتلا به HIV در حال حاضر ۷۵ درصدشان از ابتلا به این بیماری آگاهند و حدود ۲۲ میلیون نفر هم تحت درمان قرار دارند، ادامه داد: از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ میزان ابتلا به HIV ۳۶ درصد کاهش یافته و در نتیجه مرگ ناشی از آن هم کم شده است، اما این آمار در همه جا صدق نمی‌کند. این اتفاق در بخش‌هایی از جهان افتاده که درباره این بیماری اطلاع رسانی کردند و انگ زدایی از این بیماری انجام شده است. متاسفانه منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا، آسیای میانه و اروپای شرقی نه تنها دچار کاهش موارد ابتلا نشده‌اند، بلکه بیماری با سرعت بیشتری در این مناطق در حال افزایش است و در برخی جاها به مرز هشدار رسیده است.
معاون وزیر بهداشت با بیان اینکه در عالم طبابت مهم‌ترین کار تشخیص و در حوزه سلامت مهم‌ترین کار پیشگیری است، گفت: اگر می‌خواهیم جامعه‌ای ایمن داشته باشیم که از نظر شاخص‌های سلامتی توسعه یافته است، باید به سمت پیشگیری و تشخیص رویم. متاسفانه در سال ۲۰۱۷، ۹۴۰ هزار نفر در جهان جان‌شان را به دلیل ابتلا به HIV از دست داده‌اند. از طرفی ۱.۸ میلیون نفر هم به تعداد مبتلایان دنیا اضافه شده است. در حال حاضر در دنیا حدود ۵۲ درصد بالغین تحت درمان قرار گرفته‌اند که شاخص خوبی به نظر می‌رسد. همچنین ۸۰ درصد مادران باردار مبتلا هم در دنیا تحت درمان هستند و ۴۰ تا ۴۲ درصد کودکان مبتلا نیز تحت درمان قرار گرفته‌اند.
تخمین وجود ۶۰ هزار بیمار HIV در کشور
رئیسی با بیان اینکه تخمین می‌زنیم حدود ۶۰ هزار نفر مبتلا به HIV در کشور داشته باشیم، گفت: در حال حاضر حدودا کمتر از نصف این تعداد را توانسته‌ایم شناسایی کنیم و افرادی که تحت پوشش درمان قرار گرفته‌اند حدود ۱۴ تا ۱۵ هزار نفرند. در عین حال سنجش سطح ویروس برای ۷۰۰۰ نفر انجام شده و ۵۷۰۰ نفر هم پاسخ مناسبی به درمان داده‌اند.
فعالیت ۸۲۰۰ مرکز تشخیص سریع ایدز در کشور
رئیسی تاکید کرد: ما حتما باید به سمت بیماریابی رویم، آن هم خیلی بیشتر و جدی‌تر از چیزی که در حال حاضر وجود دارد. خوشبختانه مراکز تشخیص سریع HIV از ۲۰۰۰ مرکز در سال ۹۶ به ۸۲۰۰ مرکز در سال ۹۷ توسعه یافته‌اند که اقدام بسیار بزرگی بود. در عین حال افزایش دسترسی برای انجام تست‌های تشخیص HIV بسیار مهم است. بر این اساس امسال تصمیم‌مان برای بیماریابی جدی است. ما اعتقاد داریم که حتما نیاز است که سلف تست (تست‌های خود ارزیابی) و رپید تست (تست سریع HIV) در اختیار قرار گیرد. البته طبق تجربه‌ای که کشور چین داشته باید بدانیم که انجام چنین کاری به مثابه ایجاد یک بازار یا تجارت نیست و باید جلوی چنین چیزی را بگیریم. کشور چین فقط اجازه ورود یک نوع تست را به کشورش داد که آن هم تحت نظر وزارت بهداشت آن کشور بود.
ورود تست‌های HIV به مراکز درمان اعتیاد
وی ادامه داد: باید توجه کرد اگر تستی دقیق نباشد، امکان پاسخ منفی‌اش بالاست. بنابراین در کنار این تست‌ها حتما باید کارشناس هم وجود داشته باشد. خوشبختانه هماهنگی بسیار خوبی با ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شده و بر اساس آن اتفاق بزرگی خواهد افتاد. ما ابتدا باید به سراغ افراد پرخطر رویم و از آنها تست بگیریم. بر همین اساس در اولین گام به سراغ مراکز MMT (مراکز درمان سوء مصرف مواد) می‌رویم. در حال حاضر بیش از ۷۰۰۰ مرکز MMT وجود دارد که می‌توانیم افراد تحت پوشش آنها را، تحت پوشش تست HIV قرار دهیم.
نارضایتی وزارت بهداشت از بیماریابی ایدز
رئیسی با بیان اینکه در حال حاضر خیلی از برنامه بیماریابی فعلی در حوزه HIV رضایت نداریم، گفت: در برنامه ۹۰-۹۰-۹۰ باید ۹۰ درصد افراد مبتلا را شناسایی، ۹۰ درصد افراد شناسایی شده را تحت پوشش درمانی و ۹۰ درصد افرادی که تحت درمان قرار گرفته‌اند را سطح ویروس‌شان را کنترل کنیم، اما ما در ۹۰ اول دچار مشکلیم. بنابراین باید تحت یک پروتکل خاص و شرایط کنترل شده، "سلف تست" و "رپید تست" را در داروخانه‌های سراسر کشور عرضه کنیم که این اقدام را انجام خواهیم داد. بر این اساس داروخانه‌ها تحت آموزش قرار می‌گیرند تا بتوانند این تست را انجام دهند.
پاداش برای هر مورد بیماریابی جدید ایدز
وی افزود: اقدام دیگرمان این است که برای هر یک مورد بیماریابی جدید HIV پاداش قرار داده‌ایم؛ به طوریکه کسانی که بتوانند یک مورد جدید را پیدا کنند به آنها پاداش تعلق خواهد گرفت. باید توجه کرد که برای بیش از یک میلیون نفر در کشور رپید تست انجام شده که ۵۲ درصد نسبت به سال ۹۵ افزایش داشته است. همچنین سهم زنان باردار از این تست‌ها ۴۲ درصد بوده است و مصرف کنندگان مواد مخدر نیز شش درصد از تست‌ها را به خود اختصاص داده‌اند که اصلا قابل قبول نیست و باید میزان آن را افزایش دهیم. همچنین ۱۱ درصد تست‌ها در زندان‌ها انجام شد که تا حدودی قابل قبول است، اما جای ارتقای آن وجود دارد.
غربالگری مادران باردار در معرض خطر
رییسی در ادامه صحبت‌هایش با بیان اینکه سالانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار مادر باردار داریم، گفت: این افراد هم جزو گروه‌های هدف ما در حوزه پیشگیری از HIV هستند که باید مورد غربالگری قرار گیرند. امسال انتظار داریم که این برنامه بهتر از قبل پیش رود. باید بدانیم که پیشگیری از انتقال HIV از مادر به نوزاد بسیار ارزشمند است.
وی ادامه داد: امسال چند گروه هدف را در حوزه پیشگیری از HIV تعریف کرده‌ایم. اول افرادی که به صورت داوطلبانه مراجعه کرده و بر اساس مشاوره تست می‌دهند. دوم افراد تحت پوشش مراکز MMT. سوم مادران باردار و چهارم زندانیان. اگر بتوانیم به طور جدی این گروه‌ها را ارزیابی کنیم به احتمال زیاد درصد بیماریابی‌مان که در حال حاضر زیر ۵۰ درصد است، افزایش می‌یابد. باید توجه کرد که امروزه اگر داروها را به درستی برای بیماران مبتلا به HIV استفاده کنیم، فرد می‌تواند به طور طبیعی زندگی کند و بیماری‌اش کنترل می‌شود و مهم‌تر از آن از انتقال بیماری نیز پیشگیری می‌شود.
رئیسی با بیان اینکه در بحث استفاده از رپیدتست ۸۱ درصد افزایش داشته‌ایم، گفت:البته روند تشخیص ما کند است و در حوزه بیماریابی کارهای بیشتری داریم. ما باید تمرکزمان را روی بیماریابی بگذاریم. خوشبختانه در حال حاضر فرآیند ثبت و پیگیری بیماری‌مان ارتقا یافته و در سیستم شبکه پزشکان درمانگر به خوبی کار را پیش می‌بریم؛ به طوریکه ۸۶ درصد افرادی که به مراکز مشاوره ما مراجعه می‌کنند، تحت درمان قرار می‌گیرند. یعنی به طور کلی ۳۰ درصد مبتلایان تحت پوشش درمانی قرار می‌گیرند.
راه‌اندازی آزمایشگاه مقاومت دارویی HIV در کشور
رئیسی با اشاره به امکانات آزمایشگاهی و تجهیزاتی در حوزه HIV گفت: خوشبختانه آزمایشگاه مقاومت دارویی HIV را علی رغم وجود تحریم و با یک سال مذاکره در کشور راه‌اندازی کردیم و ۴۱ مرکز را به دستگاه CD۴ مجهز کردیم. از طرفی باید توجه کرد که یک سوم مبتلایان به HIV به دلیل بیماری سل از بین می‌روند و فرد مبتلا به HIV بسیار مستعد ابتلا به سل است. به همین دلیل ما هر بیمار HIV را به طور رایگان برای بیماری سل نیز ارزیابی می‌کنیم و به طور رایگان نیز تحت درمان قرار می‌دهیم.
رئیسی از راه اندازی شش آزمایشگاه مولکولی HIV در کشور خبر داد و گفت: در عین حال راه‌اندازی چهار موبایل کلینیک در کشور برای ارائه خدمت در مناطق محروم و افزایش شناسایی و جلوگیری از تولد موارد جدید HIV بسیار موثر است.
رئیسی با اشاره به برنامه غربالگری مادران باردار برای پیشگیری از ابتلای نوزادشان به HIV گفت: ما یک برنامه پایلوت را از سال ۹۳ در ۱۶ دانشگاه کشور و در مناطق حاشیه‌ای شهرها آغاز کردیم و در حال حاضر قرار است در همه کشور برنامه پیشگیری از انتقال HIV از مادر به نوزاد را انجام دهیم. تا پایان سال ۹۶، ۵۷۶ هزار زن باردار را تحت نظر قرار دادیم و توانستیم ۱۱۳ مورد مثبت HIV پیدا کنیم که خوشبختانه در ۱۱۱ مورد تولد بدون HIV موفقیت آمیز بود. آن دو مورد هم به این دلیل دچار مشکل شدند که خیلی دیر به ما مراجعه کرده بودند. واقعیت این است که اگر اطلاع رسانی کنیم می‌توانیم جلوی این بیماری را بگیریم.
وی گفت: اگر بتوانیم ظرف ۷۲ ساعت فرد تازه مبتلا شده را پیدا و ظرف ۲۸ روز درمان کنیم، بیماری کنترل می‌شود؛ در غیر این صورت فرد آلوده خواهد شد. در یکی از پاتوق‌ها با بیماریابی که انجام دادیم ۲۲ مورد مثبت پیدا کردیم. امیدوارم صدا و سیما هم در این حوزه کمک کند و بتوانیم در بحث اطلاع رسانی مردم را آگاه کنیم و از HIV انگ زدایی کنیم.