رویداد۲۴ پیامهای تبلیغاتی مزاحم که زمانی باعث به‌وجودآمدن یک بازار سیاه و پولساز برای دست‌اندرکارانش شده بودند، آرام‌آرام به ایستگاه پایانی نزدیک می‌شوند. هرچند طی ماه‌های اخیر حجم پیامک‌های تبلیغاتی بسیار کمتر شده اما هنوز به صفر نرسیده است. پشت پرده ماجرا هم شرکت‌های عجیب و غریبی هستند که سودشان از خرید و فروش سیم‌کارت به‌صورت انبوه است. پیامک‌های تبلیغاتی با شماره‌های شخصی معمولا با سیم‌کارت‌های اعتباری اپراتورهای مختلف و به وسیله قرار دادن آنها در دستگاه‌هایی مشهور به سیم‌باکس صورت می‌گیرد.چند‌ماه پس از دستور صریح وزیر ارتباطات برای مقابله با سیم‌کارت‌های متخلف و برخورد قاطع اپراتورها با آنها، روز گذشته محمدجواد آذری‌جهرمی در حساب توییتری‌اش 2شرکت بزرگ متخلف در این حوزه را معرفی کرد. شرکت‌های «داتیس شهر راز» و «تک‌رایان سپهر» که متعلق به 2برادر هستند، در مجموع بیشتر از 70درصد سیم‌کارت‌های پیامک تبلیغاتی در بازار را تأمین می‌کردند.
کمی پیش از این، وزیر تأکید کرده بود پیامک‌های مزاحم از روزی 2هزار پیام به 400پیام در روز رسیده است. در این گزارش ویژگی‌های مافیای سیاهی که به‌واسطه این بازار تبلیغاتی پدید آمده را بررسی کرده و پیشنهادهای کارشناسان برای برون‌رفت از این معضل را به بحث گذاشته‌ایم.
با محدودیت ارسال پیامک‌ها با سرشماره‌های تبلیغاتی 1000، 2000، 3000 و... و دشواری شرایط استفاده از آنها، بسیاری از شرکت‌ها برای تبلیغ خدمات‌شان به بازار جدیدی روی آوردند که ارزان‌تر بود و به‌نظر می‌رسید دردسر کمتری داشته باشد. در وهله اول، شرکت‌های حقوقی یا شخصیت‌های حقیقی با خریدن سیم‌کارت به مشتری‌های خودشان پیامک می‌فرستادند. این پیامک‌ها چون با سرشماره‌های شناخته‌شده اپراتورها فرستاده می‌شدند و شماره‌هایشان شبیه تلفن‌های عادی و روزمره مردم بود و مشتری می‌توانست با این شماره‌ها تماس بگیرد، بسیار زیاد دیده شدند و از نظر تبلیغاتی بازخورد خوبی هم داشتند. نتیجه این شد که شرکت‌های واسطه‌ای برای بهره‌مند شدن از این فضا شکل گرفتند و مافیای پیامکی آرام‌آرام به‌وجود آمد.
مافیای پیامکی نه‌تنها انحصار بازار پیامکی را در دست گرفته و شرایط بازار و قیمت‌ها را تعیین می‌کرد بلکه بعد از مدتی توانست نوع جدیدی از خدمات را ارائه کرده یا مواردی را تبلیغ کند که معامله‌شان از نظر قانونی و شرعی درست به‌نظر نمی‌رسید. ضمن اینکه، بازار جدیدی به‌وجود آمد که اطلاعات کاربران را از کانال‌های مختلف می‌خرید و آن را به‌عنوان سرویس ویژه در اختیار مشتری‌هایش می‌گذاشت. این اطلاعات شامل سن، جنسیت، محل زندگی، محل عبور و مرور و... می‌شد و در هیچ‌کدام از موارد صاحب خط اطلاع نداشت که داده‌های شخصی‌اش برای چنین کاری استفاده می‌شود.
چرا مافیا نابود نمی‌شود؟
با محدود شدن سقف ارسال پیامک‌ها، شرکت‌ها از ابزارهایی به نام «سیم‌باکس» استفاده کردند که سیم‌کارت‌ها به‌صورت چندتایی در آن جای‌گذاری می‌شد و شرکت‌ها می‌توانستند محدودیت تعداد پیامک‌ها را دور بزنند. از آنجایی که شخصیت‌های حقیقی نمی‌توانند بیشتر از 10سیم‌کارت در اختیار داشته باشند، شرکت‌ها تحت نام شخصیت حقوقی و به‌عنوان خرید سیم‌کارت سازمانی از اپراتورها خرید می‌کنند. در این مورد محدودیت خاصی از نظر تعداد سیم‌کارت وجود ندارد و در نتیجه این شرکت‌ها می‌توانند به تعداد تقریبا نامحدودی سیم‌کارت بخرند. اگر سیم‌کارت‌های متخلف شناسایی شوند هم، می‌توان از اپراتور بعدی سیم‌کارت خرید. در نهایت، یک خانواده می‌تواند به تعداد اعضایش شرکت ثبت کند و با این حساب، شرکت‌های متخلف می‌توانند مدام بزرگ‌تر شوند و هم‌پیاله‌های جدیدی پیدا کنند که یکدیگر را خوب می‌شناسند. نتیجه نهایی، به‌وجود آمدن یک مافیای بزرگ و متحد است که دستش را در جیب مردم فرو برده و بدون رضایتشان پیامک می‌فرستد.
راهکارهای فنی برای یک نبرد
برای برخورد درست با مافیای به‌وجودآمده، کارشناسان چند راه عمده را پیشنهاد می‌کنند:
ایجاد شبکه ارتباطی بین اپراتورها
آرش کریم‌بیگی، مدیرعامل یکی از اپراتورهای مجازی تلفن همراه می‌گوید: «نقطه ضعف فعلی آنجاست که وقتی یک شرکت متخلف دستش رو شد، در لیست سیاه اپراتور قرار گرفته و نمی‌تواند سیم‌کارت دیگری با نام شخصیت حقیقی یا حقوقی دریافت کند. اما در عین حال، اپراتورهای دیگر اطلاعی درباره فرد متخلف ندارند. در نتیجه او مجموعه سیم‌کارت‌های مورد نیازش را از اپراتور بعدی می‌گیرد. بهتر است سیستم اطلاعاتی یکپارچه‌ای بین اپراتورها وجود داشته باشد که اطلاعات لیست سیاه‌شان در چنین مواردی را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.»
ستاره 800 مربع
آرش کریم‌بیگی درباره مسئولیت کاربران در برخورد با پیامک‌های مزاحم می‌گوید: «از آنجایی که اپراتور حق ندارد محتوای پیامک ارسال‌شده توسط مشترکش را بازبینی کند، متوجه نخواهد شد که یک شرکت از سیم‌کارت‌هایی که خریده برای امور سازمانی استفاده می‌کند یا با کمک آن، پیامک تبلیغاتی می‌فرستد. در این موارد مردم می‌توانند با گزارش کردن شماره‌های متخلف به سامانه# 800 * اپراتور و رگولاتوری را در جریان بگذارند.
هوش مصنوعی
تحلیل رفتارهای ترافیکی استفاده‌کننده از خدمات پیامکی می‌تواند یک راهکار مهم در شناسایی مجرمان در این حوزه باشد. آرش کریم‌بیگی می‌گوید: چنین راهکاری در موارد مشابه در ایران کارکرد داشته و در دنیا نیز، از آن برای شناسایی ایمیل‌های مزاحم استفاده شده و می‌توان در مورد پیامک‌ها نیز از آن استفاده کرد.
محدودیت برای شماره‌های عادی
از نظر قانونی، پیامک‌هایی که از سرشماره‌های خاص فرستاده می‌شوند، قابل نظارت هستند و درباره نوع استفاده‌شان به شرکت‌های بالادستی تعهد داده‌اند. اما شماره‌های عادی که شبیه شماره‌های اشخاص حقیقی هستند، اجازه ارسال پیامک تبلیغاتی و مزاحم را ندارند. محمدجعفر نعناکار، مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات ایران می‌گوید: این سیم‌کارت‌ها برای ارتباط شخص به شخص هستند و اصلا برای چنین مواردی طراحی نشده‌اند.
نظارت رگولاتوری
محمدجعفر نعناکار می‌گوید: نظارت روی محتوا و چگونگی ارسال، مسئله مهمی است که رگولاتوری با تکیه بر آن می‌تواند شرایط بهتری را فراهم کند؛ اینکه چه اشخاصی، براساس چه محتواهایی، چه داده‌هایی را ارسال کنند. چون عموما در همین مسیر تخلف رخ می‌دهد؛ در این شرایط فرستنده پیام یا به اطلاعاتی که نباید -مثل اطلاعات شخصی افراد- دسترسی دارد، یا پیامی می‌فرستد که گیرنده نسبت به آن رضایتی ندارد.
منبع: همشهری