رویداد۲۴ روزنامه نگار و کارشناس ایرانی محیط زیست ساکن نروژ اعتقاد دارد اگر مردم هشدارهای مسئولین درباره این ۴۸ ساعت پیش رو را جدی بگیرند، خیلی از میزان آسیب‌های احتمالی سیلاب‌ها و طوفان در کشور کاسته خواهد شد.
ناصر کرمی استاد ایرانی محیط زیست و اقلیم شناس نکاتی کلیدی درباره شرایط هشدار در کشور دارد. درباره ۴۸ ساعت حساس پیش‌رو اینکه چطور می‌توان جلوی تکرار حوادث تلخ در شیراز را در نقاط دیگر کشور گرفت.
بحثی که وجود دارد این است که انگار نهادهای مسئول هشدار را درست نمی‌دهند.اینکه که احتمال وقوع سیل یعنی در کمین بودن خطرات جانی.در یک هفته گذشته دائما پیش بینی می‌شد اما به درستی هشدار و اعلام خطر نمی کردند که در نقاط دیگر این حوادث تلخ تکرار نشود .هشدارها طوری بودند که به راحتی از طرف مردم نادیده گرفته شدند.
درست است متاسفانه. اگر یادتان باشد چند سال پیش یک باد شدیدی در تهران آمد. مشکل چه بود؟ هواشناسی دو ساعت قبل از آن خبری می فرستد برای صداسیما. محتوا این است؛ هشدار:بادی با سرعت 110 کیلومتر در ساعت به سمت تهران در حرکت است.
بعد دوستان گفتند طوفان شدیدی با سرعت 110 کیلومتر در ساعت به سمت تهران در حرکت است.خب این ۱۱۰ کیلومتر وقتی درست برای مردم توجیه نشود فقط یک عدد ساده است. این ها باید می گفتند یک طوفان شدیدی که پدر شهر را در می آورد به سمت تهران می آید.چون 110 کیلومتر یعنی همان. منتهی با واژه ای گفته شد بود که مردم ذهنیتی از آن نداشتند.ممکن بود اگرمی گفتند 510 کیلومتر هم مردم واکنشی نداشتند چون مردم نمی دانند باد با سرعت 110 کیلومتر یعنی چه.
در ماجرای سیل هم همین اتفاق افتاد؟
حالا نکته اینجاست . شما می‌گویید احتمال بارش و طغیان رودخانه ها. این احتمال را مقام‌های مسئول خیلی صریح باید بگویند.با ادبیاتی که برای مردم قابل فهم باشد و بسیار صریح . مثلا من اگر الان بخواهم هشدار بدهم ، می گویم به شعاع مثلا چند کیلومتریرودخانه ها نزدیک نشوید و فاصله بگیرید. وارد جاده های کوهستانی و فرعی نشوید.الان از این شهرها خارج نشوید. به مردم بگویند در تمام شهرهای لرستان، خوزستان اصلا از خانه خارج نشوید. یعنی حتی به پلیس بگویید نگذارد کسی از شهرها خارج شود و وارد جاده و طبیعت بشود.نوع اطلاع رسانی که می کنند، یک سری عبارات کلیشه ای است که برای مردم هیچ واکنشی ایجاد نمی کند.
فکر می کنید این شرایط بحرانی بر اساس نقشه‌های هواشناسی چقدر طول می کشد. مردم اگر چند روز این وضعیت را رعایت کنند ،بحران رد می شود، بیشتر از 48ساعت طول می کشد؟
تازه پیک بارش امروز است یعنی امروز قرار است بیشتر از دیروز و روز قبلش باران ببارد. در گلستان و زاگرس و مناطق مرتفع ، لرستان ، چهارمحال بختیاری، کهکیلویه و بویر احمد بارش داریم .یک مقدار درقسمت های غربی نواحی فارس و اصفهان و قسمت شرقی خوزستان وضعیت بارش‌ها شدیدتر است.
تازه امروز و فردا می شود پیک بارش . هنوز پیک بارش رخ نداده. این یک وضعیت است که من می گویم نباید اجازه بدهند کسی از شهر خارج بشود.کسی برود طبیعت، کسی برود کنار رودخانه ها .مسافرهای نوروزی را در هر شهری از این مناطق که هستند باید به زور متوقف کنند. تا دوروز آیندهخطر وجود دارد . روزهای بعدش هم خطر هست اما با شدت کمتر. مردم باید از مسیرهای خیلی اصلی مثل اتوبان و جاده های اصلی بروند . از رودخانه ها فاصله بگیرند چون تا چند روز بعد از چنین بارشی احتمال زمین لغزه و رانش وجود دارد . احتمال طغیان رودخانه ها وجود دارد. احتمال فرو ریزش جاده وجود دارد .شاید این خطرات تا یک هفته بعد از آن هم وجود داشته باشد. برای آن‌ها که مسافرت نرفتند شاید بهتر باشد در این دو روز به مسیرهای پرخطر نروند. آن ها هم که در مقصد هستند همان جا بمانند برنگردند فعلا.
مهمترین توصیه‌ای که در این شرایط می‌شود به مردم داشت، چه باید باشد؟
خود مردم باید با دقت اخبار را از منابع محلی پیگیری کنند.این نکته خیلی مهمی است .ما باید یک مقیاس بندی داشته باشیم. یک چیزی که در ایران وجود دارد،متاسفانه رسانه های محلی اسم شان رسانه محلی است . این اطلاعات باید محلی باشد .حالا می تواند رسان محلی کانال های تلگرامی باشد که اطلاعات جزئی. دقیق به مردم بدهند. یعنی بگویند ما الان از شهرستان پل دختر داریم به شما اطلاعات می دهیم اگر شما به این محل‌ها می روید .از این رودخانه فاصله بگیرید. تا این فاصله شما باید این کار را بکنید، نه اینکه در تهران شبکه یک بگوید در جنوب ایران باران می آید .
در این روزها در حد امکان از رودخانه ها و شیب های کوهستانی ، از جاده های کم گذر از جاده های که بیشتر در معرض آسیب قرار می گیرند در سیل ها ،فاصله بگیرند. راتش بهتر است در دو روز آینده داخل شهرها بمانند.
یکی از چالش‌های این وقت‌ها، شایعات است مثلا شایعه در باره احتمال طوفان مهیب در تهران یا شایعات این دستی، این شایعات چه قدر احتمال وقوع دارد؟
خب این طوفان مهیب که تکذیب شد.
مسئله این عدم وجود مرجع رسمی و ترس و شایعاتی است که شکل می گیرد.باورهایی که پی هم می آید و رسانه مرجع هم وجود ندارد.
یکی بحث رسانه مرجع ،یکی هم بحث سواد رسانه ای در این مواقع بحران‌ساز هستند. مردم در این شرایط باید رسانه معتبر داشته باشند. این که مردم معمولا دقیقنمی‌دانند اخبار هواشناسی را باید با کجا چک بکنند ،اخبار ورزشی را با کجا چک بکنند ، هر خبری که می‌شنوند را با دوتا منبع چک بکنند ، یک چالش بزرگ است. مردم معمولی غالبا شایعه را از خبر تشخیص نمی دهند. همه این ها بحث سواد رسانه ای است که کلی جای کار دارد .اما آن چیزی که من دارم میبینم این است که خود رسانه های مرجع یعنی صدا و سیما، رادیوهای محلی و اینها نقش‌شان باید پررنگ‌تر باشد مثلا الان باید به مردم منطقه کرخه در در خوزستان برای بارش این یکی دو روز هشدار جدی دهند کهاز مسیرهای با احتمال سیلاب دوری کنند.
اما می خواهم بگویم این اطلاعات نیست در دست مردم. برای همین خیلی هشدارهای همراه با توصیه‌های همراه با تردید را جدی نمی‌گیرند و این قیمتش می شود فاجعه انسانی.
نقاط بحران برای این ۴۸ ساعت،کدام نقاط هستند، ممکن است تهران در خطر باشد؟
خیر من تصور نمی کنم، تهران با وضعیت حادی روبه رو نیست. این وضعیت بحرانی، کلا و بیشتر به سمت زاگرس مرتفع و زاگرس جنوبی مشکل است، یعنی از استان های مرکزی که بروید به سمت پایین لرستان، خوزستان، چهارمحال بختیاری، کهگلویه و بویر احمد، غرب اصفهان، غرب فارس این ها جاهایی هستند که وضعیت‌شان بر اساس پیش‌بینی‌ها بحرانی است.
استان های شمالی چطور؟ ممکن است شرایط دوباره تشدید شود؟
نه، موج سنگین بارش ها در استان های شمالی کنار رفته .آنجا فقط خطر رانش زمین هست زیرا زمین به شدت آبگیری کرده و مستعد رانش زمین مثلا جاده بلرزد. کوهپایه بلرزد، امکانش وجود دارد.
یعنی تمام این اتفاقات یعنی بخش عمده ای با رعایت و پرهیز از رفتن به نقاط پر خطر حل می شود؟
دقیقا همین است. یعنی نمی شود گفت کجا امکان رخ دادن حادثه است .مثلا شما اگر از تهران بروید سمت جاده چالوس ،هزار جا امکان لغزش وجود دارد. شاید بلغزد شاید هم نلغزد بهترین کار این است که محض احتیاط این دو روز را در خانه بمانند.