رویداد۲۴ در روزگاری که عقلانیت از مبنای تصمیمات و مدیریت خرد و کلان کشور رخت بربسته، شاید توقع برگزاری آزمون عامی که بر پایه منافع عام داوطلبان آن آزمون استوار شده باشد و بتواند نمود اجرای یک قانون یا تصمیم عادلانه در میان انبوهی از تصمیمات و قوانین نادرست و ناعادلانه کشور باشد، بیهوده بنمایاند. لیکن می‌توان این حق را داشت که از کسانی که مدعی دفاع از حقوق بنیادین شهروندان و برقراری اصل غیرقابل خدشه عدالت هستند و حتا از آن‌ها هنگام آغاز شغل شریف وکالت سوگند یاد میکنند و نیز ادعای عالم نمایی آنان در عرصه حقوقی کشور گوش فلک را کر کرده، پرسید و فراتر از پرسش آنان را محاکمه کرد که در آزمون‌های وکالتی که برگزار میکنید، تا چه اندازه منافع عام داوطلبان و حقوق بنیادین آنان مبنای برگزاری این آزمون قرار گرفته و تا چه میزان قاعده بنیادین عدالت در این آزمون خروجی دارد و در نتایج کلی و جزئی آن متبلور میشود؟
خودتان که در چند دهه قبل به علل گوناگون به سهولت در آزمون وکالت پذیرفته می‌شدید، نیک می‌دانید که طی سال‌های اخیر (عمدتاً هفت سال مشکوک گذشته) انتقاد‌های بحق فراوانی از سوی داوطلبان این آزمون و اشخاص مستقل و منصف حقوقی کشور به شیوه برگزاری، نوع طرح سوالات و نتایج آزمون وکالت صورت گرفته است و روند چند سال اخیر برگزاری آزمون وکالت گویای این است که حق و قضاوت عادلانه جانب آنان را می‌گیرد. (البته اگر متولیان و طراح این آزمون مفهوم و کاربرد واژه‌های گهربار حق و عدالت را بدانند و درک کنند)
طی سال‌های قبل ایرادات و مشکلات آزمون وکالت کم بود که آزمون امسال روی همه آزمون‌های سابق را سفید کرد و با برگزاری آرمون وکالت نود و هفت دانستیم که مفهوم واقعیِ «گل بود و به سبزه نیز آراسته شد» چیست؟ آزمون امسال به نحوی بود که سخن «کم خردی متولیان و طراحان سوالات آزمون وکالت» گزاف به نظر نمی‌رسد؛ و اگر به فرض محال بانیان تشکیل استقلال کانون وکلا امروز در قید حیات می‌بودند به درایت و عقلانیت حقوقی و حرفهای متولیان و طراحان این آزمون تشکیک می‌کردند و آنان را مایه «بی اعتباری علمی» و «بی حیثیتی صنفی» نهاد شریف وکالت می‌دانستند.
اما بازگردیم به تیتر این نوشتار. سخنی با متولیان و طراحان آزمون وکالت (به گفته رئیس کانون مرکز: حقوقدانان برجسته کشور!) به سبکِ نقدِ پرسشی:
۱-در مورد رشته حقوق و آزمون وکالت چه فکر میکنید و معیار‌ها و قواعد شما برای طرح سوالات و برگزاری این آزمون و در پی آن قبولی در آزمون وکالت و ورود به حرفه وکالت چیست؟
۲-چرا (مشابه سیستم مدیریتی کشور) تا این میزان داوطلب ناراضی و معترض و اشخاص منتقد برای خودتان ایجاد کرده اید؟
۳-چرا «حقوقدانان برجسته کشور» گمان میکند که اگر سوال را پیچیده و چند پهلو و اصطلاحاً رد گم کن و راهزن مطرح نماید، هنر کرده و احتمالاً از این کار لذت سادیستی می‌برد؟ چرا عده‌ای از «حقوقدانان برجسته کشور» عطش سیری ناپذیری در غافلگیری و مچگیری داوطلبان دارند؟
۴-چرا «حقوقدانان برجسته کشور» که سوالات اشتباه و غیر منطقی با درجه فاحش طرح میکنند، انتظار دارند داوطلبان به سوالات نادرست او جواب صحیح دهند؟
۵-چرا «حقوقدانان برجسته کشور» نمی‌دانند که وقتی سوالات رهزن و اشتباه طرح میکنند، موجب اشتباه تعداد بسیار زیادی از داوطلبان در یافتن گزینه صحیح میشود؛ و در نهایت از مسببات مردودی خیلی از داوطلبان می‌گردد؟
۶-چرا آزمونی که با پیش فرض «سطح علمی بالاتر از داوطلب بودن» توسط «حقوقدانان برجسته کشور» برگزار میشود، خود سوالات خطایی قابل توجهی مطرح میکند و در نتیجه خود را نقض مینماید و به تعبیری ناخواسته خود را زیر سوال می‌برد؟
۷-آیا با وجود طرح سوالات اشتباه و خطایی توسط طراحان آزمون اصطلاح «حقوقدانان برجسته کشور» مصداق می‌یابد؟
۸-چرا به گفته رئیس کانون مرکز «حقوقدانان برجسته کشور» مبنای پاسخ سوال را نظر‌های شخصی خود را جایگزین ضوایط نوعی میکنند؟ مگر «حقوقدانان برجسته کشور» نمی‌دانند که داوطلبان در فرصت بسیار محدود توانایی تشخیص ذهن غیر منطقی طراح سوال را ندارد؟
۹-چرا «حقوقدانان برجسته کشور» و متولیان آزمون توقع دارند همانطور که داوطلبان در دو دهه گذشته یک دقیقه بطور میانگین به سوال‌های نسبتاً ساده پاسخ می‌دادند، امروزه نیز یک دقیقه به سوالات بسیار دشوار آزمون پاسخ دهند؟ مگر شما از سلامت عقل و ذهن منطقی بهره‌مند نیستید؟ چرا با وجود اینکه امسال ۱۵ دقیقه به مدت زمان آزمون افزوده شد، اما از طرف دیگر با دشوارتر شدن سطح آزمون نسبت به سال‌های قبل، این ۱۵ دقیقه به کام داوطلبان تلخ شد؟
۱۰-چرا هنگامی که خیلی از محققان و صاحب نظران حقوقی کشور از یافتن پاسخ صحیح پاره‌ای از سوالات آزمون درمانده اند، «حقوقدانان برجسته کشور» انتظار دارند، داوطلبانی که اکثراً با مدرک لیسانس و بعضاً فوق لیسانس در این آزمون شرکت میکنند، پاسخ صحیح را انتخاب کنند؟
۱۱-چرا بنیاد آزمون وکالت و نتایج قبولی آن به گونه‌ای است که بعضی از کسانی که مردود میشوند، از نظر حقوقی و احتمالاً حرفه ای، باسوادتر و قویتر از پذیرفته شدگان هستند؟ آیا با قبولی در این آزمون می‌توان ادعا کرد که قبول شدگان برتر از مردود شدگان هستند؟
۱۲-چرا شما و همنسلان شما که در گذشته در آزمون وکالت پذیرفته شدید، با سوالات آسان و به نسبت بهتر و شرایط مساعدتر از سال‌های اخیر مواجه شدید، اما خود شما امروز آزمون بسیار دشوار و شرایط قبولی سخت برای داوطلبان ایجاد کرده اید؟ آیا این انصاف و عدالت است؟
۱۳-چرا علم ورود به حرفه وکالت از دست دانشگاه‌های خوب کشور گرفته شده و به موسسه‌های حقوقی ریز و درشت سپرده شده است؟ تکلیف نهاد دانشگاه با حرفه وکالت چیست؟ چرا شواهد و قرائن از ارتباط گسترده میان طرح سوالات توسط موسسات حقوقی و قبولیِ آزمون وکالت از طریق ورود به این موسسه‌ها حکایت دارد؟ چرا خیلی از پذیرفته شدگان افراد خاص عضوِ این موسسه‌ها هستند؟ آیا عدالتی که شما در حقوق خوانده اید، بایستی چنین کاربردی در پذیرش داوطلبان داشته باشد؟
۱۴-چرا نوع سوالات آزمون علم سنج و استعداد سنج نیست و تنها حافظه سنج است؟ چرا اغلب اگر داوطلبی حافظه قوی داشته باشد می‌تواند قبول شود؟ آیا منطقاً نبایستی استعداد و دانش حقوقی داوطلبان به شیوه‌های گوناگون سنجیده شود تا شایستگی حقوقی آنان احراز شود؟ آیا گفتن اینکه سوالات مفهومی است، فرار از نقد حافظه سنجی آزمون نیست؟
۱۵-چرا خیلی از سوالات به شکلی طراحی میشوند که با داشتن علم و دانش کافی نمی‌توان به آن‌ها پاسخ داد و تنها راه حل پیش روی داوطلبان رجوع به منابع تستی موسسه‌های حقوقی است؟
۱۶-چرا «حقوقدانان برجسته کشور» بر اساس واقع بینی و سنجش میزان کاربرد موضوعات حقوقی در کشور سوال طرح نمی‌کنند و ظاهراً بر اساس تخیلات واهی خود و بعضاً موضوعات غیر کاربردی سوال طرح میکنند؟
۱۷-چرا وقتی کلید آزمون در مدت زمان طولانی (بیش از یک ماه) توسط اسکودا و سازمان سنجش منتشر میشود، متولیان و «حقوقدانان برجسته کشور» از داوطلبان توقع دارند، به مدت بیش از دو ساعت به ۱۲۰ سوال پاسخ دهند؟
۱۸-چرا عبارت بسیار مغالطه آمیز، بی بنیاد و از اساس خطایِ «سطح و شرایط آزمون برای همه داوطلبان یکسان است» در ذهن داوطلبان و خیلی از افراد فرو کرده اید؟ مگر شما از مدرسان و مروجان دانش و سواد در کشور نیستید؟ مگر قدرت ذهن و سطح علمی داوطلبان همگی در یک درجه قرار دارد که آزمون برای همه یکسان تلقی شود؟
۱۹-چرا رئیس اسکودا به سبک بسیاری از مسئولان کشور در مقابل رسانه‌ها و افکار عمومی از صداقت طفره می‌رود و به دروغ آزمون وکالت ۹۷ را فاقد سوال اختلافی و اشتباهی می‌داند، اما بعداً در کلید منتشر شده چهار سوال اختلافی و اشتباه بیان میشود؟
۲۰-چرا در آزمون امسال در حالی که بیش از چهار سوال اختلافی (تقریباً سیزده سوال) وجود داشت، در کلید نهایی چهار سوال به عنوان سوال اختلافی و اشتباه نشان داده میشود؟ آیا این اقدام به معنای مسئولیت ناپذیری متولیان و «حقوقدانان برجسته کشور» و فریب داوطلبان و افکار عمومی نیست؟
۲۱-چرا ذهنیت بسیاری از «حقوقدانان برجسته کشور» و متولیان برگزاری ازمون به مقادیر بالایی بسته است و از محدوده تنگ و ترشِ معیار‌های خشک بیرون نمی‌آید و فراتر نمی‌رود؟
۲۲-چرا از الگوی کشور‌های مترقی در حوزه وکالت بهره نمیگیرید تا معیار‌های پذیرش ورود به وکالت علمی و عقلانی باشد؟ آیا کسی که شیوه پذیرش وکلا در کشور‌های مترقی جهان را مطالعه میکند، حق ندارد به نقد آزمون وکالت و شیوه پذیرش وکیل در کشور خودش بپردازد و حتا به آن‌ها بخندد؟
۲۳-چرا آزمون وکالت بر پایه منافع عام داوطلبان و حق محورانه برگزار نمی‌شود و خروجی قبولی آن ناعادلانه است؟ چنانچه اصل برگزاری و طرح سوالات آزمون وکالت ناعادلانه و با تضییع حق همراه باشد، آیا می‌توان انتظار داشت، وکلایی که در این حرفه پذیرفته میشوند، در حرفه خود نیز نسبتاً به عدالت و مبتنی بر منافع عام شهروندان رفتار کنند و حامی حقوق آنان باشند؟
۲۴-چرا جای عقلانیت و عدالت و حق در آزمون وکالت بسیار بسیار کمرنگ است؟ (جدا از اینکه به نظر می‌رسد اصل آزمون کنکوری عادلانه و عقلانی نیست) مگر شما در دوران دانشگاه این مفاهیم ناب را نخوانده اید و درک نکرده اید؟
۲۵-چرا در حالی که «حقوقدانان برجسته کشور» توانایی طرح سوالات استاندارد و دقیق شش درس همیشگی آزمون وکالت را ندارند، اخیراً از اسکودا خواسته شده است که دروس مربوط به حقوق عمومی را نیز به سوالات آزمون بیافزاید؟ آیا چنین درخواست و به تبع آن افزایش سوالات آزمون منطقی و عقلانی است؟ و آیا شما توانایی طرح سوالات استاندارد مربوط به حقوق عمومی را دارید یا با همان رویه گذشته به طرح سوالات اشتباه و غیر استاندارد ادامه می‌دهید؟
۲۶- مسئولیت همه این ایرادات وارده به آزمون با کیست و چرا متولیان و «حقوقدانان برجسته کشور» در برابر این ایرادات و اعتراضات و بی عدالتی‌ها و تضییع حق‌ها پاسخگو و مسئولیت پذیر نیستند؟
نگارنده امیدوار است که متولیان و «حقوقدانان برجسته کشور» به پرسش‌های انتقادی فوق الذکر پاسخ هی لازم و کافی را بدهند.
حاشیه: بسیای از نقد‌های ذکر شده‌ی فوق نسبت به سایر آزمون‌های کنکوری مخصوصاً آزمون‌های حقوقی وارد است، اما به علت موضوع خاص وکالت، این نوشتار به حوزه وکالت محدود شد.
*حقوقدان