رویداد۲۴ مرتضی مکی ، با اشاره به تشکیل سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا موسوم به اینستکس گفت: پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در اردیبهشت ماه و اعلام این مسئله که امریکا تعلیق تحریم‌ها علیه ایران را تمدید نمی‌کند، اروپایی‌ها به این مسئله واکنش نشان دادند و گفتند که آن‌ها به تعهداتشان نسبت به برجام پاینبد هستند و تلاش می‌کنند برجام پابرجام بماند.
اعمال مجددا تحریم‌ها علیه ایران اثر منفی گذاشت
وی با بیان اینکه اروپایی‌ها تاکید کردند که درصدد حفظ مناسبات دوجانبه خود با ایران و ادامه همکاری‌هایشان هستند، اظهار داشت: علیرغم اینکه اروپا اراده همکاری با ایران را داشتند، آمریکایی‌ها اعلام کردند که تحریم‌هایشان را علیه ایران اعمال خواهند کرد و شامل کسانی که بخواهند با ایران هر گونه همکاری داشته باشند، نیز می‌شود که این مسئله بر ادامه همکاری‌های ایران و اروپا اثر منفی گذاشت.
این کارشناس مسائل اروپا ادامه داد: با توجه به حجم گسترده همکاری‌های امریکا و کشور‌های اروپایی با یکدیگر و فشار بسیاری که واشنگتن به اروپا وارد می‌کرد تا به سیاست خود مبنی بر همکاری با ایران ادامه ندهد، اروپایی‌ها اعلام کردند با توجه به منافع و اهمیت برجام، در توافق هسته‌ای خواهند ماند و از تاسیس و راه‌اندازی کانالی مالی خبر دادند که هم تحریم‌های ایالات متحده نسبت به موسسات و شرکت‌هایی که با ایران همکاری دارند را خنثی کند و هم شرایط و فرصت ادامه همکاری با ایران فراهم شود.
درباره تاسیس کانال مالی اروپا تردید وجود دارد
مکی به روند ۱۰ ماهه تشکیل اینستکس اشاره و تصریح کرد: حدود ۱۰ ماه طول کشید که اروپایی بتوانند کانال مالی مدنظرشان را ثبت کنند و هم‌اکنون دفتر آن در پاریس افتتاح شده، ریاست آن را یک بانکدار آلمانی برعهده و نظارت آن برعهده بریتانیایی‌ها است.
وی در پاسخ به این سوال که برخی معتقدند که اینستکس متناسب با توان و ظرفیت‌های اروپا نیست؟ هم خاطرنشان کرد: با توجه به محافظه‌کاری که در میان اروپایی‌ها وجود دارد و همچنین عدم همکاری برخی از کشور‌هایی که در درون اتحادیه اروپا بودند و مایل به هزینه کردن از خود به خاطر ایران نبودند، از یکسو، انتقادات آلمان، فرانسه و بریتانیا نسبت به برنامه موشکی و فعالیت‌های موشکی ایران موجب شده تا تردید‌هایی نسبت به عملی شدن سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا نسبت به ایران وجود داشته باشد.
ایران نباید خود را محدود به اتحادیه اروپا کند
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه دولت‌های اروپایی اراده و عزم همکاری با ایران را دارند، ولی از ظرفیت و توان کافی برای مقابله با فشار‌های امریکا برخودار نیستند، ابراز داشت: حجم ارتباطات مالی، بانکی، تجاری، امنیتی و سیاسی اروپا و ایالات متحده بسیار است. حجم مبادلات تجاری اتحادیه اروپا و آمریکا بالای ۶۰۰ میلیارد دلار به صورت سالانه است در حالی که حجم همکاری تجاری ایران و اروپا حدود ۱۲ میلیارد دلار است، اما حفظ برجام برای اروپا بسیار اهمیت دارد و راه‌اندازی کانالی برای تداوم همکاری با ایران هرچند در ابعاد همکاری‌های بشردوستانه را باید به فال نیک گرفت.
مکی افزود: ایران باید در پیش گرفتن سیاست چندجانبه‌گرایی نباید خود را محدود به اتحادیه اروپا کند و با افزایش ارتباطات و همکاری‌ها با روسیه، چین، هند و... تنگنا‌های خود را رفع کند.
در دوران عبور از جهان تک قطبی به دوران چند قطبی و حتی بی‌قطبی هستیم
وی با بیان اینکه شاهد شکاف اتحادیه اروپا و ایالات متحده درباره ایران هستیم که این مسئله غنیمت باید شمرد و نباید گذاشت اتحادیه اروپا و امریکا در مورد ایران با یکدیگر همراه شوند، عنوان کرد: شرایط بین‌المللی در وضعیتی قرار دارد که می‌توان آن را دوران گذار جهانی دانست و واشنگتن از آن نفوذ سابق برخودار نیست. ما هم‌اینک در دوران عبور از جهان تک قطبی به دوران چند قطبی و حتی بی‌قطبی هستیم و به همین خاطر باید باید از حداکثر ظرفیت ممکن استفاده کرد.
این کارشناس مسائل اروپا با بیان اینکه برجام برای اتحادیه اروپا جنبه حیاتی و امنیتی دارد، یادآور شد: اروپایی‌ها تبعات بحران در خاورمیانه مانند گسترش تروریسم و بحران پناهجویان را تجربه کرده‌اند. این بحران‌ها خود در درون اتحادیه اروپا موجب بروز شکاف‌هایی شده است که برگزیت نمود یکی از این بحران‌ها است. این مسائل موجب شده تا اروپا درباره برجام با امریکا همسو و هم‌نظر نباشد.
ماموریت نخست اینستکس حفظ مناسبات اقتصادی با ایران است
مکی با تاکید بر اینکه حفظ برجام برای ایران هم اهمیت دارد، بیان کرد: این توافق موجب شد تا ایران از هفت قطعنامه تحریمی ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد خارج شود و اگر ایران از توافق هسته‌ای خارج شود، مجددا این تحریم‌ها علیه ایران بازگردانده می‌شود. ایران در حالی تحریم شده است که هم‌اینک برخلاف سال‌های قبل می‌تواند قانونی تحریم‌ها را دور بزند. ایران در حالی مورد حمایت جامعه جهانی است که قبلا به شدت تحت فشار سیاسی جامعه بین‌الملل بود. فعالیت‌های هسته‌ای ایران قبلا ممنوع بود، اما هم‌اینک شاهد همکاری‌های هسته‌ای اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران هستیم.
وی به سفر مدیر اینستکس به تهران اشاره کرد و گفت: ماموریت نخست مدیر اینستکس حفظ مناسبات تجاری و اقتصادی با ایران و سپس فعالتر کردن این همکاری‌ها است. اینستکس هم‌اکنون دفترش در پاریس است که باید در تهران نیز یک دفتر تاسیس شود. در سفر مدیر اینستکس به تهران، وی به بررسی شرایط پرداخت.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: هرچند اروپایی‌ها در راه‌اندازی و ثبت اینستکس تاخیر بسیار داشتند، ولی رویکرد آن‌ها و سفری که مدیر اینستکس به تهران داشت، نشان از عزم جدی اروپا برای حفظ مناسبات و توسعه آن است.