رویداد۲۴ حاشیه‌های ریز و درشت رسانه ملی در ماه‌های اخیر، در مواردی فراتر از محافل رسانه‌ای و کارشناسان حوزه صداوسیما، پای صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران کلان‌تر فرهنگی و اقتصادی را هم به میدان بحث و نظر باز کرده است.
حجت‌الاسلام نصرالله پژمانفر نماینده و رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی یکی از همین صاحب‌نظران است که طی دو دوره اخیر حضورش در مجلس شورای اسلامی درگیر تصویب طرحی برای «ساماندهی صداوسیما» بوده‌است؛ نماینده‌ای که خودش معتقد است بیش از سایر همکارانش در حوزه صداوسیما کارشناس است و شاید کمتر کسی به اندازه او به مشکلات این سازمان مسلط بوده و اشراف داشته باشد.
پژمانفر در ماه‌های اخیر اظهارنظرهایی انتقادی نسبت به عملکرد رسانه ملی در مصادیقی همچون بهره‌گیری از سلبریتی‌ها در حوزه اجرا، داشته است. به همین بهانه گفتگویی با این نماینده مجلس داشتیم تا فراتر از انتقادات مطرح شده، درباره سازوکار اجرایی اصلاح ایرادات و نیز سهم مجلس در تسریع این فرآیند جویای نظرات او شویم.
ماحصل گفتگو با حجت‌الاسلام پژمانفر را در ادامه می‌خوانید؛
ابتدای ماه رمضان امسال و با حواشی منع بنیامین بهادری از اجرای تلویزیونی، بحث حضور سلبریتی‌ها در صداوسیما بار دیگر داغ شد و شما هم در این زمینه نقدهای را مطرح کردید، به نظر شما بهترین روش برای کنترل و نظارت در این حوزه چیست؟
صداوسیما مهمترین و اصلی‌ترین رسانه کشور است که علی‌رغم همه فراز و فرودهایی که نسبت به این رسانه وجود دارد، باز هم نقشی بی‌بدیل در تاثیرگذاری و اعتماد مردمی به این مجموعه دارد. نقش تأثیرگذار این سازمان است که باعث طمع بسیاری از مردم شده است تا بخواهند از پلکان صداوسیما بالا بروند.
متاسفانه برخی از افرادی که امروز در حوزه فرهنگ مساله ایجاد کرده‌اند از طریق همین پلکان بالا رفته‌اند. بنابراین باید مراقبت و مواظبت کاملی صورت بگیرد و اجازه ندهیم هرکسی بتواند وارد این فضا شود تا در آینده با مشکلات و چالش‌ها مواجه نشویم. همانطور که در بسیاری از مسئولیت‌ها و جایگاه‌ها اجازه نمی‌دهیم هرکسی وارد میدان شود. اگر هم شخصی به حوزه‌ای ورود کرد و در ادامه کار شرایط موردنظر را از دست داد، برکنار می‌شود و صداوسیما هم باید مراقبت بیشتری نسبت به حضور همه افراد از جمله سلبریتی‌ها و دیگر افراد در سازمان داشته باشد.
اخیراً مصاحبه‌ای داشتم و نقدی مطرح کردم که مخاطبم کلیت صداوسیما بود، فارغ از اینکه شبکه یا فرد خاصی را مدنظر داشته باشم متاسفانه یک کار غیراخلاقی صورت گرفت و مصداق آورده شد
این مراقبت به چه صورتی باید باشد چون حضور سلبریتی‌ها در شبکه‌های مختلف سیما رو به افزایش است و دیگر فرقی هم نمی‌کند که برنامه‌های مناسبتی باشد یا تخصصی و عمومی…
در مورد این افراد نظر من این است که حتی نباید اجازه دهیم در تلویزیون حضور پیدا کنند. به ویژه کسانی که در چارچوب تایید اخلاقی نظام قرار نگرفته‌اند و باید نسبت به ویژگی‌های اینها که در جایگاه رسانه‌ای پرمخاطبی قرار می‌گیرند و آسیب‌هایی که می‌توانند وارد کنند، حساس خواهد بود. البته این حساسیت در قوانین خود صداوسیما هم وجود دارد و دقت می‌شود.
من در همین حوزه مصاحبه‌ای کردم و همین مطلب را گفتم و مخاطب من هم کلیت صداوسیما بود، فارغ از اینکه شبکه یا فرد خاصی را مدنظر داشته باشم. متاسفانه یک کار غیراخلاقی صورت گرفت و مصداق برای صحبت‌های من آورده شد. صحبت من این بود که صداوسیما باید دقت داشته باشد و اگر اجراها خارج از چارچوب است وظیفه نظارتی ما در مجلس این است که مساله را پیگیری کنیم. متاسفانه سخنان من بد منعکس شد و سوءبرداشتی پیش آمد که من نسبت به خبر منتشر شده پیگیر خواهم بود.
نمایندگان مجلس در بسیاری از زمینه‌ها اظهارنظر می‌کنند اما انتظار می‌رود در برخی از این موارد این حساسیت‌ها تبدیل به قانون و به تبع الزام‌آور شود؛ چرا این اتفاق رخ نمی‌دهد؟ به طور مثال بحث‌های مالی این روزها که سازمان را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است و از نهادهای نظارتی مثل مجلس انتظار می‌رود که به این مباحث ورود کنند.
بخشی از این مسایل مربوط به قانون نمی‌شود و نباید انتظار داشت که مجلس به صورت ریز در مسایل صداوسیما ورود کند.
بله منظور بنده هم در مورد مسایلی است که مشکلات کلان را در بر دارد؛ به طور مثال عملکرد بخش مالی و بازرگانی صداوسیما از شفافیت لازم برخوردار نیست و بخش بازرگانی تنها بخش سازمان است که هیچ گاه به صورت رسانه‌ای پاسخگو نبوده است...
بله درست است. نسبت به این موارد، طرح «ساماندهی صداوسیما» در مجلس نهم آماده شد و در مجلس دهم هم پیگیری شد که به سه ابهام در صداوسیما می‌پرداخت. از جمله این ابهام‌ها مسایل مالی، درآمدها و هزینه‌ها و خرج‌هایی است که صداوسیما دارد؛ هزینه‌هایی که باید تامین شود و امروز سازمان بخشی از این هزینه‌ها را خودش تأمین می‌کند و به این ترتیب با حجم انبوهی از مشکلاتی که اشاره کردید مواجه شده است.
ابهام دوم ساختار صداوسیماست که جنجال‌هایی پیرامون آن وجود دارد و باید به آن پرداخته شود. نظام تصمیم‌گیری، نظام ساختاری، مدیریت ممیزی‌ها و… همه به این ساختار برمی‌گردد که در این طرح آمده است.
مساله سوم هم به حوزه نظارت بر صداوسیما مربوط می‌شود. ما در طرحی که داشتیم این را عنوان کردیم که امروز نظارت در صداوسیما استطلاعی است در حالی که باید استصوابی باشد. در واقع صداوسیما امروز آنچه را که می‌خواهد انجام می‌دهد و فقط به شورای ۶ نفره نظارت بر صداوسیما اطلاع‌رسانی می‌کند که مثلاً فلان برنامه‌ها تولید شد و روی آنتن رفت. این نوع نظارتی که شورای نظارت بر صداوسیما دارد و صداوسیما فقط گزارش می‌دهد نظارت استطلاعی است و نظارت بعد از «پخش» محتواست در حالی که محتوا باید ابتدا تاییدیه بگیرد و بعد پخش شود.
مگر این امکان وجود دارد که سازمان درباره همه برنامه‌هایش وارد چنین پروسه‌ای شود و قبل از پخش کسب اجازه کند؟
بله می‌توان نظارت استصوابی داشت. یعنی تاییدیه گرفت که البته درباره برنامه‌های ضبطی امکان‌پذیرتر است.
با این حال فکر می‌کنم در حال حاضر مشکل اصلی صداوسیما نظارت استصوابی نیست بلکه مشکل این است که حتی بر آنچه روی آنتن می‌رود نیز نظارت وجود ندارد ما در حال عادی آنتن فروشی را در صداوسیما می‌بینیم و سال گذشته معضل اسپانسرینگ و ستاره مربع‌ها صدای همه را درآورد. برنامه‌های کنکوری سیما اگرچه کمتر شده‌اند اما باز هم وجود دارند و به کنکور به عنوان یک مارکت نگاه می‌شود. در این چند روزه گذشته از ماه رمضان نیز پخش پیام‌های بازرگانی مکرر با حجم آزاردهنده‌ای که می‌تواند تاثیر عکس هم داشته باشد با اعتراض‌هایی مواجه شده است اما هیچ واکنشی نسبت به آنها شاهد نیستیم.
- بله متاسفانه ایرادها بسیار زیاد است…
خب شما فرمودید این طرح هنوز به انجام نرسیده؛ درباره همین موضوعاتی که مطرح شد و مصداقی‌تر است چرا مجلس ورود نمی‌کند؟
ما طرحی را آماده کرده‌ایم که در مجلس نهم تایید و نهایی شد و در مجلس دهم در نوبت قرار گرفت اما متاسفانه مدیریتی که در کمیسیون فرهنگی داشتیم، اجازه نداد این طرح جلو بیاید و عملاً به نتیجه نرسیده است.
فکر می‌کنید در مجلس کنونی به سرانجام برسد؟
من فکر می‌کنم این طرح به این مجلس نمی‌رسد.
یعنی دوباره باید صبر کرد تا دوره بعد این طرح عملیاتی شود؟
بله بالاخره باید نهایی شود.
مجلس نتوانسته است طرح را به خروجی مورد نظر برساند البته اینکه می‌گویم مجلس نتوانسته است به این دلیل است که جریانی به شدت نسبت به این موضوعات تقابل دارد
خب نمی‌توان به جای این طرح‌های کلی‌تر سراغ اتفاقات جزیی‌تر رفت؟ البته برای سازمان کلانی مثل صداوسیما قطعاً به چنین آیین‌نامه‌هایی نیاز است اما من دوباره به سوال قبلی خود درباره پیام‌های بازرگانی برمی‌گردم آیا مردم باید به لحاظ روانی، جانی و مالی آسیب ببینند و بعد اتفاقی بیفتد و یا می‌توان جلوی چنین اتفاقاتی را گرفت؟
اشکال شما به مجلس وارد است و مجلس نتوانسته است طرح «ساماندهی صداوسیما» را به خروجی موردنظر برساند. البته اینکه می‌گویم مجلس نتوانسته است به این دلیل است که جریانی به شدت نسبت به این موضوعات تقابل دارد.
عده‌ای در خلا ضوابط قانونی سعی دارند به خواسته‌هایی برسند که اگر قوانین وجود داشت نمی‌توانستند، برسند. این تقابل‌ها باعث شد ما در مجلس هشتم و نهم نتوانیم به تصویب طرح مورد نظر برسیم.
این افراد در مجلس حضور دارند؟
بالاخره منافع خیلی‌ها در همین جریانات است که ممکن است بخشی در صداوسیما و یا در دیگر نهادها باشند.
مجلس چطور نتوانسته است با این افراد مقابله کند و طرح خود را به سرانجام برساند؟
من در این زمینه تحلیلی ارایه نمی‌کنم. من فقط خروجی کار را می‌گویم که ما نتوانستیم در مجلس هشتم، نهم و مجلس کنونی هیچ نوع مصوبه‌ای را در ارتباط با صداوسیما داشته باشیم.
چرا؟ به دلیل مخالفت‌هایی که همان عده نامعلوم انجام می‌دهند؟
به قول معروف پیدا کنید پرتقال فروش را. بالاخره نکته‌ای وجود دارد که مجلس نمی‌تواند در این مسیر ورود پیدا کند.
مثلاً در همین حوزه آگهی‌های بازرگانی ورود کرده‌اید و نشده است کاری انجام دهید؟
آگهی‌های بازرگانی هم بخشی از همان مساله اصلی‌تر است.
کاش اسامی آن افراد را مطرح کنید...
اشتباه است ما به افراد بپردازیم و این انحراف در موضوع است. با طرح اسم افراد، ماجرا به حاشیه می‌رود. به طور مثال ما می‌گوییم در جامعه نباید گناه انجام شود اما شما می‌گویید چند گناهکار را معرفی کنید در حالی که نام بردن از گناهکار ماجرایی را حل نمی‌کند.
ولی اگر قرار باشد به صورت مصداقی‌تر صحبت کنیم زمانی که به طور مثال در حوزه فساد اقتصادی چند اختلاس‌گر یا به‌زعم شما گناهکار معرفی می‌شوند، کمک می‌کند که زمینه‌های بروز چنین اتفاقاتی بیشتر مورد نظارت قرار بگیرد.
من به عنوان کارشناس نکته‌ای را بیان می‌کنم، شاید در مجلس کسی به اندازه من در حوزه صداوسیما کار نکرده باشد. من اعتراضات زیادی به صداوسیما دارم اما این اعتراض نباید منحصر به یک فرد مشخص باشد. مثل همان مصاحبه‌ای که انجام شد و من نام فردی را نبردم و اگر نام ببریم تنزل موضوع است. من خواهشم این است که این مسیر پشت انتقام‌های شخصی قرار نگیرد.
فکر می‌کنید با طرح ساماندهی صداوسیما می‌توان به همه مسایل مالی و اسپانسرینگ تا دیگر مشکلات صداوسیما پرداخت؟
بله به هر حال باید به همه اینها پرداخته شود اما مساله این است که بودجه صداوسیما باید توسط دولت تامین شود. باید بالاخره تعیین تکلیف شود که اگر از سازمان می‌خواهیم خودش درآمدزایی کند طبیعتاً نباید اعتراض کنیم که چرا آنتن فروشی انجام شده است. ما از طرفی می‌گوییم که هزینه‌های خودت را دربیاور و از طرفی گلایه می‌کنیم چرا آنتن فروشی می‌کند.
مساله این نیست که صداوسیما آگهی بازرگانی پخش نکند یا برنامه مشارکتی نداشته باشد مساله این است که با آنتن فروشی و یا مسایل مالی دیگر صداوسیما معضلات دیگری را به‌وجود می‌آورد. مثلاً نمی‌گوییم آگهی بازرگانی پخش نشود اما می‌گوییم حجم آگهی اینقدر بالا و انحصاری نباشد.
آگهی یک رویکرد شخصی دارد که طبیعتاً این رویکرد هیچ‌گاه نمی‌تواند با منافع عمومی در ارتباط باشد. من به عنوان سازنده یک شامپو یا یک محصول و کالا هزینه‌ای صرف می‌کنم تا بتوانم سود ببرم و قاعدتاً آنتن فروشی هیچ گاه نمی‌تواند به نفع جامعه باشد.
ما به صداوسیما گفتیم باید آنتن فروشی کنید و خودگردان باشید او هم این چنین رویه‌ای دارد تا حقوق پرسنلش را بدهد
درست است اما این وسط حداقل باید از محصولی که مجوز دارد یا موسسه اعتباری مالی یا موسسه کنکوری استاندارد و یا دیگر سرمایه گذاران و حامیان مالی که از شأن لازم برای تبلیغ در رسانه فراگیر صداوسیما برخوردار هستند بهره گرفته شود.
ما به صداوسیما گفته‌ایم باید آنتن فروشی کنید و خودگردان باشید، او هم این چنین رویه‌ای دارد تا حقوق پرسنلش را بدهد. سپس می‌بینیم تبلیغ شامپویی می‌شود که غیراستاندارد بوده است در حالی که وزارت بهداشت باید پاسخگو باشد که چرا چنین شامپویی باید به فروش برسد. ممکن است گفته شود ابتدا خوب بوده و بعد بد شده است اما باز هم مسئولیت با وزارت بهداشت است.
مجوز مسئولیت موسسه اعتباری با بانک مرکزی است و صداوسیما در چنین موضوعاتی مقصر نیست. صداوسیما یک بلندگو است و اگر ما می‌گوییم این بلندگوی حاکمیت است پس باید خرجش را بدهیم و اگر می‌گوییم خودش باید خرجش را دربیاورد نمی‌توان ایراد گرفت.
اگر این طرح ساماندهی صداوسیما فعلاً به خروجی نرسد چگونه مسایل صداوسیما حل خواهد شد؟
مجلس حیثیت نظارتی و قانونگذاری دارد و ما در بحث نظارتی قطعاً موظف هستیم تخلفاتی را که به‌وجود می‌آید پیگیری کنیم. به طور مثال نسبت به برخی از تخلفات صورت گرفته تذکر می‌دهیم.
پس فعلاً قرار است به تذکر بسنده شود…
هم وظایف تذکری خود را پیش می‌بریم و هم قانونگذاری.