رویداد۲۴ «در شش ماه دوم سال جاری درخواست دانشجویان برای بازگشت به کشور بیش از ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده است.» این خبری است که مجتبی صدیقی رئیس سازمان امور دانشجویان اخیرا اعلام کرده است.
صدیقی دلیل این مسئله را روشن نکرده اما کارشناسان گفته‌اند مشکلات بانکی و انتثال پول برای دانشجویان ایرانی خارج از کشور آنقدر زیاد شده که آنها تصمیم گرفته‌اند به کشور بازگردند.
طبق آخرین آمار منتشر شده، «مجموع دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در خارج از کشور ۵۰ هزار و ۳۹۲ نفر است که بیشترین تعداد دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در خارج در کشور آمریکا با تعداد ۱۲ هزار و ۶۴۳ نفر هستند» که احتمالا بیشترین مشکلات بانکی و انتقال پول مربوط به همین دانشجویان باشد و البته آنها که در اروپا درس می‌خوانند.
در یک سال اخیر و با آغاز تحریم‌های جدید آمریکا و خروج این کشور از برجام و در پی آن با افزایش نوسان‌های ارزی، مشکلات به شدت افزایش پیدا کرد؛ از یک سو هزینه زندگی به شدت بالا رفت و از سوی دیگر نقل و انتقالات پولی با مشکل مواجه شده است.
تا مدتی قبل ارز دانشجویی عموما فقط به دانشجویان ارشد و مقاطع بالاتر اختصاص داده می‌شد، اما سال گذشته بر اساس مصوبه جدید، دانشجویان دوره کارشناسی نیز مشمول ارز دانشجویی شدند. دانشجویان در سال‌های گذشته به راحتی به خارج از کشور می‌رفتند تا بتوانند در دانشگاه‌های معتبر و رشته مورد علاقه خود تحصیل کنند. آنها با ارائه گواهی اشتغال به تحصیل و ثبت در سامانه‌های «نشا» و «تاک» که زیر نظر وزارت علوم و امور خارجه بود، با واریز مبلغ معادل ریالی، دوبار در سال می‌توانستند ارز دانشجویی که قیمت آن از ارز موجود در بازار آزاد نیز کمتر بود را دریافت کنند.
این رویه کج دار و مریز قبل و بعد از برجام ادامه داشت تا اینکه در سال جدید به دلیل خروج آمریکا از برجام و فشار اقتصادی به کشور، بالا رفتن قیمت سایر ارزها، عدم همکاری بانک‌های خارج از کشور با ما و ... باعث شد بسیاری از خانواده‌هایی که هر ماه برای مبلغی را برای فرزندانشان انتقال می‌دادند، به دلیل مشکلات این‌چینی از عهده آن برنیایند. در نتیجه بسیاری از دانشجویانی که حتی یک ترم را در خارج از کشور تحصیل کرده بودند، مجبور به بازگشت به ایران شدند.
امیراحمد یکی از دانشجویانی است که در لیل فرانسه مشغول به تحصیل است و مشکلات ارز دانشجویی را از نزدیک دیده است، به رویداد۲۴ می‌گوید: مشکلات بسیار زیاد است و باید بگویم درصد بالایی از دانشجویان ایرانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، به هرصورتی که شده سعی دارند هزینه‌های خود را تامین کنند تا به ایران برنگردند.
او گفته در فرانسه می‌خواستیم حساب باز کنیم اما به ما اعلام کردند هیچ پولی از ایران چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم نمی‌تواند به دست شما برسد. حتی اگر پول به طور مثال به بانکی در آلمان انتقال داده شود و بعد از آن به فرانسه، بازهم امکان برداشت پول وجود ندارد، زیرا مبدا تراکنش شناسایی می‌شوند و زمانی که متوجه شوند از ایران بوده طبیعتا اجازه برداشت و مبادله مالی را نخواهیم داشت.
امیراحمد می‌گوید: گرفتن ارز دانشجویی نیز مشکلات و دردسر‌های خودش را دارد، بعد از ثبت نام در سامانه و گرفتن مدارک، باید مدارک را در سفارتخانه ایران در فرانسه تحویل و تایید کنیم اما سفارتخانه ایران در اینجا حتی جواب تلفن را هم نمی‌دهد. بار‌ها برای ما دانشجویان مسائل بسیار مهمی در این کشور ایجاد شده و از هر طریقی که خواستیم با سفارت ایران ارتباط بگیریم، نتوانستیم. سفارتخانه ایران به عنوان حافظ منافع شهروندان خود در کشور مقصد، عملا هیچ وظیفه و پاسخگویی ندارند. ضمن اینکه حتی برای تایید مدارک برای دریافت ارز دانشجویی نیز عملکرد بسیار کندی را دارند.
نیما یکی از دانشجویانی است که در استرالیا دندانپزشکی می‌خواند و اخیرا به دلیل نوسان‌های ارزی به کشور برگشته است، او به رویداد۲۴گفته هیچ ارزی دریافت نکردم، زیرا شرایطش بسیار سخت و پیچیده بود.
او می‌گوید: خواسته‌ها و شرایط برای همه افراد یکسان نیست؛ مثلا پذیرش گرفتن از رشته‌های مهندسی آسان‌تر و هزینه تحصیلی کمتر است اما پذیرش در رشته‌های تجربی و پزشکی بسیار سخت و هزینه تحصیلی فوق‌العاده گران است. همچنین پیدا کردن شغل برای رشته‌های مهندسی نسبتا سخت‌تر از رشته‌های پزشکی است. اگرچه شرایط ایده‌ال برای افراد مختلف متفاوت است اما افزایش نرخ ارز تاثیر بسزایی بر روی سخت‌تر شدن شرایط زندگی دانشجویان خارج از کشور داشته است.
نیما می‌گوید: چون ارتباط بانکی قطع است، پول از طریق صرافی‌ها و توسط واسطه‌ها از طریق ترکیه و دوبی ارسال می‌شود و مشکلات اساسی برای دانشجویان به وجود می‌آورد. شخصا برای من چندین بار از سوی بانک احضاریه آمد و باید برایشان توضیح می‌دادم که منشا پول از کجاست؟ دست آخر حساب بانکی من مسدود شد و مجبور شدم در بانکی دیگر حساب افتتاح کنم که از ۵ بانکی که اقدام کردم ۴ بانک به دلیل ایرانی بودنم حسابی برایم باز نکردند. این نکته را هم باید بگویم از زمانی که به ایران برگشته‌ام، فعلا نتوانسته‌ام در دانشگاه‌های ایران مشغول به تحصیل شوم زیرا روند و شرایط انتقال بسیار پیچیده و کند صورت می‌گیرد.
مکانیزم ویژه مالی SPV که اخیرا با نام «اینتکس» راه‌اندازی شده، قرار است فعالیت تجاری ایران را پوشش دهد. هنوز درباره اینکه آیا از این سازوکار هم می‌توان برای رفع مشکل دانشجویان ایرانی خارج از کشور استفاده کرد یا خیر، صحبتی نشده است.