رویداد۲۴ مجتبی عبدالهی (مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور) درباره روستاهای واقع در حریم شهرها گفت: یکی از مسائل مورد بررسی در وزارت کشور، رشد جمعیت در سکونتگاههای روستایی واقع در حریم شهرها است، برای این موضوع حدود سه سالی است که بانک داده‌ای در این وزارتخانه ایجاد شده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر در کشورمان مطابق آمار‌هایی که داریم، از مجموع ۱۲۸۳ شهرداری که در کشور وجود دارد ۵۳۸ شهر وجود دارد که در درون این شهرها روستاها یا آبادی‌هایی وجود دارد که این روستاها یکی از نقاط با ظرفیت و با پتانسیل برای جذب جمعیت است.
مدیرکل دفتر برنامه ریزی و مدیریت توسعه شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور خاطرنشان کرد: افزایش جمعیت در روستاهای حریم شهرها در سال‌های اخیر سرعت گرفته، چراکه مهاجرت به شهرها به صورت پلکانی شده است. در برخی از شهرها به ویژه کلانشهرها و مراکز استان‌ها قابلیت جذب جمعیت مهاجران به دلیل عدم وجود استطاعت مالی وجود ندارد، از همین رو در گام نخست مهاجران ترجیح می‌دهند، در روستا و حتی شهر‌های حاشیه‌ای ساکن شده و سپس به کلانشهرها منتقل شوند.
عبدالهی با بیان اینکه در گذشته مهاجرت به صورت مستقیم به کلانشهرها صورت می‌گرفت، تصریح کرد: در حال حاضر مدل مهاجرت تغییر کرده و به صورت پلکانی شده است، یعنی روستاییان بعضا به شهر‌های متوسط و کوچک رفته و وقتی توانمندی مالی و اجتماعی در آن‌ها ایجاد شد به کلانشهر‌های کوچک مراجعه می‌کنند و چنانچه ظرفیتی برای آن‌ها ایجاد شد، به تهران منتقل می‌شوند. این تغییر رویکرد و تغییر مدل مهاجرت باعث شده، مهاجرانی که به کلانشهرها به ویژه تهران می‌آیند، ابتدا ترجیح می‌دهند، در شهر‌های حاشیه‌ای و یا به روستاهای واقع در حریم شهرها بروند.
او خاطرنشان کرد: براساس آمار‌ها و پایش انجام شده، در حال حاضر حدود سه هزار و ۹۰۰ روستا در کشور داریم که در حریم شهرها واقع شده‌اند و سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از جمعیت روستایی کشور در این مناطق حضور دارند.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور خاطرنشان کرد: آمار‌ها نشان می‌دهد از مجموع ۲۱ میلیون جمعیت روستایی کشور حدود یک ششم آن در روستاهای واقع در حریم شهرها واقع شده‌اند و این در حقیقت فرصتی برای جذب جمعیت در این مناطق است. البته مطالعاتی که در این مناطق انجام شده، ثابت می‌کند که از مجموع جمعیت سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفری که در این مناطق هستند، حدود ۶ درصد در حریم کلانشهرها، حدود ۲۱ درصد در حریم مراکز استان‌ها و حدود ۷۲ درصد در حریم سایر شهر‌های دیگر حضور دارند و بخش عمده جمعیت روستاهای واقع در حریم در حریم سایر شهرها واقع شده‌اند.
وی ادامه داد: در بازه زمانی ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ رشد جمعیت در حدود ۱.۲۹ بوده است که در شهرها این رشد ۲.۱۴، کلانشهرها ۲.۴۷ و در مراکز استان‌ها ۳.۱۲ بوده است؛ یعنی جهت‌گیری رشد جمعیت ما و پذیرش جمعیت در مراکز استان‌ها از کلانشهرها بیشتر است، اما نکته جالب این است که رشد جمعیت در روستاهای واقع در حریم کلانشهرها ۶ درصد بوده است، یعنی حدود ۲.۵ برابر کلانشهرها در روستاهای واقع در حریم کلانشهرها رشد جمعیت داشتیم. همچنین رشد جمعیت واقع در روستاهای حریم مراکز استان‌ها ۴.۲ است و این نشان دهنده این است که جمعیت به سرعت در روستاهای واقع در حریم مراکز استان‌ها در حال افزایش است.
مدیرکل دفتر برنامه ریزی و مدیریت توسعه شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور تصریح کرد: طبیعتا تمرکز جمعیت در روستاهای حریم شهرها رفت‌وآمد بین روستا و شهر را به دنبال خود خواهد داشت. همچنین به نظر می‌رسد، باعث بروز ناهنجاری‌های اجتماعی و کالبدی نیز در این مناطق شود، البته در خصوص ناهنجاری‌های کالبدی معتقدم چنانچه خطوط محدود به حریم روستاها مدیریت نشود و همچنین کنترل و حفاظت توسط دهیاری‌ها و شهرداری‌ها صورت نگیرد، قطعا تعرضاتی که در این محدوده اتفاق خواهد افتاد، مشکلات و ناهنجاری‌های کالبدی و ساخت و ساز غیرمجاز را به دنبال خواهد داشت، اما اکیدا به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها تذکر داده شده است که باید از مرز و محدوده روستاهای واقع در حریم صیانت کنند و در قالب ماده ۱۰۰ و ۱۰۱ شهرداری‌ها از تخلفات ساخت و ساز و تجاوز به حریم شهر جلوگیری شود.
عبدالهی با اشاره به اقدامات صورت گرفته درباره جلوگیری از رشد جمعیت در روستاهای واقع در حریم کلانشهرها، گفت: دو کارگروه ذیل ستاد ملی بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی وجود دارد؛ یکی کارگروه پیشگیری از رشد سکونتگاههای حاشیه‌نشین است که هدف آن جلوگیری از زایش و پیدایش سکونتگاههای غیررسمی جدید است. این کارگروه با مسئولیت قوه قضاییه انجام می‌شود. همچنین دیگری کارگروه ساماندهی روستاهای واقع در حریم شهری است؛ این کارگروه با مسئولیت معاونت عمرانی و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور برگزار می‌شود.
وی ادامه داد: در طول یکسال گذشته برنامه‌ای با عنوان برنامه اقدام مشترک برای ساماندهی روستاهای واقع در حریم شهرها تدوین شده است. این برنامه در راستای اجرای بند ۸ مصوبه هیات وزیران در سال ۱۳۹۵ در دستور کار قرار گرفته و تقریبا نهایی شده است. این برنامه دارای ۶ الی ۷ محور است که شامل محور‌های ساماندهی امور کالبدی روستاها، توجه به ساختار‌های نهادی و مدیریتی در روستاها، حوزه اجتماعی و فرهنگی در این روستاها حوزه ساخت و ساز‌های غیرمجاز و توجه به طرح‌های توسعه‌ای روستاهای داخل حریم شهرها است.
او تصریح کرد: در این خصوص نیز تقسیم کار صورت گرفته است به عنوان نمونه حوزه ساخت و ساز برعهده دهیاری‌ها قرار داده شده است تا از بروز تخلفات جلوگیری کرده و صدور پروانه مطابق قاعده انجام گیرد. همچنین موضوع ساماندهی امور کالبدی روستاها برعهده بنیاد مسکن است و مسائل مربوط به موضوعات اجتماعی و فرهنگی نیز برعهده معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری، سازمان بهزیستی و کمیته امداد است. همچنین در حوزه مسائل فرهنگی نیز دهیاری‌ها نیز مسئولیت را برعهده دارند.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور خاطرنشان کرد: این برنامه تقریبا مراحل نهایی خود را طی می‌کند تا انشاالله برای وزارت راه و شهرسازی ارسال شده و در ستاد ملی به تصویب رسیده و ملاک عمل قرار گیرد.