رویداد۲۴ گزارش میدهد؛
حجم اصلی قاچاق، نه توسط مردم عادی بلکه توسط افرادی صورت میگیرد که تواناییشان بیشتر از داشتن یک موتور یا خودروی وانت است؛ آنها که قادر هستند مسیرهای چند کیلومتری را لوله کشی کنند یا آنها قادرند سوخت را از پالایشگاه به وسیله لوله خارج کنند!
رویداد۲۴ قیمت بنزین هنوز تغییر نکرده و این احتمال وجود دارد که با دیگر بحثهایی مبنی به افزایش قیمت آن مطرح شود. دولت همچنان با استدلال قاچاق سوخت در پی آن است که بتواند قیمت سوخت را به فوب جهانی نزدیک کند و با این رویکرد، قاچاق را به صفر برساند.
آنچه از زبان مسئولان شنیده میشود، قاچاق سوخت توسط موتور سواران یا ماشینهای کوچک باری است؛ چنانچه در آخرین اظهار نظر سردار مویدی رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر از قاچاق سوخت توسط موتورسواران سخن گفته بود. این در حالی است که کمتر از این نکته سخن به میان میآید که حجم اصلی قاچاق، نه توسط مردم عادی بلکه توسط افرادی صورت میگیرد که تواناییشان بیشتر از داشتن یک موتور یا خودروی وانت است؛ آنها که قادر هستند مسیرهای چند کیلومتری را لوله کشی کنند یا آنها قادرند سوخت را از پالایشگاه به وسیله لوله خارج کنند! هر چند بخش عمده و تاثیرگذار قاچاق سوخت توسط مردم عادی انجام نمیشود، اما هرگونه تصمیم برای افزایش قیمت سوخت، بر زندگی همه مردم تاثیر خواهد گذاشت؛ این بدان معناست که مردم عادی چوب تخلف خلافکاران عمده را میخورند. رویداد۲۴ در این گزارش به انواع قاچاق سوخت اشاره کرده و نشان داده که حجم قاچاق به صورت برداشت از جایگاه، آنقدر نیست که مسئولان بر آن اصرار دارد و میزان عمده این تخلف در جای دیگری در حال انجام است که طبیعتا نهادهای نظارتی باید آن را در اولویت قرار دهند.
قاچاق از جایگاههای سوخت مناطق مرزی
جایگاههای سوخت به خصوص در مناطق مرزی و در جادهها یکی از منابع تامین سوخت قاچاقچیان محسوب میشوند. چنانکه بعضی از این جایگاهها به دلایل مختلف مورد بازرسی قرار نگرفته و معمولا پمپهایشان برچسبهای مربوط به بازرسی ادواری نفت را ندارد. این نوع قاچاق تاثیر چندانی در حجم بسیار گسترده قاچاق ندارد یا بهتر است گفته شود اصلا تاثیری ندارد.
استفاده از سوخت ارسالی برای نیروگاهها
به گزارش رویداد۲۴ راهکار دیگر قاچاق سوخت که از جمله راهکارهای اصلی قاچاق محسوب میشود، استفاده از سوخت ارسالی برای نیروگاهها است. معمولا در این روش سوخت نفتگاز قاچاق میشود چراکه سوخت نیروگاهها این فراآورده است. بنابراین در این روش قاچاق، سوخت بنزین چندان محلی از اعراب ندارد.
در واقع سوخت نفت گاز ارسالی برای نیروگاهها حجم بسیار کلانی دارد، چنانکه نیروگاهها در فصلهای سرد سال از سوخت مایع به جای گاز برای تولید برق استفاده میکنند. با بعضی ترفندهای خاص، امکان تحویل ندادن سوخت به نیروگاهها یا خارج کردن بعضی محولهها از این نیروگاهها وجود دارد چنانکه گزارشهای قابل توجهی از گم شدن محولههای سوخت نیروگاهی در کشور وجود دارد. این شیوه یکی از شیوههای موثر خارج کردن سوخت نفتگاز از چرخه توزیع داخلی است.
کاروانهای قاچاق سوخت
گذشته از استفاده از کاروانهای قاچاق سوخت بوسیله اتومبیل یا چارپایان در نقاط مرزی کشور که به خصوص در مرزهای شرقی شایع است و افراد با استفاده خودروهای کوچک وانت، گالنهای بنزین را جابجا میکنند. هرچند نهادهای نظارتی وظیفه دارند جلوی این تخلف را بگیرند اما طبیعی است بار یک خودروی وانت در میزان قاچاق در کل کشور چندان اثرگذار نیست.
تانکرهای ترانزیتی قاچاق سوخت
در مرزهای غربی کشور و به خصوص در مرز ترکیه نیز استفاده از تانکرهای ترانزیتی قاچاق سوخت شیوع فراوانی دارد. اینکه چه تعداد تانکر ترانزیتی همزمان در حال قاچاق هستند، معلوم نیست اما با توجه به اندازه این تانکرها و اینکه انها قادر نیستند برای فرار از دست نیروهای نظامی از مناطق صعب العبور تردد کنند، به نظر میرسد این روش نیز تاثیر چندانی در حجم قاچاق سوخت نداشته باشد؛ مگر آنکه بتوانند با دادن رشوه از طریق مبادی رسمی مثل گمرک عبور کنند یا تانکرها را به نقطهای برسانند که بار آنها به صورت جزئیتر به خارج مرز منتقل شود.
بر اساس قواعد ترانزیت، محولههای سوخت ترانزیت از یکی از مرزهای کشور (عمدتا مرزهای غربی) وارد و از مرز دیگر بدون تغییر در ترکیب محموله خارج می شوند، این شبکهها که بعضا در قالب شرکتهای معتبر تجارت فرآوردههای نفتی فعالیت میکنند، از تانکرهای ترانزیتی برای قاچاق سوخت و عمدتا نفت گاز استفاده میکنند، پس از ورود تانکرها به داخل کشور، شبکههای قاچاق آب تانکرها را با نفت گاز جایگزین میکنند یا مخازن خالی تعییبیه شده در داخل تانکر را از نفت گاز قاچاق پر کرده و به نام ترانزیت حجم کلانی از فرآوردههای نفتی را از کشور خارج میکنند.
راهکار کلان قاچاق سوخت
در میان روشهای مختلف، احتمالا بیشترین قاچاق سوخت از طریق لولههای چندین کیلومتری انجام میشود. علی بختیار نماینده مجلس و عضو کمیسیون انرژی چندی پیش گفته بود «خبرهایی درباره خروج سوخت قاچاق از پالایشگاهها شنیدهایم.» این خبر که در مجلس به عنوان شنیده مطرح شده، بارها و بارها در مستندهای مختلف به آن پرداخته شده بود. نکته مهم آن است که قاچاق سوخت از پالایشگاهها لزوما از شهرهای مرزی نبوده و این اتفاق در تهران و شهر ری نیز افتاده است. همچنین لوله کشی کفت دریا موارد دیگری بوده که توسط آن حجم عظیم قاچاق سوخت کشور انجام شده است. به نظر میرسد این روش، پرسودترین و البته پر ریسکترین شیوه قاچاق سوخت در کشور باشد زیرا علاوه بر سود بالا، احتمال مواجهه با نهادهای انتظامی نیز وجود دارد، با اینهمه خوبی این روش آن است که به جای مواجهه خلافکاران با گمرک، پاسگاههای بین راهی، نیروهای سپاه، راهنمایی رانندگی و ...، فقط باید با یک نهاد (مثلا پاسگاه محلی) مواجه شد؛ به نظر میرسد احتمال دور زدن قانون در مواجهه با تنها یک نهاد، بیش از سایر موارد باشد.