بانوانی که اولین تابوشکنان در عرصه خبرنگاری ورزشی بودند؛
در غوغای هفدهمین دوره جام ملت‌ها و در همایشی که علاوه بر فوتبالیست‌ها و مربیان ۲۴ کشور آسیایی، جمع زیادی از خبرنگاران و عکاسان را نیز گرد هم آورده است حضور چند بانوی ایرانی در این جمع از نکات برجسته‌ای است که مورد توجه دوربین‌ها و رسانه‌های خارجی قرار می‌گیرد.
رویداد۲۴ حضور زنان خبرنگار و عکاس ایرانی در تورنمنت‌های بین‌المللی فوتبال، شاید نخستین بار در جام جهانی روسیه اتفاق افتاد که یک بانوی خبرنگار و یک بانوی عکاس در تیم رسانه‌ای اعزامی از ایران حضور داشتند. البته سال‌هاست که در جمع ورزشی‌نویسان ایرانی زنان زیادی حضور دارند، اما فعالیت میدانی این قشر بیشتر به رشته‌های غیرفوتبالی و به‌خصوص والیبال و بسکتبال و... منحصر شده است.
چه، زنان فوتبال‌نویس به‌دلیل ممنوعیت ورود به ورزشگاه‌ها بیشتر در پشت پرده به گزارش و تحلیل این رقابت‌ها مشغول‌اند و ارتباطشان با فوتبال حداکثر تا حد مصاحبه تلفنی با ورزشکاران این رشته پیش می‌رود. اما جام‌جهانی روسیه این فرصت را نصیب زنان فوتبال‌نویس ایرانی کرد تا از نزدیک‌ترین فاصله با مسابقات فوتبال در ارتباط باشند.
بعد از جام‌جهانی هم برگزاری فینال لیگ قهرمانان آسیا در تهران این موقعیت را برای آن‌ها ایجاد کرد تا در کشور خودمان نیز به ورزشگاه راه پیدا کنند و به شغل‌شان وجهه و اعتباری دوچندان ببخشند. درحالی‌که پیش از این علاوه بر ممنوعیت‌هایی که از سوی مسئولان اعمال می‌شد، حتی مدیران برخی از رسانه‌ها نیز تمایلی به حضور کارمندان زن خودشان در ورزشگاه‌ها نداشتند. اما این تابو با اتفاقات جام‌جهانی و فینال لیگ قهرمانان شکسته شد. بعد از آن دو تجربه موفق و هیجان‌انگیز برای زنان ایرانی، حالا در امارات پریسا پورطاهریان (آزاد) و پرتو جغتایی (باشگاه خبرنگاران جوان و روزنامه ایران) به‌عنوان عکاس و اعظم هادی (روزنامه خراسان و اپلیکیشن آخرین خبر) و زهرا علیئی (سایت برنامه ۹۰) به‌عنوان خبرنگار در جمع ایرانی‌ها حضور دارند. آن‌ها علاوه بر اینکه به شکار سوژه‌ها و تصاویر جذاب این تورنمنت مشغول‌اند، گاهی خودشان هم به سوژه‌هایی برای دیگر رسانه‌ها تبدیل می‌شوند. همشهری ورزشی در حاشیه رقابت‌های جام ملت‌های آسیا در امارات، گفت‌وگویی با این ۴ بانوی ایرانی انجام داده و از حال‌وهوا و تجربیات آن‌ها در این چالش جدید پرسیده است.
اعظم هادی: جو ورزشگاه توریستی تفریحی بود
حضور در رقابت‌های فوتبال برای یک خانم می‌تواند تجربه منحصربه‌فردی باشد. البته اگر این حضور در بازی‌های داخل کشور رخ می‌داد شاید با هیجان بیشتری برای آن‌ها همراه بود. تجربه این خانم‌ها و حال‌وهوایی که در جام ملت‌ها پشت سر گذاشتند، نخستین سؤال همشهری از بانوان خبرنگار و عکاس ایرانی است. اعظم هادی، خبرنگار روزنامه خراسان در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «من از سال‌های دورتر تجربه تماشای فوتبال از نزدیک را داشتم. از سال ۸۱ در حوزه فوتبال مشغول به‌کار هستم و طبیعتا این مسابقات برایم خیلی هیجان‌انگیز نبود. نخستین باری که در استادیوم فوتبال تماشا کردم بازی برق شیراز و ذوب‌آهن بود که به دعوت باشگاه برق به شیراز رفتم. هرچند آن بازی تماشاگر زیادی نداشت، اما آن اتفاق و هیجانی که همه انتظار دارند برای یک خانم رقم بخورد برای من وجود نداشت. در امارات، اما برای نخستین بار بود بازی تیم ملی را از نزدیک می‌دیدم. فضای ورزشگاه به‌گونه‌ای بود که تشویق عراقی‌ها بیشتر از ایرانی‌ها به گوش می‌رسید. این در شرایطی بود که تعداد تماشاگران ایرانی در استادیوم غالب بود. اما صدای تماشاگران عراقی که در میان آن‌ها زن‌های زیادی هم بودند، بیشتر بود. به‌نظر من آن‌ها به خوبی متوجه شدند که جو ورزشگاه توریستی تفریحی است. با چند نفر از افرادی که برای تماشای بازی به‌صورت توریستی آمده بودند صحبت می‌کردم، می‌گفتند تجربه اول‌شان است و جویای فضای حاکم بر استادیوم بودند.»
جغتایی: هیجان ورزشگاه آزادی خیلی بیشتر بود
پرتو جغتایی، عکاس باشگاه خبرنگاران و روزنامه ایران که با هزینه شخصی به امارات سفر کرده درباره تجربه‌اش در این رقابت‌ها می‌گوید: «من تمامی بازی‌های ورزشی بانوان را رفته‌ام. اما تنها باری که برای آقایان عکاسی کردم بازی پرسپولیس و کاشیما بود که از میان تماشاگران عکاسی می‌کردم. البته این انتخاب خودم بود. برخلاف خانم هادی به‌نظرم تماشای بازی‌های تیم ملی خیلی هیجان‌انگیز بود. نیم ساعت اول بازی ایران و عراق تحت‌تأثیر جو حاکم بر استادیوم بودم. واقعا شرایط برای من عادی نبود. ولی از دقیقه ۲۰ به بعد مسلط شدم و توانستم کارم را انجام بدهم. با این حال فکر می‌کنم هیجانی که در استادیوم آزادی وجود داشت بیشتر از اینجا بود. استادیوم آزادی فضای فوتبالی داشت. هرچند استادیوم اینجا زیباتر و مدرن‌تر است و تجهیزات و امکاناتش بیشتر از استادیوم آزادی است، ولی به‌نظرم آنجا هیجان فوتبال بیشتر جریان داشت.»
پورطاهریان: اینجا دیگر غیرعادی نیستیم
پریسا پورطاهریان، عکاس آزاد است و با هزینه شخصی برای این رقابت‌ها به امارات رفته است. پورطاهریان که پیش از این با حضور در ورزشگاه قائمشهر و عکاسی از بازی لیگ‌برتر آقایان هم خبرساز شده بود، از تفاوت‌های موجود میان ورزشگاه‌های امارات و ایران می‌گوید: «مهم‌ترین فرق اینجا و استادیوم آزادی این است که من غیرعادی نیستم و دوربین‌ها برای عکاسی روی من زوم نمی‌کنند! در آزادی به هر سمتی که حرکت می‌کردم از من عکس می‌گرفتند. حس عجیب و غریبی بود. اینجا حرفه‌ای‌تر کار می‌کنیم. با همه این شرایط من هیجان داشتم. حتی آخر بازی با عراق که همه ایران را تشویق می‌کردند آن‌قدر احساساتی شدم که اشک ریختم. با خودم فکر کردم، دوستانی در ایران دارم که آرزو دارند این فضا را حتی برای یک‌بار تجربه کنند. من پیش از این نیز بازی تیم ملی را از داخل استادیوم تماشا کرده بودم، ولی باز هم اینجا برایم هیجان داشت.» پورطاهریان تأکید می‌کند کار در ورزشگاه آزادی برای او خیلی پراسترس‌تر از ورزشگاه‌های خارجی است: «در آزادی استرس زیادی داشتم و دائما می‌ترسیدم حرفی زده شود و به ما بگویند که نمی‌توانی در استادیوم بمانی یا دیگر اجازه ورود نداری. تا پایان بازی هم این استرس وجود داشت. حتی یک لحظه جلوی تماشاگران که رفتم استرس گرفتم و دور شدم تا مبادا حاشیه‌ای به‌وجود بیاید. اینجا، اما حس بدی نداشتم و به‌خاطر اینکه دختر هستم یک لحظه فکر نکردم که باید زمین را ترک کنم. می‌دانم که در اروپا اوضاع کاملا متفاوت است و اروپایی‌ها به هیچ عنوان اینطور فکر نمی‌کنند. تا جایی که می‌دانم عکاس رسمی منچسترسیتی یک خانم است. شاید در این منطقه عکاس خانم برای ورزش زیاد نباشد و هنوز این پدیده عجیب به‌نظر برسد. یک دوست قطری دارم که عکاسی می‌کند و اینجا او را دیدم. از من پرسید هنوز عکاسی می‌کنی؟ با اینکه اینجا ممنوعیتی برای عکاسان خانم وجود ندارد.»
زهرا علیئی: بازیکن‌ها اینجا بهتر تحویل می‌گیرند
زهرا علیئی، خبرنگار سایت ۹۰ یکی دیگر از زنان ایرانی حاضر در امارات است. او که برای بازی پرسپولیس و کاشیما نیز به استادیوم آزادی رفته درباره نخستین تجربه حضور خود در تورنمنتی بین‌المللی و واکنش مربیان در مواجهه با او توضیح می‌دهد: «در آن بازی بازیکنان که برای نخستین بار خبرنگار خانم در استادیوم می‌دیدند برای مصاحبه کمی فاصله می‌گرفتند و از مقابل ما سریع عبور می‌کردند تا به آقایان پاسخ دهند. اینجا، اما لذت بردم و واقعا واژه احترام مفهوم داشت. هرکدام از بازیکنان را صدا می‌کردیم می‌آمدند و با احترام صحبت می‌کردند. برای من تجربه بسیار باارزشی بود. چون محیط به شکلی بود که بازیکنان نگرانی از حرف و حدیث نداشتند خیلی راحت مصاحبه می‌کردند و ما هم مثل ده‌ها خبرنگار دیگر کار خودمان را انجام می‌دادیم.» البته پرتو جغتایی معتقد است برای عکاسان هنوز این مشکل کاملا حل نشده است: «این موضوع در مورد عکاس‌ها متفاوت بود. من وقتی قصد داشتم از بازیکن‌ها عکس بگیرم روی برمی‌گرداندند. به‌نظرم در مواجهه با عکاس‌ها هنوز یخ‌شان باز نشده است.»
با توجه به اینکه رسانه‌ها برای اعزام خبرنگار به این مسابقات محدودیت‌هایی -از جمله در مسائل مالی- داشتند، مشکلی با رسانه خود برای اعزام به امارات نداشتید؟
اعظم هادی: واقعیت این است که من مسئول صفحه فوتبال هستم و برای بازی‌های جام جهانی تصور می‌کردم سهمیه به من تعلق بگیرد. هرچند آن زمان درگیر مسائل خانوادگی بودم و اگر سهمیه می‌گرفتم آن را واگذار می‌کردم، اما متأسفانه صحبتی با من نشد. البته این تقصیر مسئولان رسانه نبود. بعد از آن مسابقات به من گفتند که برای جام ملت‌ها ثبت‌نام کنم. هر چند مشکل مالی داشتند، اما گفتند که شما ارجح هستی و باید به این سفر بروی. طبعا نگرانی‌هایی در مورد کار خانم‌ها وجود دارد، اما با توجه به اینکه در سفر به قطر جواب اعتمادشان را دادم آن‌ها نیز توجهی به جنسیت نکردند و این سهمیه را به من دادند.
زهرا علیئی: در مورد محل کار من، نکته خوب و مهم این است که نگاه جنسیتی وجود ندارد. البته تا پیش از حضور خانم کنگرانی من تنها دختر مجموعه بودم. با این حال من هم مثل بقیه همکاران کار می‌کنم. بازی پرسپولیس و کاشیما تجربه خوبی بود و وقتی برای جام ملت‌ها ثبت‌نام کردم سردبیر به بقیه همکاران گفت که سهمیه ما در این بازی‌ها خانم علیئی است و باید در این راه به او کمک کنید.
پرتو جغتایی: با توجه به اینکه کار تخصصی‌ام عکاسی از ورزش زنان است دوست داشتم عکاسی از ورزش آقایان را هم تجربه کنم. من در روزنامه ایران و باشگاه خبرنگاران فعالیت دارم و انتظار داشتم که از من حمایت کنند. اما باشگاه خبرنگاران که رسما مخالفت خود را اعلام کرد و متأسفانه مسئولان روزنامه هم دیر متوجه این موضوع شدند و نتوانستند کاری انجام دهند. با توجه به اینکه بازی‌ها در کشور نزدیکی بود و هزینه‌ها کمتر از دیگر کشورهاست ترجیح دادم با هزینه شخصی‌ام این سفر را انجام دهم. هرچند گرانی اینجا شوک‌آور بود، ولی حضور در نشست خبری برایم جالب و تجربه‌ای منحصربه فرد بود. با وجود اینکه عکاسان زیادی هستند و شاید غیبت من زیاد هم به چشم نیاید، اما برای شخص خودم ضروری بود که به این سفر بیایم تا آرشیوم را تکمیل کنم. چون ممکن است تا چند سال دیگر هم این فرصت فراهم نشود که بتوانم به چنین سفری بیایم، می‌خواستم از این فرصت استفاده کنم و به تجربه‌ام اضافه کنم.
در حوزه بانوان از لحاظ شغلی چه اتفاقی می‌تواند برای شما خوشحال‌کننده باشد؟
پرتو جغتایی: در حوزه خودم این روز‌ها خیلی با این مشکل مواجه هستیم که از ورود آقایان به مسابقات بانوان و حضور بانوان در مسابقات مردان جلوگیری می‌شود. من فکر می‌کنم که این داستان باید یک‌بار برای همیشه حل شود. مثلا در مسابقات والیبال یک سالن داریم که بانوان را راه می‌دهند و یک سالن دیگر بانوان را راه نمی‌دهند و هیچ قانونی وجود ندارد. اگر ورود به ورزشگاه برای مردان و زنان حل شود خودبه‌خود حضور عکاسان و خبرنگاران هم حل می‌شود.
مشکلاتی که برای ورود شما به ورزشگاه‌ها وجود دارد، باعث می‌شود وقتی هم وارد می‌شوید خیلی موردتوجه قرار بگیرید. این برای شما خوب است یا بد؟
زهرا علیئی: خب مثلا من که برای دیدن بازی پرسپولیس در ورزشگاه حاضر شدم تجربه زیادی کسب کردم. قوانین و کار‌های جزئی را یاد گرفتم و فهمیدم در جایگاه خبرنگاران چه کاری باید کرد و چه کار‌هایی را باید در میکسدزون انجام داد. این باعث پخته شدن خبرنگاران می‌شود تا اینکه ما پشت میز بنشینیم و بیشتر تایپیست باشیم تا خبرنگار! به‌نظرم این موضوع خیلی ارزشمند است.
با وجود اینکه از جام ملت‌ها ۳ بازی گذشته، شما فقط یک بازی را تماشا کرده‌اید. این یک بازی چه اتفاق جالبی برای شما داشت؟
اعظم هادی: من در این ۱۲ ساعت که مشغول به‌کار شدم تجربه جالبی کسب کردم. در ایران ما نظم و ترتیب اینجا را نداریم، اما اینجا به رعایت قانون کپی‌رایت ملزم هستیم و به همین دلیل چیز‌های زیادی یاد گرفتیم. ما برای میزبانی مسابقات هرگز تمرین نکرده‌ایم و با این مشکلات اقتصادی نمی‌توانستیم این مسابقات را برگزار کنیم.
زهرا علیئی: چیزی که خیلی جالب بود بی‌توجهی شهر به برگزاری جام ملت‌هاست. این شهر اصلا شبیه میزبان جام ملت‌ها نیست! انتظار داشتیم پر از بنر باشد، اما اینطور نیست. شاید دلیلش این است که دوبی شهر ۷۲ ملت است و اینجا خیلی اهل فوتبال نیستند. اما سیستماتیک بودن مسابقات خیلی عالی است. خیلی‌ها می‌گویند دلیل عدم‌میزبانی ایران نیامدن بانوان به ورزشگاه است، اما من می‌گویم که این داستان مخفی شده و ایران برگزاری مسابقات با این نظم و روال سیستماتیک را هرگز تجربه نکرده است. برای من چالش شهر عوض کردن خیلی جالب بود و چیز‌های زیادی یاد گرفتم. این چالش ویژه‌ای برای ما بود و خیلی از بچه‌های خبرنگار به ما کمک کردند. به‌نظرم نکته منفی این بود که در این زمینه و به‌خصوص برای تردد بین شهر‌ها با خبرنگاران همکاری خوبی نشده است.
پیش‌بینی خودتان از عملکرد ایران در این دوره جام ملت‌ها چیست؟
زهرا علیئی: من، چون خیلی طرفدار تیم ملی هستم دوست دارم تیم ملی ببرد. دوست دارم تیم هجومی بازی کند، چون توانش را دارد، اما نمی‌دانم چرا این کار را نمی‌کند. امیدوارم ایران قهرمان شود.
پرتو جغتایی: من امیدوارم ایران قهرمان شود و فکر می‌کنم این شایستگی را هم دارد. البته اگر حاشیه‌ها تمام شود، چون فکر می‌کنم این حاشیه‌ها دیگر دارد به تیم ملی ضربه می‌زند. اما بلیت برگشت من برای بعد از قهرمانی ایران است.
اعظم هادی: من قبلا هم گفته‌ام که خیلی دوست دارم ایران قهرمان شود و امیدوارم طلسم قهرمانی را بشکند. فوتبال تنها دلخوشی ماست.
منبع: همشهری ورزشی