رویداد۲۴ تنزل مقام عادل الجبیر از وزارت خارجه به مقام حوزه ریاستی وزیر خارجه بخشی از استراتژی کنترل خرابی‌ها در مواجهه با انتقادات بین‌المللی در خصوص قتل جمال خاشقجی در اکتبر امسال است.
با وجود اینکه عادل الجبیر از خاندان آل سعود نبود، اما در برهه‌های مختلف نقش مهمی در حفظ روابط نزدیک عربستان و آمریکا به عنوان مهمترین شریک این کشور بازی کرده بود. او مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته روابط بین الملل از دانشگاه جرج تاون آمریکا گرفته و پست‌های متعددی در وزارت خارجه داشت. بسیاری او را نماینده روابط عربستان با غرب در دستگاه دیپلماسی عربستان می‌دانند.
الجبیر یک دوره به عنوان مترجم ملک عبدالله خدمت کرد و سپس توسط او به عنوان سفیر عربستان در آمریکا اعزام شد. بعد از روی کار آمدن ملک سلمان، الجبیر به عنوان وزیر خارجه انتخاب شد؛ سمتی که بسیاری از شاهزادگان را متعجب کرد چرا که او از آن‌ها نبود.
به گزارش رویداد۲۴ برخی دلیل
برکناری الجبیر را نزدیکی او به احمد بن عبدالعزیز برادر ملک سلمان و یکی از گزینه‌های جانشینی ملک سلمان اعلام کرده‌اند. شخصیتی که در پی ولیعهدی محمد بن سلمان به سبب مخالفت با این انتخاب به عنوان اپوزیسیون به لندن رفته بود، اما در جریان قتل جمال خاشقجی به طور ناگهانی به عربستان برگشت. برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی بود که برگشت احمد بن عبدالعزیز با هدف زمینه‌سازی برای برکنار محمد بن سلمان انجام شده بود.
ابراهیم العساف در حالی جای الجبیر را گرفته که از نظر بین المللی چندان شناخته شده نیست. العساف پیش از این به عنوان وزیر امور مالی عربستان خدمت می‌کرد و در جریان موسوم به «
ریتز کارلتون» در ریاض بازداشت شد. «ریتز کارلتون» اقدام محمد بن سلمان در بازداشت صد‌ها تن از شاهزادگان عربستان به اتهام فساد بود. محمد بن سلمان نام این اقدام خود را مبارزه با فساد گذاشته بود.
بعد از آزادی، العساف در یکی از نشست‌های کابینه حاضر شد و سپس در هیاتی به همراه مقامات عربستانی در نشست اقتصادی داووس در سوییس حضور پیدا کرد. نه او و نه دولت عربستان هرگز درباره دلایل بازداشت و سپس آزادی‌اش توضیحی ارائه نکرده‌اند.
العساف در حالی وزارت خارجه عادل الجبیر را به ارث برده که عربستان یک سری معضلات سیاست خارجی را به دوش می‌کشد. بحران قطر، مشکلات دیپلماتیک با کانادا و جنگ سه ساله با یمن. در صدر این مشکلات نیز مساله قتل جمال خاشقجی توسط عوامل محمد بن سلمان در کنسولگری عربستان در استانبول قرار دارد.
برخی کارشناسان بر این باورند که سیاست ترامپ برای خروج نیرو‌های نظامی آمریکایی از سوریه نیز بر تصمیم محمد بن سلمان تاثیرگذار بوده است. عربستان سعودی در شرایط فعلی قصد نزدیک شدن به روسیه را دارد.
بسیاری بر این باورند که عادل الجبیر طرفدار سرسخت حضور آمریکا در خاورمیانه و برجسته کردن تهدیدهای منطقه‌ای ایران بوده است. موضعی که در سال‌های اخیر اسرائیل و عربستان را به شرکای استراتژیک هم تبدیل کرده و به منطق حملات نظامی عربستان در یمن تبدیل شده بود.
در این صورت با اعلام خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه و کاهش دخالت‌های آمریکا در منطقه، آمریکا این سیگنال را داده که اسرائیل بدون کمک آن‌ها هم می‌تواند با تهدیدهایی که وجود دارد، مقابله کند.
به گفته برخی کارشناسان امور عربستان، ابراهیم العساف وزیر خارجه جدید عربستان شخصیتی عملگراست. روسیه نیز نگران است که با توجه به تصمیم عربستان در مشارکت در بازسازی سوریه، آمریکا قصد داشته باشد در نزدیکی روابط مسکو و ریاض دخالت کند.
محمد بن سلمان از زمان روی کار آمدن به عنوان ولیعهد عربستان در سال ۲۰۱۷ سعی کرده تصویر عربستان را در عرصه بین‌الملل تغییر دهد. او اصلاحاتی را در داخل عربستان آغاز کرد و تعداد زیادی از مقامات و شاهزادگان آل سعود را به اتهام فساد زندانی و برکنار کرد. او به اصلی‌ترین شریک آمریکا در خاورمیانه بعد از ریاست جمهوری دونالد ترامپ تبدیل شد.
عربستان سعودی با کمک آمریکا طرح ناتوی عربی را با هدف منزوی کردن ایران در منطقه ارائه کردند. عادل الجبیر وزیر خارجه سابق عربستان یکی از حامیان حل و فصل اختلافات عربستان و سوریه به صورت سیاسی و از منتقدان بشار اسد بود.
گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد کشور‌های حاشیه خلیج فارس از جمله عربستان کم کم در مورد سوریه تجدید نظر کرده‌اند و قصد دارند این کشور را بار دیگر در اتحادیه عرب به رسمیت بشناسند. اقدامی که از زمان درگیری‌های داخلی سوریه تا کنون برای مدت هشت سال انجام نشده بود.
کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس از جمله امارات متحده عربی و بحرین اخیرا اعلام کردند که قرار است به زودی سفارتخانه‌هایشان را در دمشق بازگشایی کنند. سفارتخانه این کشور‌ها از ابتدای درگیری‌های داخلی سوریه تا کنون بسته شده بود.
بر اساس گزارش المصدر، عربستان و سوریه برای حل و فصل سیاسی درگیری‌های دو طرف از طریق کانال‌های محرمانه‌ای از طریق امارات در حال رایزنی هستند.
به گزارش رویداد۲۴ روزنامه اکسپرس بریتانیا تغییرات اخیر در کابینه آل‌سعود را زمینه‌ساز تغییر سیاست‌های عربستان در منطقه و احتمال تلاش برای کاهش تنش‌ها با ایران به عنوان شریک اصلی بشار اسد خوانده است.
بسیاری از کارشناسان حذف عادل الجبیر را زمینه‌ساز بازگشت عربستان به سیاست خارجی سنتی عربستان و کاهش نقش بی ثبات کننده و تحریک آمیز این کشور در منطقه خوانده‌اند. آیا این فرصتی است که ایران می‌تواند از آن استفاده کند؟