محمدرضا باهنر با بیان اینکه امام (ره) از اولین رهبرانی بودند که بعد از انقلاب اعلام کردند مردم باید نوع حکومت را انتخاب کنند می‌گوید: انقلابیون نزدیک به امام (ره) از این مساله متعجب بودند و امام (ره) را نقد می‌کردند و می‌گفتند مردم با گوشت و پوست خود به خیابان‌ها ریخته اند و فریاد می‌زنند که ما اسلام را می‌خواهیم چرا رفراندوم برگزار می‌کنید؟ اما امام خمینی فورا از همه پرسی حرف زد و بعد گفت: قانون اساسی و بعد گفت: انتخابات مجلس و… امام (ره) جمله مشهوری دارد و می‌فرماید: میزان رای ملت است. اگر مردم نخواهند ما نیستیم.
گفت و گو با محمدرضا باهنر، دبیر کل جامعه اسلامی مهندسین و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام را می‌خوانید:
امام سعی داشتند به هر آنچه در فکر و زبان ایشان بود پایبند باشند
*بسیاری بر این باورند که امام (ره) به عنوان معمار انقلاب اسلامی، در حوزه مذهبی به اجتهاد پویا و مصلحت، در حوزه سیاسی به همزیستی، اسلامیت و جمهوریت و در حوزه جامعه مدنی به موضوعاتی نظیر؛ حق تعیین نوع حکومت توسط مردم با فراندوم، قانون اسلامی و انتخابات، حضور اجتماعی و سیاسی زنان و …. حیاتی دوباره بخشیدند. دیدگاه شما در هر مورد چیست و چه استدلال‌ها و مصادیقی بر آن می‌شناسید؟
حضرت امام (ره) یکی از چهره‌های بزرگ تاریخ معاصر در جهان اسلام هستند. ایشان در آزادسازی کشور و استقلال آن سبکی جدید به کار بست. بار‌ها و بار‌ها از ویژگی‌های حضرت امام (ره) گفته شده است. اما یکی از ویژگی‌های مثبت حضرت امام (ره) این بود که سعی داشتند به هر آنچه در فکر و زبان ایشان بود پایبند باشند. ایشان دو جمله دارند؛ عالم محضر خداست در محضر خدا معصیت نکنید. در قسمتی از صحیفه نور آمده است؛ خبرنگاری از حضرت امام (ره) می‌پرسد: در این حرکت‌هایی که انجام داده اید هیچ گاه ترسیده اید؟! حضرت امام (ره) با قاطعیت و صراحت کامل می‌فرمایند: من در تمام عمرم به غیر از خدا از هیچ کسی نترسیده ام. در حرکت ها، تصمیم گیری‌ها و در مبارزه ها، تبیین‌ها و جای جای زندگی امام (ره) این دو محتوا موج می‌زند. امام (ره) در محضر خدا معصیت نمی‌کند و خداوند را اطاعت می‌کند و این نگاه در رفتار و کردار او متبلور است. اگر از محرومین دفاع می‌کند اگر از مبارزه می‌گوید اگر از گذشت و ایثار می‌گوید و… تمامی این مشخصات در رفتار و سکنات امام (ره) دیده می‌شود. این دو مشخصه فلسفه ماندگاری حضرت امام (ره) و نهضت ایشان است به صورتی که استکبار و دشمنان می‌گفتند امام (ره) زلزله‌ای ایجاد کرده است و آثار آن در آینده مشخص خواهد شد، اما من باید این نظر را کامل کنم، این زلزله هم در تاریخ و هم در جغرافیا رخ داد و هم در بخشی از سرزمین‌های اسلامی زلزله‌ای به پا شد و هم در تاریخ نهضت‌ها و تحول‌ها و انقلاب ها، تنها انقلابی بود که به ثمر رسید و بعد از چهل سال علاوه بر همه دشمنی‌ها نظام از مسیر اصلی خود منحرف نشده و متوقف نگشته و برگشت نخورده است و با سلامت به سمت مقابل پیش می‌رود.
اگر این روز‌ها دشمنی‌ها زیاد می‌شود به دلیل قدرت روز افزون نظام است
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، انقلاب‌های بسیاری حتی در منطقه ما رخ داده بود انقلاب مصر و الجزایر و تونس و انقلاب عراق و…، اما یا در نطفه خفه شدند یا به سرعت به انحراف کشیده شدند و یا رنگ باختند و از بین رفتند. ولی انقلاب ایران با صلابت جلو رفته است. اگر این روز‌ها دشمنی‌ها زیاد می‌شود به دلیل قدرت روز افزون نظام است.
از نظر ریزش‌ها و رویش‌ها حتما رویش‌ها بیش از ریزش‌ها بوده است
*وعده‌ی انقلاب و حضرت امام شکل دادن به جامعه و حکومتی ایده آل از نظر عدالت و آزادی و اخلاق در کنار حفظ استقلال سیاسی کشور بوده است. تا چه اندازه این موارد در دوره ایشان و پس از ایشان محقق شده است؟
باید عموما فرایند‌ها را در نظر گرفت. اگر بخواهیم مصداقی حرف بزنیم همه نوع مثالی می‌توان زد. ما از آدم‌های درجه اول انقلاب که منحرف و خسته شدند و عقب گرد رفتند، داریم تا انقلابی‌های بعد از انقلاب. اگر فرایند و روند را در نظر بگیریم مقام معظم رهبری بار‌ها و بار‌ها فرموده اند از نظر ریزش‌ها و رویش‌ها حتما رویش‌ها بیش از ریزش‌ها بوده است، من هم بر همین باور هستم.
ما امروز ده‌ها همت و ده‌ها بروجردی و ده‌ها حججی داریم
اگر از زمان جنگ حرف بزنیم ده بیست فرمانده جوان داشتیم که شهید شدند؛ از جمله شهید همت و شهید باکری و بروجردی و صیاد و دیگران… من دیده ام که حتی در مداحی مراسم‌ها خوانده می‌شود که این افراد دیگر نیستند و رفتند و تمام شدند. آن‌ها ستاره‌های درخشانی بودند، ولی من عقیده دارم ما امروز ده‌ها همت و ده‌ها بروجردی و ده‌ها حججی داریم. اینکه بگوییم تمام جوان‌های کشور اینگونه هستند درست نیست، ولی رویش‌های وسیعی داشتیم.
برخی بسیار ناامیدانه از کم شدن تدین مردم نسبت به قبل از انقلاب حرف می‌زنند، ولی اینطور نیست. ما از قائم مقام رهبری داشتیم که نتوانسته است تاب بیاورد یا کسانی که در جنگ رشادت‌هایی داشتند، ولی بعد‌ها خسته شدند و برگشتند. ولی این رشد و نمو مستمر و همیشگی است. در زمان مولا علی (ع) نیز همه مردم یک دل و یک صدا نیامدند. روایت داریم که در زمان حکومت امام زمان (عج) تمام دنیا پر از عدل و داد می‌شود، ولی این روایت به این معنا نیست که در آن روز‌ها ظالمی وجود نخواهد داشت!
*این نقد و دیدگاه وجود دارد که حضرت امام قبل از پیروزی با بعد از پیروزی دیدگاه‌های متفاوتی درباره جمهوریت مطرح کرده اند، آیا این دیدگاه صحت دارد و اگر چنین است دلایل تغییر نظر امام چه بوده است و اگر چنین نیست، دلایل وارد آوردن این اتهام به ایشان چیست؟
حق انتخاب مردم در چارچوب اسلام، کار امام (ره) بود/امام (ره) جمله مشهوری دارد و می‌فرماید: میزان رای ملت است. اگر مردم نخواهند ما نیستیم
من فرق چندانی قائل نیستم. در هر صورت نظر امام (ره) تلفیق اسلام و جمهوریت بود که این یکی از مسائلی است که در اوج تئوری حضرت امام (ره) قرار دارد. امام (ره) توانست این دو مساله را با هم مطرح کند. برخی گمان می‌کردند اگر جمهوریت بزرگ شود جای اسلامیت را تنگ خواهد کرد و پررنگ شدن اسلامیت، جمهوریت را ضعیف خواهد کرد در حدود بیست سال قبل رهبر انقلاب تعبیر زیبایی داشتند و فرمودند: جمهوری اسلامی کلمه‌ای مرکب نیست، این کلمه بسیط است. جمهوری اسلامی یکپارچه است. تبیین این دو با هم یعنی حق انتخاب مردم در چارچوب اسلام، کار امام (ره) بود. امام (ره) از اولین رهبرانی بودند که بعد از انقلاب اعلام کردند مردم باید نوع حکومت را انتخاب کنند. انقلابیون نزدیک به امام (ره) از این مساله متعجب بودند و امام (ره) را نقد می‌کردند و می‌گفتند مردم با گوشت و پوست خود به خیابان‌ها ریخته اند و فریاد می‌زنند که ما اسلام را می‌خواهیم چرا رفراندوم برگزار می‌کنید؟ بسیاری از انقلاب‌هایی که پیش از ما موفق شده بودند تا ده‌ها سال به بهانه انقلاب به آرا عمومی مراجعه نمی‌کردند. به طور مثال بعد از انقلاب مصر یا عراق انتخابات معنایی نداشت. قزافی سی سال در لیبی بود و به عنوان فرمانده انقلاب هیچ انتخاباتی برگزار نکرد. اما امام خمینی فورا از همه پرسی حرف زد و بعد گفت: قانون اساسی و بعد گفت: انتخابات مجلس و… امام (ره) جمله مشهوری دارد و می‌فرماید: میزان رای ملت است. اگر مردم نخواهند ما نیستیم. امروز تمام ارکان حکومت ما بر رای مردم است.
اگر مردم در انتخابات شرکت نکردند می‌توان فهمید که مردم نظر دیگری دارند/نیاز نیست هر حکومتی هر سال رفراندوم برگزار کند
در انتخابات ریاست جمهوری ۶۰ درصد از مردم شرکت می‌کنند و این خود رفراندومی است که در تایید مشروعیت نظام است
* آیا این روحیه مردم سالاری طی سالیان بعد حفظ شد؟ برخی مطرح می‌کنند که ۴۰ سال از انقلاب و ۳۰ سال از زمان رحلت امام (ره) گذشته است آیا می‌توان رفراندوم مجددی برگزار کرد؟
ما هر چند سال یکبار انتخابات داریم و مردم در انتخابات شرکت می‌کنند. اگر مردم در انتخابات شرکت نکردند می‌توان فهمید که مردم نظر دیگری دارند. نیاز نیست هر حکومتی هر سال رفراندوم برگزار کند. مردم باید در حضور و بروز خود با اکثریت همراه نظام باشند وقتی اکثریت همراهی نکردند می‌توان متوجه شد که نظر مردم متفاوت است، ولی در انتخابات ریاست جمهوری ۶۰ درصد از مردم شرکت می‌کنند و این خود رفراندومی است که در تایید مشروعیت نظام است؛ و این مهم نیست که به چه کسی رای می‌دهند هر کسی که پای صندوق می‌آید یعنی به نظام معتقد است.
نه می‌توان روحانیت را منحصرا برای پست‌های بالا مطرح کنیم و نه می‌توانیم آن‌ها را محروم کنیم
*درباره حضور روحانیت در مناصب اجرایی حضرت امام در حالی که اول نظرشان بر حضور روحانیون در مناصب اجرایی نبود، بعدا تغییر نظر دادند. دلایل آن تغییر نظر چه بود؟ آیا همچنان بستر آن دلایل باقی است یا شرایط تغییر کرده است؟
امروز اگر بخواهیم کاملا دموکراتیک و ساده صحبت کنیم باید بگوییم که نه می‌توان روحانیت را منحصرا برای پست‌های بالا مطرح کنیم و نه می‌توانیم آن‌ها را محروم کنیم. ما نمی‌توانیم بگوییم رییس جمهور نباید روحانی باشد، ولی اگر روزی گفته شد رییس جمهور حتما باید روحانی باشد این ضد دموکراسی است. حضرت امام (ره) در روز‌های اول انقلاب به دلیل بحث‌ها و شایعاتی که وجود داشت می‌خواستند روحانیت چندان قدم پیش نگذارد و نگویند روحانیت به دلیل پست و مقام فعالیت می‌کند. ولی اتفاقاتی رخ داد و بنی صدر آنطور از آب درآمد و شهید رجایی به شهادت رسید و نتوانست راه خود را ادامه بدهد و به همین دلیل امام (ره) رضایت دادند و حضرت آیت الله خامنه‌ای کاندیدا شدند و با رای مردم به ریاست جمهوری انتخاب شدند. در زمان نخست وزیری بنی صدر ما بزرگان زیادی برای جایگزینی داشتیم. حضرت آیت الله خامنه‌ای و مرحوم بهشتی و مرحوم هاشمی رفسنجانی و… بودند، ولی امام (ره) فرمودند: روحانیون کاندیدا نشوند که بنی صدر و حبیبی و جلال الدین فارسی کاندیدا شدند.
در زمان امام چهره‌ها کاریزما بودند و از پیش از انتخابات مشخص بود/امام (ره) در زمان انتخابات به هیچ کسی اعلام نمی‌کردند که کاندیدا بشود یا نشود
وقتی حضرت آیت الله خامنه‌ای کاندیدا شدند دیگر کسی در مقابل ایشان به رقابت برنخاست. حتی کسانی مثل مرحوم عسگر اولادی که کاندیدا شده بودند در برنامه تلوزیونی می‌گفتند ما هم به آقا سید علی رای می‌دهیم
*آیا امام (ره) نظر خاصی بر روی کاندیدای‌های ریاست جمهوری داشتند و از مناسب بودن برخی افراد برای سمت‌های مختلف اسم می‌بردند؟!
آن زمان چهره‌ها کاریزما بودند و از پیش از انتخابات مشخص بود چه کسی انتخاب می‌شود. بنی صدر ابتدا گفت: من کاندیدا نمی‌شوم و به دیدار امام (ره) رفت و بعد از خروج از جلسه گفت: حالا که به خدمت امام (ره) رسیده ام کاندیدا می‌شوم. برداشت برخی اینطور بود که امام (ره) به او گفته اند کاندیدا بشود. امام (ره) نمی‌گفتند کسی کاندیدا بشود یا نشود. ولی معلوم بود که نظر امام (ره) روی بنی صدر نبود. اما امام (ره) در زمان انتخابات به هیچ کسی اعلام نمی‌کردند که کاندیدا بشود یا نشود. حتی در زمان بنی صدر نیز بار‌ها افرادی همچون شهید بهشتی نزد امام (ره) آمده بودند و گفته بودند که بنی صدر منحرف می‌شود، ولی امام (ره) تا آخرین لحظات بنی صدر را تحمل کردند، ولی کار به جایی رسید که دیگر حکومت نمی‌توانست کار کند. بعد‌ها امام (ره) راضی به حضور روحانیت شدند وقتی حضرت آیت الله خامنه‌ای کاندیدا شدند دیگر کسی در مقابل ایشان به رقابت برنخاست. حتی کسانی مثل مرحوم آقای عسگر اولادی که کاندیدا شده بودند در برنامه تلوزیونی می‌گفتند ما هم به آقا سید علی رای می‌دهیم. امروز در بحث حضور غیر روحانیت در تنها جایی که محدودیت‌هایی وجود دارد قوه قضاییه است. حتی امروز در مجلس خبرگان افرادی با لباس شخصی داریم که معمم نیستند، ولی درس حوزه خوانده اند. بنابر این امروز نمی‌توان روحانیت را از حضور در پست‌های دولتی وسیاسی منع کرد. امروز هیچ کجا در انحصار روحانیت نیست و همچنین روحانیت در هیچ کجا منع نشده است. تا چندی پیش استاندار قم یک روحانی بود و اتفاقا بسیار موفق عمل کرده بود و کار‌های عمرانی زیادی در استان انجام داده بود. یا حتی در بسیاری از استان‌ها مدیران کل دادگستری استان روحانی نیستند.
میراث امام (ره) نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و هست و خواهد بود/امروز در حوزه‌های علمیه افراد فیلسوف و عرفا بسیار زیادنند
*تا چه اندازه پس از امام (ره) به میراث ایشان وفادرای شد؟ مهمترین موارد فاصله یا انحراف از ایشان چه بوده است و به چه دلیل رخ داده است و مسئولیت آن متوجه چه کسانی است؟ وظیفه حامیلن درجه اول امام در شرایط فعلی چیست؟ راه حفظ و ارتقاء میراث حضرت امام چیست؟
میراث امام (ره) نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و هست و خواهد بود. برخی عقیده داشتند این نظام بعد از امام (ره) از بین می‌رود. این نظام چهل سال پابرجا بود و هر روز مقتدرتر و قوی‌تر شده است. اگر با ریزش‌ها و رویش‌های افراد در مورد میراث امام (ره) قضاوت کنیم باز باید گفت: رویش‌ها بسیار بیشتر از ریزش‌ها بود. می‌توانیم از انقلابی‌های سطح بالایی صحبت کنیم که منحرف شده اند، ولی از آن طرف کسانی هستند که آمدند و رشد کردند و چیز فهم شدند. امروز در حوزه‌های علمیه افراد فیلسوف و عرفا بسیار زیادنند. در زمان قبل از انقلاب این افراد کم بودند و به یکباره شهید مطهری گل می‌کرد یا علامه طباطبائی دیده می‌شد، ولی امروز طلبه‌های جوان بسیاری داریم که در حوزه‌های علوم انسانی کار می‌کنند. میراث امام (ره) به صورت کلی حفظ شده است، ولی هر کسی به اندازه لیاقت خود از این میراث بهره برده است. اما به هیچ وجه نمی‌توان گفت: انقلاب به صورت کل و در حالت کلی به انحراف رفته است.
چون فکر میکنه مردم نمیفهمند و فقط خوش میفهمه