رویداد۲۴ تنش میان پادشاه عربستان و ولیعهد این کشور در حال افزایش است. نگرانی ملک سلمان از احتمال کودتای پسرش محمد بن‌سلمان در سفر او به مصر به اختلاف‌های میان پدر و پسر دامن زده است.
روزنامه گاردین روز گذشته در گزارشی اختصاصی در ارتباط با اختلاف‌های پادشاه و ولیعهد عربستان خبر داد که تنش میان ملک سلمان و پسرش پیش از این هم بر سر جنگ یمن و قتل جمال خاشقجی وجود داشته و در پی سفر اخیر پادشاه عربستان به مصر تشدید شده است.
در جریان این سفر مشاوران پادشاه عربستان به او هشدار دادند که احتمال اقدام علیه او و امکان تهدید در جریان سفر به مصر وجود دارد. اطرافیان ملک سلمان نگرانی شدیدی درباره تهدید احتمالی علیه قدرت او داشتند و بر همین اساس ۳۰ محافظ جدید وفادار به پادشاه با نظارت وزارت کشور به جای محافظان قدیمی که از سوی محمد بن‌سلمان منصوب شده بودند، در سفر به قاهره برای شرکت در نشست اتحادیه عرب و اتحادیه اروپا، سلمان را همراهی کردند.
این اقدام واکنشی بود به نگرانی اطرافیان ملک سلمان از محافظانی که به ولیعهد او محمد بن‌سلمان وفادار هستند. مشاوران امنیتی ملک سلمان حتی تعیین افرادی از سوی سازمان امنیتی مصر را نیز در حضور پادشاه عربستان در مصر نپذیرفتند. یکی از نشانه‌هایی که احتمال بروز تنش میان محمد بن‌سلمان و ملک سلمان را افزایش می‌دهد، استقبال‌نکردن ولیعهد از پدرش در فرودگاه بود.
بروس ریدل مدیر پروژه اطلاعاتی بروکینگز که سابقه ۳۰ سال حضور در سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا را دارد، تحولات اخیر در عربستان را مهم می‌داند و می‌گوید: «نشانه‌های کوچکی که تاکنون از اختلاف میان پادشاه و ولیعهد عربستان نمایان شده هر چقدر هم جزئی و ناچیز باشند، از تحولاتی مهم در رده‌های بالای قدرت در عربستان حکایت می‌کند. اگر رابطه‌ای سالم میان ولیعهد و پادشاه برقرار بود، محمد بن‌سلمان به طور طبیعی به استقبال ملک سلمان می‌رفت تا نشان دهد که با وجود اختلاف‌ها، احترام و ثبات در روابط خاندان پادشاهی عربستان برقرار است. اما اکنون تمام خاندان سلطنتی با نگرانی و تشویش تحولات را دنبال می‌کنند».
انتصاب سفیر جدید عربستان در ایالات متحده هم از دیگر موضوعاتی بود که با نارضایتی پادشاه عربستان همراه بود. محمد بن‌سلمان در اقدامی غیرمتعارف و در زمان غیبت پادشاه، اقدام به انتصاب ریما دختر بندر بن‌سلطان به عنوان سفیر عربستان در آمریکا کرد و برادرش خالد بن‌سلطان سفیر پیشین ریاض در واشنگتن را هم با ترفیع مقام در سمت معاون وزیر دفاع قرار داد.
نزدیکان پادشاه عربستان می‌گویند ملک سلمان از این جابه‌جایی‌ها بی‌اطلاع بود و حتی انتصاب خالد بن‌سلمان برای سمت مهمی در وزارت دفاع عربستان را اقدامی زودهنگام می‌دانست. گفته شده که پادشاه و همراهانش از اخبار تلویزیون در جریان این انتصاب‌ها قرار گرفتند و برخلاف عرف، احکام این دو نفر هم نه به نام ملک سلمان بلکه به نام محمد بن‌سلمان یعنی «جانشین شاه سعودی» خوانده شد.
پرونده صلح خاورمیانه
پادشاه عربستان بر سر پروسه صلح اسرائیل و فلسطین اختلاف‌نظر‌هایی جدی با محمد بن‌سلمان دارد. محمد بن‌سلمان اخیرا در گفتگو با نشریه آتلانتیک درباره پرونده صلح خاورمیانه و پایتختی قدس گفت: «اسرائیلی‌ها حق دارند سرزمین خود را داشته باشند و در صلح زندگی کنند». این اظهارات ناپخته محمد بن‌سلمان معضلی جدی برای پادشاه عربستان ایجاد کرد. پس از این گفتگو بود که رسانه‌ها از اختلاف‌های جدی پادشاه و ولیعهد عربستان پرده برداشتند.
حتی یکی از مقام‌های بلندپایه عربستان هم پس از ماجرای قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار مخالف عربستانی در کنسولگری این کشور در استانبول و نیز اظهارات محمد بن‌سلمان در مورد پرونده صلح اسرائیل و فلسطین، اعلام کرد که در حال حاضر در عربستان تنها شخص پادشاه مسئول تصمیم‌گیری است و ولیعهد موظف است تمام اقدامات خود را با پادشاه هماهنگ کند».
پادشاه عربستان در ماه‌های اخیر تغییراتی تدریجی در رده‌های بالای قدرت در خاندان سعودی انجام داده است. احیای شورای امنیت ملی و همچنین انتصاب مشاورانی باتجربه در کنار محمد بن‌سلمان از جمله اقداماتی است که برای مهار ماجراجویی‌ها و جنجال‌آفرینی‌های ولیعهد جوان صورت گرفت.
نیل کیلیان یکی از تحلیلگران ارشد اندیشکده
چتم هاوس در حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا اعتقاد دارد که حتی اگر محمد بن‌سلمان بدون هماهنگی با پدرش اقدام به تعیین سفیر در آمریکا و نیز ترفیع جایگاه خالد بن‌سلطان گرفته باشد، باز هم چنین اقدامی در راستای سیاست‌های ریاض صورت گرفته است. «درست است که بن‌سلمان در غیاب پدرش برای بسط قدرت و نفوذ خود تصمیماتی گرفته است، اما باید توجه داشت که محمد بن‌سلمان با وجود اختلاف‌های فراوان با پدرش به‌خصوص در مورد قدس، هیچ‌گاه اقدامی برای اعمال فشار بر ملک سلمان انجام نداده است. بن‌سلمان به خوبی می‌داند که اگر حمایت‌های پدرش نباشد مشروعیت او با تردید روبه‌رو خواهد شد».
پایان رؤیای «چشم‌انداز ۲۰۳۰»
ایجاد مانع در مسیر اصلاحات مورد نظر محمد بن‌سلمان نیز از دیگر موضوعات مورد اختلاف پدر و پسر به شمار می‌آید. پس از طرح اصلاحات اقتصادی برای کاهش وابستگی به نفت با نام «چشم‌انداز ۲۰۳۰» و خواست محمد بن‌سلمان برای عرضه پنج درصد سهام شرکت نفتی دولتی «آرامکو» به ارزش حدود صد میلیارد دلار در بورس و الحاق این شرکت بزرگ به صندوق سرمایه‌گذاری دولتی عربستان، پادشاه عربستان پس از مشورت با مشاورانش مانع عملی‌شدن این تصمیم شد و آن را به علت مغایرت با منافع عربستان سعودی لغو کرد. برخی کارشناسان اقتصادی عقیده داشتند که اگر آرامکو شرکتی انحصاری در استخراج و تولید نفت نبود و بنابراین سهام آن پیش از این در بورس عرضه شده بود، ارزشی بسیار فراتر از صد میلیارد دلار و حدود دو هزار میلیارد دلار داشت.
اکنون برخی تحلیلگران غربی از احتمال تهدید قدرت سلمان بن‌عبدالعزیز از سوی پسرش می‌گویند؛ چیزی از قبیل: کودتا و برخی دیگر از احتمال عزل فرزند به دست پدر سخن می‌رانند. محمد بن‌سلمان، اما نشان داده که هم تشنه قدرت بیشتر است و هم دارای سابقه اقدامات نامتعارف و عجیب. او یک بار دیگر کودتا کرده است؛ سفید، آرام و بدون خونریزی؛ در بازی تاج و تخت روز‌های داغ ژوئن سال ۲۰۱۷، زمانی که بر عمو‌های رقیب و بانفوذ خود چیره شد، بر برخی با برکناری و بر بعضی دیگر با خانه‌نشین‌کردن آنها.