رویداد۲۴ شادی مکی: صبح است، هوا به شدت گرم شده، تاب و توان از دست رفته، کولر هم به خوبی کار نمی‌کند، بزرگ‌تر‌ها می‌گویند ولتاژ برق طبق معمول افت کرده و دلیل کار نکردن کولر همین است، اتفاقی که زیاد تکرار می‌شود، نفس کشیدن هم سخت است، مریم، منیره و مرجان با دلی شاد از اینکه تا دقایقی دیگر کمی خنک می‌شوند، به سمت «هوتک» به راه می‌افتند دوست‌شان یسرا هم در این لذتی که قرار است نصیب‌شان شود، همراهی‌شان می‌کند، با شادی به سمت «هوتک» می‌دوند که به مدد بارندگی‌های امسال پرآب است، بزرگ‌تر‌ها می‌گویند که عمق آب امسال به ۴ متر رسیده است، اهالی روستا خوشحالند، امسال آب برای انسان و دام بیشتر شده و چه از این بهتر!
۴ کودک با شادی به سمت «هوتک» می‌دوند، مشغول بازی و آب تنی هستند، مرجان ۳ ساله به کناری می‌نشیند و بازی دوخواهر و دوستش را تماشا می‌کند، کودکان از تپه کنار هوتک به داخل آن سر می‌خورند، اما در چشم بر هم زدنی، حادثه رخ می‌دهد، مریم، به داخل آب سر می‌خورد و بیرون نمی‌آید، منیره و یسرا هم به دنبال او درآب می‌سرند و ناپدید می‌شوند، مرجان خردسال نیم ساعتی صبر می‌کند، اما نه اثری از دو خواهرش هست و نه خبری از یسرا، نگران می‌شود، جز تعدادی از احشام که سر در هوتک فروبرده تا تشنگی را فرو بنشانند کسی آن اطراف نیست، مضطرب است باید کاری کند، کودک ۳ ساله با آن پا‌های کوچک و نحیف در حالی که نمی‌داند چه اتفاقی رخ داده، اما هوای خطر را حس کرده، ۱۵۰ متر راه را تا روستا را باز می‌گردد تا ماجرا را به بزرگ‌تر‌ها بگوید، ساعتی بعد حوالی ساعت ۱۲ ظهر روز چهارشنبه ۸ خرداد جسد بی‌جان مریم و منیره خدمتی و یسرا دلشب، کودکان ۸ و ۱۰ ساله در کنار هوتک بزرگ و پرآب روستای کموبازار -از توابع دشتیاری شهرستان چابهار- پیدا شده و ساعاتی بعد خبر آن در رسانه‌ها منتشر می‌شود.
منصورکریم دادی یکی از اهالی دشتیاری در گفت‌وگویی که با رویداد۲۴ دارد، دلیل اصلی این ماجرا را نبود زیرساخت‌های تفریحی برای کودکان در این منطقه می‌داند، موضوعی که باعث شده کودکان این منطقه برای بازی و لذت از دنیای کودکی آن هم در منطقه‌ای که نه خبری از پارک هست و نه از سینما و تفریح‌های کودکان در مناطق توسعه‌یافته‌تر، خود را به آب این گودال‌های عمیق و خطرآفرین سپرده و جان خود را به خطر اندازند، چنانکه به گفته او، هفته گذشته یک کودک ۴ ساله دیگر به نام راحله و ۳ ماه پیش نیز ۲ دخترک ۴ و ۱۷ ساله در کموبازار بر سر همین سرسره بازی در هوتک جان خود را از دست دادهاند.
در واقع نبود امکانات زیرساختی و عدم توجه به پروژه‌های عمرانی یکی از معضلات سیستان وبلوچستان است، که باعث شده کودکان خسته از روزها و ساعات کسل‌کننده بدون امکانات تفریحی دم دستی‌ترین بازی موجود را انتخاب کنند، بازی با جان‌شان، یعنی شرایط زندگی و فقدان امکانات تفریحی دراین به حدی طاقت‌فرساست که مرگ سایر کودکان در این گودال‌ها هم نه برای کودکان دیگر درس عبرتی می‌شود و نه اینکه بزرگ‌تر‌ها را به احتیاط بیشتر وامی‌دارد تا آنجا که این حوادث شوم بارها و بارها تکرار می‌شود.
مرگ سالانه ۱۲ نفر در هوتک‌ها
به نظر می‌رسد ماجرای مرگ در هوتک به همین سرسره بازی‌های مرگ آفرین کودکان ختم نشود و دلایل دیگری نیز پشت پرده این مرگ‌ها باشد، جان باختن این ۶ کودک آنهم در منطقه‌ای توسعه‌نیافته و مغفول مانده، بهانه‌ای شد برای گفت‌وگوی بیشتر درباره هوتک‌ها، مرگ ومیرهای ناشی از بهره‌برداری از آنها موضوعی که از نتایج شرایط وخیم آبی در منطقه دشتیاری است که درست در کنار منطقه آزاد تجاری چابهار قرار داشته و ما را به این گمان می‌رساند که باید این مناطق به فراخور تجاری و آزاد بودن توسعه یافته و برخوردار یا حداقل نیمه برخوردار باشند.
شه‌بخش گرگیج نماینده سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها در این باره به رویداد۲۴ می‌گوید: روزی که حادثه رخ داد هوا بسیار گرم بود، و دمای هوا به ۵۰ درجه رسیده بود، بر اساس صحبت‌هایی که با خانواده داشتم، آن روز ولتاژ برق پایین آمده و کولر خوب کار نمی‌کرد، خانواده‌ها متوجه نمی‌شوند که بچه‌ها به سمت هوتک رفته‌اند، اما به گفته خانواده برای فرار از گرما و آب‌تنی به آن سمت رفته‌اند که حوالی ظهر جسدشان پیدا می‌شود.
او با تاکید براینکه موضوع غرق شدن در هوتک موضوعی جدید نیست و سالانه ۱۰ تا ۱۲ نفر در این گودال‌های جان خود را از دست می‌دهند، اظهار می‌کند: هر چه سال پربارش‌تر و هوتک‌ها پرآب‌تر باشند، بر میزان غرق شدگی اضافه می‌شود، چنانکه حدود ۱۰ روز پیش هم یک شخص بزرگسال در همین بخش پلان که روستای کموبازار هم در آن واقع شده است، غرق شد، حتی در مواردی زنانی که برای برداشت آب به کنار هوتک می‌روند، به دلیل سنگین بودن ظرف آب به داخل هوتک افتاده و غرق می‌شوند.
به گزارش رویداد۲۴، هوتک سازه‌ای است مختص منطقه دشتیاری از توابع چابهار که بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم این منطقه است، گودالی پر از آب که به ۲ صورت عمومی و خصوصی در روستاهای این بخش دیده می‌شود، نوع عمومی آن گودالی در وسط یا کنار روستا با عمق و مساحتی بزرگ بوده و نوع کوچک آن در کنار خانه‌های روستایی با عمق و مساحتی کمتر یافت می‌شود، که آب آن برای استفاده مردم منطقه و احشام مورد بهره‌برداری قرار گرفته و به هیچ عنوان بهداشتی نیست. اما همین آب غیربهداشتی برای مردمی که گرفتار بی‌آبی و گرمای شدید هستند، نعمتی است الهی که با وجود مخاطرات جانی ناچار به استفاده از آن هستند و چند روز پیش هم ۳ کودک معصوم قربانی این خشکسالی شدند.
هیچ نهادی برای ساماندهی هوتک‌ها اقدام نمی‌کند
نماینده مردم سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها با بیان اینکه هوتک‌ها نباید از این منطقه حذف شوند زیرا در صورت وجود لوله کشی آب در منطقه نیز برای دام و کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند، خاطرنشان می‌کند: هر روستا ۲ یا ۳ هوتک عمومی دارد که می‌توان آنها را ساماندهی کرد و به دور آن فنس و حصار کشید و دربی هم برای ورود و خروج به محوطه آن تعبیه کرد تا هر کس به ویژه کودکان نتوانند به راحتی کنار آن بروند، اما کار لایروبی و حصارکشی به دور این سازه برعهده دهیاری‌است که متاسفانه دهیاریها با توجه به کمبود اعتبارات از پس این کار برنمی‌آیند.
او می‌افزاید: از یک سو مردم این مناطق در شرایط اقتصادی بسیار بدی قرار داشته و نمی‌توانند بهای خدمات را پرداخت کنند، از سوی دیگردهیاری در این مناطق از تمامی منابع مالی که بر اساس آئین‌نامه دهیاریها باید در اختیار داشته باشند تنها از مالیات بر ارزش افزوده برخوردارند و دولت هم سالانه ممکن است برای یک روستا با جمعیت معادل ۲۰۰ خانوار ۱۵ تا ۲۰ میلیون پرداخت کند که تنها کفاف حقوق دهیار را می‌دهد و بس، البته در سال ۹۷ هم مبلغی که قبلا به دهیاریها پرداخت می‌شد به هدفمندی یارانه‌ها تخصیص داده شد.
نماینده مردم سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها با تاکید بر اینکه این کمبود منابع مالی باعث می‌شود که اطراف هوتک‌های عمومی حصارکشی نشود، توضیح می‌دهد: البته هوتک‌های خصوصی توسط صاحبان‌شان حصارکشی می‌شوند، به بیان دیگر نوع بافت مردم ما و مناطقی که در آن ساکن می‌شوند به گونه‌ای است که به این هوتک‌ها نیاز دارند، از آنجایی که با بارش شدید باران ممکن است خانه‌های روستایی زیرآب بروند، مردم برای ساخت خانه ابتدا در یک نقطه تپه‌ای با ارتفاع ۲ و نیم متر ایجاد کرده و خانه خود را روی این ارتفاع بنا می‌کنند، در محل خاکبرداری در نزدیکی خانه روستایی گودالی حفر می‌شود که همان هوتک بوده و برای ذخیره آب یا کاشت برخی درختان به صورت محدود، استفاده می‌شود، اما نکته آن است که هوتک‌های خصوصی توسط مالکان آن حصارکشی می‌شوند و تنها محوطه هوتک‌های عمومی باز هستند.
به گزارش رویداد۲۴، مهم‌ترین عامل استفاده مردم روستانشین دشتیاری از آب غیربهداشتی داخل هوتک، نبود لوله‌کشانی آب در این مناطق است به‌گونه‌ای که از ۴۳۸ روستای تابعه شهرستان چابهار ۴۰۶ روستا به صورت سیار یا به قول محلی‌ها سقایی آبرسانی می‌شوند، این آبرسانی توسط تانکر‌های آب بخش خصوصی یا بخش دولتی تامین می‌شود، همچنین در ۳۰ روستایی که لوله‌کشی شده‌اند نیز هر ۲ هفته یکبار آب در لوله‌ها می‌آید و آب ۲۴ ساعته نیست.
گرگیج می‌گوید از نظر مردم منطقه آب داخل هوتک تمیز است، زیرا فاضلاب به آن راه ندارد، این درحالی است که به دلیل استفاده همزمان احشام از آب جمع شده در گودال‌ها، آب آن غیر بهداشتی است. از سوی دیگر کمبود آب و مشکلات آبرسانی در منطقه راه دیگری برای مردم جز استفاده از همین آب باقی نگذاشته زیرا تانکر‌های بخش دولتی معمولا فرسوده بوده و توان آبرسانی ندارند، همچنین سهم هر نفر در آبرسانی تنها ۱۵ لیتر آب است که باید برای مصارف بهداشتی، شست‌و شو و آشامیدنی استفاده شود که قاعدتا کفاف نمی‌دهد.
به گفته گرگیج پیش از این به معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری در خصوص خطرات باز بودن هوتک‌های روستایی هشدار و پیشنهاد شده بود که آنها را حصارکشی کنند، که تا این لحظه و به رغم اتفاقات ناگواری که هر بار رخ می‌دهد هیچ اقدامی صورت نگرفته است.
تشنه در کنار سدهای پرآب
نماینده چابهار در شورای استان، با بیان اینکه سیستان و بلوچستان منابع آبی خوبی دارد، تصریح می‌کند: ۲ سد زیردان که درسال ۹۰ به بهره‌برداری رسید و سد پیشین که ۳۰ سال پیش به بهره‌برداری رسید تا بتوانند روستاهای این منطقه را آبرسانی کنند با گذشت سال‌ها هنوز خط لوله انتقال آب ندارند. این درحالی است که سد زیردان در حال حاضر پرآب بوده و ۱۷۰ میلیون متر مربع آب دارد، اما مناطق تحت پوشش آن از جمله مجتمع‌های آبرسانی تلنگ، پیرسهراب و پلان از داشتن آب بهداشتی و لوله‌کشی محروم مانده‌اند، که ۳ کودک جان باخته نیز از روستاهای تحت پوشش این سد بودند، که به هوای استفاده از خنکای آب جمع شده در هوتک به داخل آن فرو رفتند و جان خود را از دست دادند.
وی عنوان می‌کند: مردم این مناطق شرایط مالی خوبی ندارند، تنها ممر درآمدشان یارانه است و فروش سالانه یکی دو گوسفند و بز و البته کشاورزی دیمی که تنها در صورت بارش باران امکان دارد و کاری مداوم نیست، این درحالی است که اگر مردم وضعیت خوبی داشتند، می‌توانستند پمپ آب بزنند و از طریق دینام و لوله آب را به داخل منازل خود ببرند، اما مردم فقیر این مناطق قادر به پرداخت هزینه پمپ نیستند.
گرگیج با بیان اینکه شاخص دسترسی به آب آشامیدنی در شهرستان‌های چابهار ۱۹ درصد بوده و ۸۱ درصد مردم به آب لوله‌کشی دسترسی نداشته و با تانکر آبرسانی می‌شوند، خاطرنشان می‌کند: ۷ هزار و ۵۵ روستا در کل کشور فاقد لوله کشی بوده و به صورت سقایی آبرسانی می‌شوند که از این تعداد هزار و ۲۵۷ روستا در سیستان و بلوچستان هستند، این درحالی است که علاوه بر ۲ سد پیش‌تر گفته شده ما به دریای عمان نیز دسترسی داشته و می‌توانیم از منابع آبی آن استفاده کنیم.
او می‌افزاید: کشور‌های حاشیه عمان برای استفاده از آب آن از دستگاه آب شیرین‌کن استفاده می‌کنند، در ماده ۳۶ و ۳۷ برنامه ششم توسعه مصوب شد که ۷۰ درصد شهر‌های حوزه عمان و خلیج فارس برای تامین آب از آب شیرین کن‌های دریا استفاده کنند که با وجود گذشت بیش از ۲ سال از این برنامه حتی ۱ درصد آن نیز تحقق پیدا نکرده است.
مسئول مرگ این ۳ کودک و بسیاری از افرادی که در این هوتک‌ها جان می‌بازند کیست؟ چرا باید سازه‌ای که می‌تواند به عنوان یک جذابیت توریستی استفاده شده و همچنین برای تامین آب مورد نیاز احشام به روستائیان کمک کند تبدیل به گودال مرگ شود؟ به چه علت کودکان این مناطق باید از ابتدایی‌ترین امکانات تفریحی محروم بوده و برای دمی لذت بردن جان خود را به خطر اندازند؟ علت اینکه این کودکان برای فرار از گرمای تن‌سوز، تن به گودال خطر می‌زنند کدام است؟ زنان این مناطق به کدامین گناه به دلیل نبود شبکه آب لوله‌کشی باید برای بردن آب از هوتک به داخل آن سقوط کنند؟ آنهم در قرن ۲۱ که جهان مرز‌های توسعه و تکنولوژی را درمی‌نوردد.
پاسخ این سوالات چندان هم سخت نیست، فقر و تبعیض میان استان‌ها به لحاظ دراختیار نهادن امکانات و عدم برنامه‌ریزی مناسب برای تامین رفاه شهروندان سیستان و بلوچستان به علاوه بی‌احتیاطی‌های انسانی این مرگ و میرها را رقم زده است. همانطور که خط انتقال آب سد‌هایی که یکی ۳۰ سال و دیگری ۸ سال است که به بهره‌برداری رسیده‌اند آماده نبوده و بهره‌برداری آن در حد وعده و وعید به مسئولان استانی باقی مانده است، گویا گذر زمان در این موارد چه ۳۰ سال باشد و چه ۸ سال فرق چندانی نمی‌کند و به هرحال کار به کندی پیش می‌رود.
مسئولان محلی می‌گویند معاونت توسعه روستایی با وجود آگاهی از خطرات هوتک‌ها و درخواست مسئولان استانی مبنی بر فنس‌کشی اطراف این گودال‌ها باز هم موضوع را جدی نگرفته‌اند و هیچگونه اقدامی در این خصوص انجام نداده‌اند. چند کودک دیگر باید جان دهند تا کسی به فکر ساماندهی هوتک‌ها و حتی مهم‌تر از آن تامین آب لوله کشی و بهداشتی برای این مناطق بیفتد.