رویداد۲۴ شریان مالی کشور ما با بانک گره خورده و سیستم اقتصاد ما بانک‌محور است و تقریباً ۸۰ درصد تأمین مالی موجود از این نهاد تغذیه می‌شود و هر خانواده‌ای چه مستقیم و چه غیرمستقیم با آن دست و پنجه نرم میکند.
اما امروز وضعیت این نهاد حیاتی به‌گونه‌ای شده که جدا از نارضایتی عمومی نسبت به نرخ سود بالا و مسائل ربوی تقریباً کمتر کارشناس و اقتصاددانی پیدا می‌شود که ابعاد فنی و علمی بانکهای ایران را رضایت بخش بداند.
در عرصه بین‌الملل سیستم بانکی ما نسبت به جهان به‌روز نیست و استاندارد‌های لازم را برای روابط بین‌بانکی ندارد؛ و نیز در داخل گریبانگیر معضلات مهمی همچون: بنگاهداری، ضعف نظارت بانک مرکزی، دارایی‌های منجمد و سمی، زیان‌دهی و شکاف بین دارایی و بدهی، سود‌های ثابت و نامشروع، اضافه برداشت غیراصولی از بانک مرکزی، خلق پول و به‌تبع آن افزایش انبوه نقدینگی، قرارداد‌های صوری، فرار از شراکت در سود و زیان، طمع دریافت جریمه دیرکرد و سود مرکب، نبودن در خدمت تولید و... هست، در همین باره گفت‌وگویی داشته‌ایم با محسن زرندی مقدم فعال بانکی.
در سال رونق تولید نقش سیستم بانکی برای چیست؟
قاعده بازی در جهان این است: تولید بیشتری مساوی اقتصاد بهتر است همانند کشور‌های توسعه که هر کدام در یک قسمت مثل کشتی سازی خودرو و... مزیت داشتن و توانستند موفق باشند. اقتصاد ما الان در حالت تورم رکودی است. اقتصاد ما بانک محور است یعنی ۹۰ درصد تامین مالی از طریق بانکها صورت می‌گیرد بنابراین بانک مرکزی در رونق تولید نقش کلیدی دارد.
*بی کیفیتی کالای تولیدی با بانک رابطه مستقیم دارد
آیا کیفیت کالای تولیدکننده با سیستم بانکی ارتباط دارد؟
تولیدکننده مزایایی می‌خواهد تا تولید بر او به صرفه باشد و بتواند با قیمت جذاب آن را بفروشد. هر چقدر تولیدکننده بتواند با قیمت تمام شده کمتری تسهیلات دریافت کند باعث می‌شود که تولیدش را باکیفیت‌تر و ارزانتر به مشتری برساند. کم کیفیت بودن کالای ایرانی با سیستم بانکی رابطه مستقیم دارد چراکه باعث اگر تسهیلات ارزان به دست او برسد قطعا کیفیت کالای خود را فدای پول نمی‌کند. ماه شمار کردن سود سپرده‌ها و کاهش سود بانکی دو اقدام خوب بانک مرکزی بود که در کاهش قیمت تمام شده پول میتواند موثر باشد.
*هشدار درباره تولیدکننده‌های استان‌های سیل زده
برای تولیدکنندگان استان‌های سیل زده چه اقدامی باید کرد؟
بانک مرکزی الان باید به جد به فکر تولیدکنندگان استان سیل زنده باشد و برای تولید کنندگان این استان‌ها تسهیلات ارزان قیمت با نرخ کم اعلام کند چراکه در غیر این صورت شاهد فرار تولیدکنندگان بومی و بیکاری جوانان آن استان خواهیم بود.
*بورس ایران استاندارد خوبی ندارد؛ بورس سریعتر و کم هزینه‌تر از بانک میتواند به تولید کمک کند
تجربه نشان داده بانک خیلی از تولیدی‌ها ورشکست کرده است. آیا نهادی میتواند جایگزین بانک در حمایت از تولید باشد؟
محل دیگری که به خوبی میتواند به رونق تولید کمک بورس است و خدا رو شکر از اول سال شاخص رشد خوبی داشته است. اگر بتوانیم مثل کشور‌های توسعه تعادلی در ساختار تامین مالی ایجاد کنیم تا سهم ۹۰ درصدی بانک کاهش پیدا کند و سهم بورس افزایش پیدا کند و از کیک نقدینگی کل کشور مقدار بیشتری را عاید کند، قطعا تولید حرکت خواهد کرد.
در تقسیم بندی‌های کیفی بازار سرمایه گفته می‌شود بازار سه مدل Efficient-market: کارا، نیمه کارا، ناکارا هست متاسفانه بازار بورس ما کارا نیست یعنی شفافیت و راستی آزمایی لازم داشته باشد تا مردم بیشتر اعتماد کنند تا پولهایشان به بورس ببرند. در کل بورس سریعتر و کم هزینه‌تر میتواند به تولید کمک کند تا بانک.
*بانک، بورس و قوانین کهنه، سه مانع تولید
چرا یک کارآفرین برای تولید با دست انداز‌های مختلف اعم از بانک و دریافت مجوز رو به رو است؟
مسئله بعدی برداشتن قوانین و بروکراسی‌های کهنه و پیچیده است که جلوی پای تولیدکنندگان قرار گرفته است. اگر یک ماشین پر سرعت و لوکس بخواهد به خوبی از ظرفیتش استفاده شود با جاده‌های کهنه نمی‌تواند بلکه اتوبان می‌خواهد. در حوزه صادرات و واردات باید قوانین به روز شوند. در کل سه حوزه بانک، بورس و بروز کردن قوانین میتواند به تولید کمک شایانی کند.
*بعضی شرکت‌ها به علت سوسابقه نمی‌توانند وام بگیرند
دولت چرا به شرکت‌های موفق وام‌های یارانه‌ای و ارزان نمی‌دهد؟
برای برخی بنگاه‌ها دولت باید ضمانت‌هایی را بدهد که بانک هم خیالش از بازپرداخت راحت باشد چراکه ناتوانی چراکه خیلی از معوقات به شکل ناخواسته و به خاطر شرایط بد اقتصادی و ریسک سیستماتیک شده است؛ بنابراین اگر بنگاهی به خاطر سو مدیریت دچار ضرر شده نباید مورد حمایت قرار بگیرد. همچنین دولت باید به بنگاه‌های خوش سابقه وام یارانه‌ای بدهد مثلا برای یک کالا استراتژیک مثل دارو، دولت باید بگوید از سود تسهیلاتی ۱۸ درصد به ۵ درصدش را سوبسیت می‌دهم.
برخی بنگاه‌ها هم به علت بد سابقه بودن و داشتن معوقات الان امکان دریافت وام را ندارند دولت میتواند میانجی گری کند و به تولیدکنندگانی که بدون سرمایه ممکن است ورشکست شوند وام بدهد همانگونه که برای صنعت خودرو سازی این کار را کرد.
*سپرده ارزی راه مهار دلار
نرخ بهره باید بازهم کاهش پیدا کند؟ قرارداد‌های بانکی در سال رونق تولید باید به چه شکلی باشد؟
نرخ بهره بانکی بازهم باید کمتر بشود، اما نباید به شکلی شود که نقدینگی سرگردان به سمت ارز و سکه برود. راه چاره التهاب دلار هم داشتن سپرده ارزی با یک نرخ جذاب برای دارندگان دلار است.
هر چقدر قرارداد‌های بانکی به سمت انعقاد عقود مشارکتی برود اگر به شکل واقعی مشارکت میان بانک و مشتری اجرا شود قطعا ریسک تولید برای تولید کننده کاهش پیدا میکند. قطعا دستورالعمل‌های عقود مشارکت اسلامی در شرایطی که اوضاع اقتصاد ریسک دار و نامناسب است بهتر میتواند از تولیدکننده حمایت کند تا عقود مبادله‌ای و دارای سود ثابت.
بنگاه داری چه معایبی برای بانک دارد؟
بانکها باید کارشان بانکداری باشد نه بنگاه داری. اگر این قضیه را ریشه یابی کنیم می‌بینیم در سال ۸۶ به بعد و به علت اینکه نتوانستند سود عملیاتی خوبی بدست بیاورند بنابراین تکاپو خود برای سود آوری از طریق تاسیس شرکت انجام دادند در حالی که وظیفه بانک بانکداری است و باید پول را به کارآفرین بدهد نه اینکه خودش شرکت تاسیس کند.
*بانک‌هایی با نام‌های تخصصی، اما بی خاصیت
آیا کاهش شعب میتواند به رونق تولید کمک کند؟
تجربه نشان داده افزایش شعب بانکها موفقیت چندانی در کشور نداشته است. الان دیدیم یکسری بانکها با نام‌های تخصصی حوزه‌های مختلف صادراتی و تجارتی و ... تاسیس شدند، ولی در عمل دیدیم در این حوزه‌ها نتوانستند به نحو احسن مدیریت این حوزه‌ها را داشته باشند. کاهش بانکها و ادغامشان باعث تمرکز بر کیفیت خدمت رسانی به مشتریان بهتر شود.
*سایر بانکهای خصوصی هم باید ادغام شوند
با ادغام بیشتر بانکها موافق هستید؟
بعد از انقلاب ادغام بانکی در در حجم بانکهای نظامی نداشتیم بنابراین اگر خوب عمل شود قطعا در ادغام‌های بعدی هم موثر است به نظرم باید بازهم این ادغام در بانکهای خصوصی ادامه پیدا کند. هر چقدر تنوع بانکی کمتر بهتر است چراکه هم نظارت بانک مرکزی علی الخصوص بر نرخ سود‌ها راحت‌تر می‌شود و هم اینکه بانکها به سمت تخصصی شدن می‌روند و مردم خواهند فهمید در کل مثلا ۸ بانک هست که هرکدام کار در حوزه تخصصی فعالیت میکند، ولی الان با انبوه موسسات و بانکها مردم تخصصی بودن برایشان تعریف نشده است.