رویداد۲۴ دولت با تغییر سیاست‌های ارزی خود از فروردین سال‌جاری تصمیم گرفت برنامه‌ای را اجرایی سازد که بر اساس آن صادرکنندگان و واردکنندگان بتوانند ارز موردنیاز و صادرات خود را در بازار ثانویه معامله کنند.
براین اساس قرار بود تا صادرکنندگان غیر نفتی ارز صادراتی خود را در سامانه نیما به فروش برسانند و در مقابل واردکنندگان نیز بتوانند برای تامین ارز موردنیاز خود از طریق همین سامانه که نرخ ارز در آن پایین‌تر از بازار آزاد بود، اقدام کنند.
با اجرای این سیاست‌ها، به تدریج میزان ورود ارز به این سامانه افزایش یافت، اما معافیت‌هایی برای برخی صادرکنندگان در نظر گرفته شده بود که باعث شد به اندازه انتظار ارز به این سامانه وارد نشود.
در همین راستا، از نیمه مرداد دولت تصمیم گرفت تا با لغو معافیت‌ها، همه صادرکنندگان ارزی را مجاب کند که ارز خود را به جای محل‌های دیگر در سامانه نیما بفروشند تا علاوه‌بر تأمین ارز موردنیاز برای واردکنندگان، ورود ارز به این سامانه را نیز افزایش دهد و از ایجاد التهابات ارزی در بازار جلوگیری کند.
حجم ورود ارز حاصل از صادرات با اعمال این سیاست‌ها، رفته رفته افزایش یافت، اما فاصله زیادی با آن‌چه انتظار می‌رفت وجود دارد.
بر اساس تازه‌ترین آمار بانک مرکزی، حجم معاملات در سامانه نیما از نیمه مرداد ماه سال جاری تاکنون، بیش از ۱۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو بوده که در این میان سهم ورود ارز حاصل از صادرات به این سامانه پنج میلیارد و ۶۲۴ میلیون یورو بوده است.
عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی نیز حدود دو هفته پیش اعلام کرد که میزان ورود ارز به این سامانه از ابتدای سال جاری تاکنون حدود هفت میلیارد یورو بوده است.
این در حالی است که بر اساس آمار گمرک ایران از صادرات غیرنفتی در هشت ماهه نخست سال جاری، حجم صادرات غیرنفتی ایران در این مدت ۲۷ میلیارد یورو بوده است که در واقع ۲۰ میلیارد یورو از آن وارد سامانه نیما نشده است.
همتی همچنین از صادرکنندگان خواست تا در این شرایط اقتصادی، به کمک اقتصاد کشور بیایند و کمک حال دولت و بانک مرکزی باشند؛ در واقع تاکید وی بر ورود ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما بود.
بانک مرکزی در ماه‌های گذشته توانست تا با اعمال سیاست‌های ارزی جدید، بازار ارز را کنترل کرده و از التهابات این بازار بکاهد؛ موضوعی که مورد تایید قریب به اتفاق مسئولان دولتی و فعالان بخش خصوصی است، اما در زمینه برنامه‌ریزی‌های اقتصادی یک دست صدا ندارد و همه افراد و نهادهای مرتبط با اقتصاد باید برای رشد آن بکوشند.
نکته مهمی که در این میان وجود دارد اظهارات اخیر مدیرکل سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی است که گفته است تنها ۵.۷ میلیارد یورو به سامانه نیما وارد شده که این رقم تنها حدود ۲۷ درصد ارز حاصل از صادرات است.
کسرایی پور با اشاره به اینکه اکنون مبنای قیمت‌گذاری گمرک، نرخ ارز در سامانه نیما است، گفته است: بر اساس آمار هشت ماهه گمرک، حدود ۲۷.۸ میلیارد یورو صادرات غیرنفتی داشتیم که از این مبلغ، ۶.۴ میلیارد یورو مربوط به میعانات گازی است و ۲۱.۴ میلیارد یورو نیز ارزش بقیه کالاهای صادراتی است.
به این ترتیب، با توجه به اینکه ۵.۷ میلیارد یورو ارزی بوده که از محل صادرات ایران وارد سامانه نیما شده، ۱۵.۷ میلیارد یورو از ارز صادراتی ایران که قرار بوده وارد سامانه نیما شود، بلاتکلیف است و مشخص نیست به کدام محل رفته است.
این موضوع را رئیس‌کل بانک مرکزی نیز بر آن تاکید داشت که مابقی ارز حاصل از صادرات که قرار بوده به سامانه نیما بیاید، مشخص نیست به کجا رفته است.
البته بر اساس قوانین، صادرکنندگان سه ماه فرصت دارند ارز حاصل از صادرات را به کشور برگردانند و شاید این رقم تغییر کند، از سوی دیگر، بخشی از صادرات هم به عراق و افغانستان به صورت ریالی انجام شده است، اما نکته مهم این است که از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۵.۷ میلیارد یورو از ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور بازنگشته است.