رویداد۲۴ کنگره بزرگداشت هفتدهه خدمات فرهنگی و ادبی محمدعلی موحد که به همت کمیسیون ملی یونسکو در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد با حضور جمعی از چهره‌های فرهنگی و ادبی به یادواره‌ای برای گرامیداشت فرهنگ ایران و آذربایجان بدل شد.
برنامه با پیام ویدئویی مصطفی ملکیان آغاز شد. وی ضمن برشمردن دستاوردهای علمی موحد، وی را استاد اساتید خود خواند و او را حائز تخصص در تمام حوزه‌هایی که به تالیف پرداخته، دانست.
ملکیان محمدعلی موحد را حقوق‌دانی چیره‌دست، عرفان‌پژوهی بی‌بدیل و ادیب و معلمی راستین دانست که برای فرهنگ ایران خدمات گرانقدر بسیاری ارائه کرد.
در ادامه این نشست حجت‌اله ایوبی رئیس کمیسیون ملی یونسکو در ایران با ذکر فرازهایی از مقالات شمس تبریزی به بیان مرارت‌های برگزاری این نشست پرداخت و اظهار داشت: بزرگترین مانع برگزاری این نشست خود استاد موحد بود که نمی‌خواست نامی از وی برده شود.
ایوبی افزود: روزی که برای هماهنگی‌های نهایی برای برگزاری این نشست خدمت استاد رسیدیم گفتند که چرا نام من را می‌آورید؟ از شمس بگویید و از هانری دوفشه کور تجلیل کنید. من به استاد اطمینان دادم که از وی چیزی نگوییم. استاد ملکیان گفت که استاد محمدعلی موحد یک اثر هنری است و ما در مواجهه با آثار هنری فقط می‌توانیم لذت ببریم.
ایوبی خاطرنشان کرد: ما اگر عرفان و ادب را می‌خواهیم باید به موحد نگاه کنیم و اگر به ایران و اسلام علاقه‌مندیم باید موحد را پاس بداریم.
ایوبی سخنان خود را با ذکر خاطره‌ای از عباس کیارستمی به پایان برد و گفت: روزی مرحوم استاد کیارستمی به من گفت که می‌خواهم به ملاقات دکتر موحد بروم. با هماهنگی قبلی با فرشته‌خو داماد استاد خدمت رسیدیم. بعد از پایان این ملاقات مرحوم کیارستمی که در چهره‌اش غم و اندوه موج می‌زد گفت که ای کاش من دوربینی با خود داشتم تا این لحظات شیرین را با مردم ایران شریک می‌شدم تا همه از محضر استاد بهره ببرند.
جلالی نماینده پیشن ایران در یونسکو به عنوان دومین سخنران این نشست گفت: برای استاد موحد سخت است که اینجا بنشیند و برایش بزرگداشت بگیرند. موحد بزرگ است و نیازی به بزرگداشت ندارد. ما برای تاریخ و فرهنگ خود بزرگداشت می‌گیریم و امیدوارم فرصتی فراهم شود که در مقر جهانی یونسکو به شکل همزمان برای موحد و دوفوشه کور گرامیداشتی جهانی برگزار کنیم.
جلالی با اشاره به اهمیت و عظمت نقش آذربایجان در فرهنگ ایران ادامه داد و اظهار داشت: تبریز جای بسیار عجیبی است؛ چه پیش از شمس تبریزی و چه پس از آن همواره زادگاه و میعادگاه بزرگان فرهنگ ایران بوده است.
وی افزود: در مجلسی که بیشتر برای بزرگداشت استاد موحد برگزار شده بود از استاد شفیعی‌کدکنی خواستم سخنی در وصف استاد موحد بگوید که وی با خواندن این مصراع پاسخ داد که خود ثنا گفتن ز من ترک ثناست از این کار امتناع ورزید.
جلالی خاطرنشان کرد: خدمات استاد موحد یک موهبت استراتژیک در حق امنیت ملی ایران است که برای حفظ چتر فراگیر زبان‌فارسی بر سر همه ملت ایران کوشیده تا قوم‌گرایان و بدخواهان ملت ایران نتوانند بر زبان‌های قومی خود تکیه کنند و زیر پای زبان فارسی را خالی کنند.
او افزود: وقتی حاصل عمر استاد را بررسی می‌کنم با خود حسد می‌خورم که این همان نور در نور است و کیست که نداند به زحمت استاد موحد بود که میراث مولانا به شکل منقح در مقالات شمس تبریزی برای ما از دستبرد سارقان در امان ماند.
جلالی با ذکر خاطره‌ای درباره ترجمه فصوص الحکم توسط استاد موحد اظهار داشت: وقتی این اثر را به پایان بردم از استاد پرسیدم که شما عربی را از کجا به این خوبی فرا گرفته‌اید که استاد از سر تواضع فرمودند من عربی نمی‌دانم.
معصومی همدانی به عنوان دیگر سخنران این نشست گفت: درباره کشف حجاب از چهره شمس در سال‌های گذشته توسط استاد موحد صحبت شد ولی باید گفت از چهره خود وی کمتر کشف حجاب صورت گرفته و جز دانشگاهیان افراد زیادی وی را نمی‌شناختند که از 7 دهه خدمات علمی وی بیشتر در این سه دهه اخیر پرده‌برداری شده است.
معصومی همدانی افزود: انگار باید سال‌ها می‌گذشت تا نسبت سلوک‌الملوک فضل‌الله روزبهان خنجی سفرنامه ابن‌بطوطه را با تجربه زیسته و تاریخ‌مان ببنیم تا قدر نگاشته و خدمات علمی استاد موحد را بهتر بفهمیم. وی با زیرکی تمام در تمامی این سال‌ها توانستند از جدال‌های قلمی و ادبی باهوش سرشاری برحذر باشند هرچند بسیاری از افراد ولو مدعیان بخش عمده‌ای از شهرت خود را از این جدال‌ها دارند.
این استاد دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: استاد موحد در جایی تعریف می‌کردند؛ زمانی که به کنفرانس‌های حقوقی یا جلسات دادرسی حقوقی در خارج از کشور می‌رفتیم بسیاری از همکاران زمان‌های آزاد را در پارک‌ها و مراکز تفریحی دیگر می‌گذراندند و من به کتابخانه‌ها می‌رفتم و وقت خود را آنجا می‌گذراندم.
معصومی همدانی اظهارداشت: بسیاری از بزرگان ادب ما از دیار آذربایجان برخواستند. امین ریاحی، زریاب خویی، غلامحسین ساعدی و علامه طباطبایی از جمله معاصران ادب فارسی هستند که پا جای پا خاقانی، نظامی، شهریار گذاشتند و استاد موحد نیز برخاسته از همین دیار فرهنگ‌خیز است.
سخنران بعدی این نشست غلامعلی حداد عادل بود که با برشمردن آثار متعدد محمدعلی موحد اظهار داشت: استاد موحد گنجینه‌ای است برای تمام نسل‌های فرهنگ و ادب ایرانی و اندیشمندی برای تاریخ، عرفان و ادب ملی و میهنی‌مان.
رییس فرهنگستان زبان ادب فارسی در ادامه با اشاره به فرازهایی از آثار استاد موحد افزود: وی جزء معدود اندیشمندانی است که توانسته سخنان خود را به زبان همه فهم برای اهل فرهنگ بیان کند تا همه بتوانند از آثار گران‌سنگ ادب فارسی به‌راحتی بهره‌مند شوند.
استاد محمدعلی موحد سخنران بعدی این نشست خود بود که پس از تجلیل از سخنان حضار گفت: حجت‌الله ایوبی دو ساحت شخصیتی برجسته دارد. البته ساحت دیوانی شخصیت او بر ساحت علمی و ادبی وی سایه افکنده ولی گزیده مقالات شمس تبریزی که توسط وی با عنوان "شمس پرنده" منتشر شده که بیانگر میزان فرهیختگی و اندیشمندی این استان فرزانه است.
موحد در ادامه اظهار داشت: به من گفته بودند قرار بود برای هانری دوفوشه کور نشستی برگزار شود و از کتاب "گوهر طلب"رونمایی شود که من سه نسخه از ترجمه فرانسوی این اثر را برای آقایان معصومی همدانی و رضادوست فرستادم تا خود را برای این نشست آماده کنم اما آقای ایوبی سرما کلاه گذاشت و دیدیم از ما تجلیل کردند.البته خوب است ولی ما همان سایه هیچیم که خاقانی گفت.
وی با ذکر مثال‌هایی از آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها و همچنین سوالات امتحان نهایی درس فلسفه در مقطع سوم دبیرستان اظهارداشت: این وضعیت از نظام آموزشی باید برای ما مایه شرمساری باشد که بسیاری از فرزندان‌مان را از علم و ادب و هنر فراری می‌دهد. از همه مسوولان و دست‌اندرکاران می‌خواهم که مردم را از شر این نظام آموزشی خلاص کنند. باید بگویم این آزمون‌ها برای ورود به دانشگاه‌ها پدر خانواده‌ها را درآورده و این راه ترویج علم نیست.
استاد موحد در ادامه با برشمردن مثال‌هایی از ابیات مثنوی و دیوان شمس به تفهیم مفهوم "طلب" پرداخت و اظهار داشت: هر کس به هر آنچه بخواهد به شرط کوشش و تلاش خواهد رسید و مولانا که فقیه برجسته و صاحب فتوای شهر بود با طلب به مقامات عالیه عرفانی دست یافت که شمس در حق او می‌گوید گوهر طلب میان من و مولانا در دریا غوطه‌ور بود و مولانا چه غواصی چیره‌دست بود که به آن دست یافت.
گفتنی است، در این نشست از تمبر بزرگداشت محمدعلی موحد با حضور و امضاء فتح‌الله مجتبایی، محمدرضا شفیعی‌کدکنی و توفیق سبحانی رونمایی شد.
همچنین کتاب «گوهر طلب» که ترجمه فرانسوی مقالات شمس تبریزی به تالیف هانری دوفوشه کور بود نیز با حضور غلامعلی حداد عادل، سید کاظم موسوی بجنوردی و احمد جلالی رونمایی شد.