رویداد۲۴ رای بهره گیری کامل از ظرفیت‌های بورس کالا در اقتصاد، سه پیش شرط اساسی لازم است که در صورت عدم اجرای هر یک از این پیش شرط، نباید توقع اقتصاد رقابتی و شفافی را داشته باشیم. این ارزیابی محسن جلال پور، رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران برای توسعه بیشتر بورس کالا در اقتصاد ایران است.
وی معتقد است که بورس کالا برای حرکت براساس ماهیت اصلی خود یعنی ایجاد بازاری رقابتی، شفاف و مورد اعتماد در میان صنایع، نیازمند آن است که از مداخله و نقش آفرینی سیاست گذاران در امان بماند.
وی در خصوص پیش شرط‌های لازم برای عملکرد موفق و اثرگذاری بیشتر بورس کالا در اقتصاد به خبرنگار تسنیم گفت: طبق تجارب جهانی، بورس کالا مانند هر بورس دیگری برای آنکه بتواند براساس ماهیت خود کار کند نیازمند سه پیش شرط اساسی است. اولین شرط؛ «رقابت» است.
رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران اضافه کرد: یعنی باید فضایی در اقتصاد شکل گیرد که همه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان حاضر در بورس کالا متقاعد شوند که در فضای بورس کالا هیچ گونه تحمیل قیمت یا موارد دستوری دیگر صورت نمی‌گیرد و رقابت کامل در این بستر وجود دارد.
وی افزود: دومین مساله «شفافیت» در معاملات بورس کالا است. یعنی باید شرایط بازار رقابتی و شفافیت به گونه‌ای باشد که معامله گران حاضر در بورس کالا اطمینان داشته باشند که فعالیت‌ها و منافع آن‌ها قربانی هیچ تصمیم بیرونی نمی‌شود.
جلال پور ادامه داد: سومین نکته نیز که بسیار حایز اهمیت است، «مداخله نکردن نهاد‌های حاکمیتی و دولت» در روند معاملات حوزه بورس کالا است. هرگونه ورود و دخالت سیاست گذاران در معاملات بورس، برنامه ریزی را برای همه فعالان اقتصادی بسیار سخت می‌کند و در نهایت، اعتماد‌ها به بورس کاهش می‌یابد.
به گفته رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران، نمونه بارز این اتفاق در موضوع گندم اتفاق افتاد. پس از مدت‌ها تلاش، گندم وارد بورس کالا شد، اما به خاطر قیمت گذاری دولت و شفاف نبودن شرایط بازار این محصول، عرضه این محصول در بورس کالا دوام نداشت و گندم باردیگر به شیوه پرمشکل و پر مسئله سنتی عرضه می‌شود.
وی ادامه داد: به این ترتیب تا زمانی که وضعیت این چنین باشد و تصمیمات غیرکارشناسی و در مواردی منفعت جویی‌های گروهی، بورس کالا را تحت فشار قرار دهد، انتظار بهره‌مندی حداکثری از این بورس در بازار‌های غیرشفاف ما، منطقی نیست؛ باید توجه کنیم که بورس‌های کالایی موفق در دنیا، سازوکار مشخص خود را دارند و دولت‌ها دخالتی در مسیر مبادلات آن‌ها ندارند و مدیران آن بورس‌ها نیز بر مبنای اصولی علمی و حرفه‌ای از آزادی عمل برخوردارند.
وی در پاسخ به این پرسش که فضای فعالیت بورس کالای ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: به طور حتم مسوولان بازار سرمایه و بورس کالا به دنبال پیشبرد اهداف خود براساس قواعد بین المللی هستند، ولی متاسفانه همواره شاهد تمایل دولت به خصوص در مواقع پرالتهاب بازار برای دخالت در بورس کالا هستیم. این فشار‌ها یا دخالت‌ها به طور حتم مانع استفاده حداکثری از ظرفیت بورس کالا می‌شود و توسعه فعالیت‌های آن را با مشکل مواجه می‌سازد.
جلال پور عنوان کرد: مطابق قاعده‌ای کلی در بورس ها، قیمت محصولات براساس عرضه و تقاضا تعیین شود و هر عاملی که این قاعده را نقض کند، موجب دور شدن بورس‌ها از اصول پایه خود یعنی رقابت خواهد شد. ما نیز در اقتصادمان برای پایان دادن به قیمت‌های دولتی و دستوری، حرکت در مسیر عرضه و تقاضا و کشف واقعی قیمت‌ها در بورس کالا را در پیش گرفته ایم، اما کماکان با دخالت در روند معاملات، در مسیر واقعی شدن قیمت‌ها خدشه وارد می‌کنیم.
رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران اظهار داشت: بورس کالا برای آنکه طبق رسالت و اهداف خود کار کند به استقلال نیاز دارد و همانگونه که تاکید شد این استقلال زمانی به دست می‌آید که سیاست گذاران در روند معاملات کالا‌ها مداخله‌ای نداشته باشند و برای بازار تعیین تکلیف نکنند.
وی گفت: با این تفاسیر، هر گونه دخالت در روند بازار، مانع از بروز کارایی بورس کالا به عنوان بستری برای مبادله کالا‌ها براساس نظام عرضه و تقاضا می‌شود؛ بنابراین عموم فعالان صنایع از سیاست گذاران انتظار دارند که دخالتی در بازار‌ها همچون قیمت گذاری دستوری نداشته باشند و اجازه دهند کالا‌ها به شکل آزادانه و بر اساس اصول علمی و استاندارد‌های جهانی در بورس کالای ایران کشف قیمت شود.