رویداد۲۴ بر اساس ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت کلیه شرکت‌های دولتی و بانک‌ها که در بودجه کل کشور برای آن‌ها سود ویژه پیش‌بینی می‌شود موظف به واریز مالیات علی الحساب و سود سهام علی الحساب بودجه مصوب به‌صورت یک دوازدهم در هر ماه می‌باشند. نمایندگان در بهمن ماه در اصلاحیه بودجه ۹۷ بانک مرکزی را موظف کردند همانند شرکت‌های دولتی، اما با تخفیف ۵۰ درصدی سود سهام و مالیات علی الحساب پیش بینی شده را تا ۱۵ بهمن تصفیه کند.
بانک مرکزی چند نوع موجودی دارد؟
بانک مرکزی دو نوع موجودی دارد: ۱. یکی مبالغی که متعلق به خود او نیست و موظف به نگه داری آن می‌باشد همانند ذخیره قانونی که بانک‌ها در نزد بانک مرکزی موجود دارند و به عنوان درآمد برای بانک مرکزی محسوب نمی‌شود ۲. از سوی دیگر بانک مرکزی همانند سایر شرکت‌ها درآمد‌ها و سود‌ها و هزینه‌هایی را در ترازنامه برای خود رقم می‌زند همانند سود حاصل از فروش و تسعیر ارز، بهره‌ای که از بانک‌ها بابت نرخ اضافه برداشت دریافت می‌کند، شرکت‌هایی وابسته به بانک مرکزی که برای آن درآمد زایی دارند همانند شاپرک. هزینه‌های بانک مرکزی نیز به مانند سایر شرکت‌ها هزینه پرسنل و... دانست؛ بنابراین ما به تفاوت این سود و هزینه مشمول مالیات می‌شود.
تا قبل از اجبار مجلس بانک مرکزی بر خلاف همه شرکت‌های دولتی این مالیات را در آخر سال مالی پس محاسبه سود و زیان پرداخت می‌کرد، اما بر اساس این طرح بانک مرکزی موظف می‌شود همانند سایر شرکت‌های دولتی دیگر مالیات خود را زودتر موعد بپردازد. بدین گونه که مالیات خود را اول هر ماه به شکل علی الحساب پرداخت کند و در آخر سال مالی با توجه به ترازنامه و صورت و سود وزیان محقق شده میزان مالیات را تسویه و کم و زیاد آن حساب بشود.
همتی: عملکرد ارزی بانک مرکزی ۲,۴۰۰ میلیارد تومان منفی است
این طرح از همان ابتدا با مخالفت بانک مرکزی مواجه شد. همتی خطاب به نمایندگان گفته بود: ۱۸ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان سود از بابت خرید و فروش ارز برای بانک مرکزی پیش‌بینی شده و همین باعث افزایش ۶ تا ۷ درصدی پایه پولی و نقدینگی در پایان سال می‌شود چراکه نتیجه عملکرد ارزی بانک مرکزی ۲,۴۰۰ میلیارد تومان منفی است لذا ما اصلاً چنین درآمدی نخواهیم داشت و گذاشتن چنین مبلغی در بودجه بانک مرکزی اشتباه است و منجر به افزایش پایه پولی می‌شود.
البته در همین جلسه محمد حسینی سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه مجلس سخنان همتی را رد و اذعان کرد درآمد‌های پیش بینی شده برای بانک مرکزی محقق می‌شود.
تورم؛ مهم‌ترین دلیل مخالفان
مهم‌ترین انتقادی که به این طرح وارد است و رئیس کل بانک مرکزی نیز به آن اشاره داشته بحث رشد پایه پولی و تورم زائی است چراکه بانک مرکزی مجبور است برای تهیه این مبلغ، پول چاپ کند. این پول، اما اصطلاحاً پول پر قدرتی خواهد بود و با توجه به ضریب فزاینده‌ای که دارد می‌تواند تا شش - هفت برابر نقدینگی ایجاد کند. به گفته برخی کارشناسان این کار مستلزم نقدینگی حدود سه تا ۳.۵ درصد و ایجاد تورم است؛ و تزریق این حجم از نقدینگی باعث ایجاد سه تا ۳.۵ درصد تورم اضافه خواهد شد
بیانیه بانک مرکزی: تا محقق نشود پرداخت نمی‌کنیم
بانک مرکزی، اما بر مواضع خود پافشاری می‌کند در بیانیه‌ای اعلام کرد اگر هم شورای نگهبان این طرح را تصویب کند ما زیربار آن نمی‌رویم و اعلام کرده است: بانک مرکزی به علت حساسیتی که نسبت به تأثیرات انتشار پول پرقدرت در نقدینگی دارد هرگونه پرداخت را موکول به تحقق سود خواهد کرد؛ لذا بانک مرکزی تلاش می‌کند با تأمین میزان بیشتری از ارز مورد نیاز متقاضیان در هفته‌های پیش رو و درحد میزان تحقق، نسبت به پرداخت مابه‌التفاوت حاصله اقدام کند.
یک راه حل: تفکیک درآمد‌های عملیاتی و سود ده بانک مرکزی
از مجموعه درآمد‌هایی هایی که بانک مرکزی عایدش می‌شود می‌توان آن بخشی که سوده و دارای ارزش افزوده است را مشمول و غیر آن را به خاطر غیرواقعی بودن و خطر خلق پول از مالیات معاف کرد؛ بنابراین پرداخت خط اعتباری به بانک‌ها و تنزیل اسناد و سود شرکت‌های وابسته به بانک مرکزی، که این‌ها درآمد‌های عملیاتی محسوب می‌شود در اصل کالا یا خدماتی تولید شده است می‌تواند مشمول مالیات شود و مشکلی برای بانک مرکزی ایجاد نخواهد کرد.
اما از سوی دیگر درآمد‌هایی همچون رشد تجدید ارزیابی دارایی‌های خود مالیات پرداخت کند جزو فعالیت غیر سودده و عملیاتی محسوب می‌شود بنابراین خطر نقدینگی و پایه پولی را به همراه دارد چرا که فقط ارزش این دارایی‌ها افزایش یافته و درآمدی از بخش واقعی اقتصاد به دست نیامده است؛ بنابراین در واقع اگر تجدید ارزیابی دارایی‌های بانک مرکزی وضع بشود، بانک مرکزی باید پول جدید تزریق کند و بانک‌های مرکزی در دنیا نیز از پرداخت چنین مالیاتی معاف هستند.
درآمدزایی زودهنگام برای خزانه؛ رد پای دولت در پیشنهاد این طرح
یکی از فواید این طرح درآمدزایی زودهنگام برای خزانه است. چراکه در حالت سابق می‌بایست سال مالی بانک مرکزی به اتمام می‌رسید و سپس بعد از بررسی ترازنامه‌ای و تشخیص سود مالیات بانک مرکزی پرداخت می‌شد در حالی که در این حالت زودتر مالیات هنگفت بانک مرکزی در جیب خزانه می‌رود.
یک نکته دیگر آن است که عمده فایده این طرح متوجه دولت برای کسری بودجه خود و مزیت ویژه‌ای را برای مجلس و دیگر قوا و نهاد‌ها را به همراه ندارد بنابراین احتمالا می‌توان دولت را به عنوان عمده ذی نفع در این قضیه قلمداد کرد و پیشنهاد این طرح از سوی دولت محتمل دانست.
کسری بی سابقه بودجه ۹۷
بانک مرکزی ایران روز یکشنبه ۲۱ بهمن ماه گزارش ۹ ماهه امسال اقتصاد کشور را منتشر کرد که بر اساس آن تراز عملیاتی و سرمایه‌ای ایران در این دوره بیش از ۴۵ هزار میلیارد تومان کسری داشته است، این رقم بی سابقه است چراکه بر اساس قانون بودجه ۹۷ پیش بینی شده بود که کسری بودجه تنها ۲۴.۴ هزار میلیارد تومان باشد.
جمع بندی؛ مثبت بودن اخذ مالیات از بانک مرکزی با ۲ شرط.
اما در جمع بندی می‌توان گفت: درست است که بانک مرکزی به عنوان یک شرکت سهامی تلقی می‌شود و هر شرکت سهامی به خاطر مزیت گردش سرمایه خود مایل است مالیات را آخر سال مالی پرداخت کند تا اینکه به شکل علی الحساب و یک دوازدهم، ولی این نکته را باید مد نظر داشت که بانک مرکزی به علت جایگاه تنظیمی و نظارتی خود با سایر شرکت‌ها فرق اساسی دارد و هدفش قاعدتا بنگاه داری و بیزینس نیست؛ بنابراین به دغدغه رئیس کل بانک مرکزی در زمینه رشد پایه پولی و تورم نباید بی توجه بود؛ بنابراین پیشنهاد کارشناسی آن است که اولا؛ حجم انباشت شده مالیات‌های پرداخت نشده بانک مرکزی در ماه‌های گذشته به صورت دفعی و یکباره وارد چرخه اقتصاد نشود بلکه به شکل تدریجی تزریق شود. ثانیا؛ حتی المقدور از درآمد‌های سود ده و مولد بانک مرکزی که به آن اشاره شد مالیات دریافت شود تا مالیات بر اساس یک ارزش افزوده محاسبه شود تا موجب نقدینگی و خلق پول نشود.
از سوی دیگر باشرایط تحریم پیش رو و کاهش فروش نفت پیش بینی کسری بودجه ۹۸ را دور از انتظار نمی‌کند لازم تا حد توان دولت خزانه خود را از منابع مختلف از جمله منابع بانک مرکزی تقویت و درآمدزایی زودهنگام برای خزانه خود رقم بزند.