رویداد۲۴ در حال حاضر شهرهای ما به خصوص کلانشهرها در مسیری قرار گرفته اند که با تولید انبوه زباله علاوه بر تحت تأثیر قرار دادن سلامت افراد، محیط زیست را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بر اساس آخرین آمارها، تولید زباله در ایران حدود دهها هزار تن بوده و از سویی تهرانی‌ها بیش از هفت هزار تن زباله در روز تولید می‌کنند. این حجم از تولید زباله نشان می‌دهد که برای بازیافت و مدیریت پسماندهای شهری می‌بایست بیش از گذشته تلاش کرد.
از سوی دیگر اقتصاد نهفته ای در زباله یا همان طلای کثیف وجود دارد که با استفاده از روش‌های نوین می‌توان آنها را دوباره به چرخه مصرف بازگرداند و از این طریق شاهد صرفه جویی در منابع و کاهش اثرات نامطلوب روی محیط زیست بود.
این روش‌های نوین که اغلب با تکنولوژی به دست می آیند، سال‌ها است که در بسیاری از کشورها به حوزه پسماند و مدیریت آن ورود کرده و نتایج مثبتی را نیز در بر داشته است.
به عنوان مثال یکی از استارت آپ های فعال خارجی در زمینه بازیافت و فروش مجدد پسماند موفق شده با استفاده از باکتری، پلاستیک‌ها را با محیط زیست سازگار کند.
یک شرکت خارجی دیگر در زمینه بازیابی (بهسازی و فروش مجدد) و بازیافت (تجزیه و استخراج فلزات ارزشمند) تجهیزات الکترونیکی مانند گوشی‌های تلفن همراه، انواع رایانه و نمایشگر و مواردی از این دست فعالیت می‌کند.
طراحی و ساخت سطل زباله هوشمند با قابلیت فشرده سازی خودکار پسماند و اتصال آنلاین به شرکت‌های مدیریت پسماند جهت اطلاع رسانی در خصوص ظرفیت و وضعیت خود نیز یکی دیگر از موارد ورود فناوری به حوزه پسماند است.
با استفاده از فناوری علاوه بر مدیریت صحیح پسماند، راهکارهایی مبنی بر تولید یک محصول دیگر مانند کود، برق و … یا صادرات آن ارائه می‌شود.
در فناوری‌های ارائه شده توسط محققان کشور علاوه بر پلتفرم و نرم افزارهای بومی برای مدیریت پسماند، دستگاههایی می‌بینیم که در راستای عدم به وجود آمدن آلودگی و بازیافت زباله‌های تر و خشک تولید شده‌اند؛ این دسته از فناوری‌ها می‌تواند نگرانی نسل آینده از تولید زباله‌ها را کاهش دهد.
محققان جوان کشورمان چندی است در قالب تیمهای استارت آپی و دانش بنیان تلاش می‌کنند گام‌هایی را در این زمینه برداشته و پسماندهای شهری را موضوع ایده پردازی خود کنند.
در این گزارش تعدادی از دستاوردهای آنها را مرور می‌کنیم و امیدواریم مسئولین شهری با تکیه بر توان داخلی و استفاده از این طرح‌ها بتوانند در راستای مدیریت پسماند و بهره مندی از مزایای اقتصادی پسماندها بیش از گذشته تلاش کنند.
پلتفرمی برای مدیریت و جمع آوری پسماند خشک
علی آذریان مؤسس و مدیرعامل یک شرکت ایرانی در مرکز رشد پارک علم و فناوری دانشگاه شریف با اشاره به پروژه تحقیقاتی شأن درباره مدیریت پسماند گفت: ما موفق شدیم که پلتفرمی را برای مدیریت و تخلیه پسماند خشک شهری طراحی کنیم؛ این اپلیکیشن که توسط محققان امیرکبیر و شریف طراحی شده، قرار است در اوایل تیرماه سال جاری در شهر تهران راه اندازی شود.
وی گفت: این اپلیکیشن در ۳ نسخه iOS، Android و Web Application برای تولید کنندگان انبوه و خرد پسماند خشک و مصرف کنندگان (پیمانکاران) طراحی شده است؛ هسته اصلی این طرح در واقع از هوش مصنوعی و پروسه‌های اتوماتیک کمک می‌گیرد که موجب کاهش قابل توجه هزینه‌های عملیاتی و رفت و آمد خودروها می‌شود؛ با استفاده از این پلتفرم، تولیدکنندگان پسماند درخواست تخلیه زباله خشک را از مبدا ثبت می‌کنند. خودروهای جمع آوری بر اساس روز، بازه زمانی و مبدا مشخص شده به موقعیت کاربر مراجعه و نسبت به تحویل پسماند اقدام می‌کنند.
به گفته وی، با این پلتفرم، کمتر از نیروی انسانی استفاده می‌شود و به هوشمند شدن فرآیند جمع آوری و مدیریت زباله خشک شهر تهران کمک قابل توجهی خواهد کرد.
وی با بیان اینکه تیم طراحی و توسعه دهنده این اپلیکیشن، به عنوان اولین و تنها استارت آپ در حوزه محیط زیست هستند که در مرکز رشد فناوری‌های هوشمند شهری (تهران هوشمند) مستقر شده است افزود: برنامه جامعی از سوی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران تحت عنوان «تهران هوشند» تدوین شده و قرار است مدیریت شهر تهران را بر اساس کلان داده صورت پذیرد و یکی از این طرح‌ها، همین پلتفرمی است که ما در این پارک طراحی کرده‌ایم.
وی افزود: بر اساس تحقیقات بازاری که در سال ۹۷ انجام دادیم در کشور ما به ۳ دلیل عمده تفکیک پسماند از مبدا صورت نمی‌گیرد؛ عدم وجود زیر ساخت کافی برای تخلیه از مبدا، نبود انگیزه کافی در شهروندان و عدم آگاهی و آموزش مؤثر آنها در حوزه بازیافت از جمله دلایل عدم تفکیک پسماند از مبدا در کشور به شمار می‌رود که ما در این پلتفرم راهکارهایی برای رفع این مشکلات ارائه کرده‌ایم.
وی عنوان کرد: همچنین در این پلتفرم مشوق‌هایی برای مردم در نظر گرفته‌ایم که بتوانند با گزینه کیف پولی که در این سیستم تعبیه کردیم آن‌را به وجه نقد، کدهای شارژ و تخفیف، هدایا، بلیط سینما و موارد مشابه تبدیل کنند یا حتی از تاکسی آنلاین استفاده کنند. این می‌تواند انگیزه کافی در افراد را برای مشارکت به وجود بیاورد.
آذریان خاطر نشان کرد: روزانه نزدیک به ۸ هزار و ۴۰۰ تن زباله در تهران تولید می‌شود که ۳۰ درصد این میزان قابل بازیافت است یعنی در کل ۲۶۰۰ تن که ۹۰۰ تن از این میزان بازیافتی به روش سنتی و از طریق وانت ملودی دار، مراجعه مردم به غرفه بازیافت، تخلیه از مخازن ۱۱۰۰ لیتری موجود در معابر شهر و همچنین توسط افراد غیررسمی و زباله گردها احصا می‌شود.
وی بیان کرد: این پلتفرم در مرحله اخذ مجوز فنی از سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران است.
پلاستیک‌ها زیست تخریب پذیر می‌شوند
مهدیه زاجی نماینده یک شرکت تولید کننده محصولات فناوری اظهار کرد: ما در صدد هستیم که یک مستربچ افزودنی برای زیست تخریب پذیر کردن پلاستیک‌ها طراحی کنیم.
وی با بیان اینکه از این مستربچ می‌توان در همه پلاستیک‌ها با پایه پِت، پروپیلن و پلی اتیلن استفاده کرد، بیان کرد: بیشتر کاربرد این محصول در صنایع نایلون، بسته بندی لبنیات و… است.
زاجی ادامه داد: به دلیل اینکه پلاستیک‌ها در مدت زمان زیادی تجزیه می‌شوند در صدد آمدیم این محصول را تولید کنیم.
دستگاهی که از زباله تر برق و کود تولید می‌کند
یکی از دستاوردهایی که محققان شهرک علمی تحقیقاتی در زمینه مدیریت پسماند به تولید رسانده‌اند دستگاه تولید ۳ محصول کود مایع، کود جامد و گازی برای تولید برق از زباله تر است.
حمیدرضا عزیزیان، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان در خصوص این طرح می‌گوید: با توجه به اینکه آمار تولید زباله تر در تهران و کشور زیاد است، در صدد بر آمدیم که این دستگاه را طراحی کنیم. این دستگاه در ۳ ظرفیت یک تن، سه تن و پنج تن طراحی شده است. از این دستگاه می‌توان در بسیاری از مراکز دانشگاهی، پادگانها، محله‌ها و … استفاده کرد.
وی با بیان اینکه هدف ما استفاده از این دستگاه در روستاهاست، عنوان کرد: نمونه‌های خارجی این دستگاه زیاد است ولی ما در این شرکت، دانش فنی طراحی و ساخت دستگاه را بدست آورده‌ایم و قادر به تولید انبوه آن هستیم. با توجه به اینکه در پادگانها، دانشگاه‌ها و محله‌ها و خیلی از سازمان‌ها چندین تن زباله تر تولید می‌شود و ما بزرگترین تولید کننده زباله در دنیا هستیم از این رو انتظار می‌رود که این دستگاه مفید واقع شود.
عزیزیان افزود: در حال حاضر زباله‌ها تولید و فقط حمل می‌شوند از این رو می‌توان در محل با استفاده از این دستگاه محصولات مفید تولید کرد.
به گفته وی، هدف ما روستاها بود زیرا دامداری‌ها و خیلی از زباله‌های حاصل از کشاورزی تر هستند.
دستگاه زباله سوز الکتریکی پاک
از سوی دیگر می‌بینیم که دستگاههایی توسط محققان کشور ساخته شده‌اند که می‌تواند جایگزین روش‌های سنتی و مقرون به صرفه باشند؛ یکی از این دستگاه‌ها دستگاه زباله سوز الکتریکی پاک است.
بابک خدمتی یکی از اعضای تیم طراحی دستگاه زباله سوز الکتریکی پاک که در دانشگاه آزاد واحد تبریز طراحی شده گفت: دستگاه زباله سوز الکتریکی پاک، یک کوره پارالایزر برقی بوده که باهدف امحاء زباله پزشکی طراحی شده است.
وی در خصوص این دستگاه که در نمایشگاه فناوری و نواوری ربع رشیدی عرضه شده بود، افزود: این دستگاه با دارا بودن سیستم کنترل هوشمند اتوماتیک و سیستم فیلترینگ چند مرحله‌ای با امحاء پسماند هیچ آلاینده‌ای تولید نکرده و کاملاً با محیط زیست سازگار است.
پلتفرمی هوشمند برای مدیریت پسماند خشک
آیدین خانکشی پور مدیر عامل مجموعه طراحی پلتفرمی برای مدیریت پسماند خشک اظهار کرد: ما موفق به طراحی پلتفرمی شدیم که در حوزه مدیریت پسماند خشک است.
وی افزود: در این پلتفرم نشان می‌دهیم در غرفه‌های بازیافت پسماند، یکپارچگی به وجود آمده است؛ این پلتفرم نخستین پلتفرم مدیریت هوشمند در مدیریت پسماند محسوب می‌شود و شامل ۶ اپلیکیشن تحت وب است.
وی افزود: این پلتفرم به عنوان نخستین بستر مدیریتی هوشمند در ایران این امکان را برای آموزش و اشتراک گیری، جمع آوری پسماند خشک از درب منازل و همچنین غرفه‌های بازیافت به صورت حساب کاربری مشترک و مدیریت اعتبار توسط کاربر و انتقال به مراکز پردازش ایجاد می‌کند.
به گفته خانکشی پور، چنین طرحی تاکنون در کشور وجود نداشته که بتواند مدیریت هوشمند پسماند را دنبال کند؛ طراحی این پلتفرم حاصل تیم استارت اپی بوده است.
وی افزود: این طرح اکنون در منطقه ۲۲ درحال اجراست و بنا داریم که در مناطق ۵، ۱، دو و شهرستان‌های کشور نیز آن را اجرایی کنیم.
سیستم مدیریت اطلاعات سطل‌های زباله
یکی دیگر از دستاوردهای محققان کشور در یک شرکت دانش بنیان مدیریت اطلاعات سطل‌های زباله است که می‌تواند مدیریت پسماند را مکانیزه‌تر کند.
مهدی برات پور، مدیر یک شرکت دانش بنیان طراحی کننده سیستم مدیریت اطلاعات پسماند بر پایه فناوری RFID اظهار کرد: سازمان مدیریت پسماند بدلیل نوع عملکرد از جمله سازمان‌هایی است که قریب به اتفاق خدمات، امکانات و پرسنل خود را در بیرون از سازمان مدیریت می‌کند؛ به همین سبب برای نظارت بر کیفیت و کمیت امکانات، خدمات و پرسنل خود نیازمند استفاده از فناوری‌های نوین است.
وی افزود: با توجه به تعداد و تنوع مخازن و نظر به این موضوع که شهروندان زباله‌های خود را از طریق مخازن تحویل ماشین آلات می‌دهند، اولین گام ایجاد شناسنامه یا یک هویت مستقل برای هر یک از مخازن است. برای این کار می‌بایست برای مخازن یک بانک اطلاعاتی تشکیل شود و به هر صندوق حداقل دو قطعه تگ مقاوم به شرایط سخت محیطی طبق استاندارد یگانه نصب شود.
وی با بیان اینکه در این طرح هر سطل زباله دارای شناسنامه می‌شود، خاطر نشان کرد: هر سطل زباله باید شناسنامه و کد واحدی داشته باشد که این کد باعث بهتر رصد شدن تعمیر، نظافت و … می‌شود. تگ ها بایستی به گونه‌ای نصب شوند که پیدا کردن آن برای همه کاربران امری ساده و یکسان باشد.
مدیر این شرکت دانش بنیان گفت: هر زمان که ماشین تخلیه زباله برای تخلیه یک مخزن مراجعه می‌کند، رفتگر مسئول خواندن کد مخزن است با نزدیک کردن دستگاه قرائتگر کد مخزن را می‌خواند، همزمان کد رفتگر و خودرو حمل و زمان و تاریخ درون حافظه تگ ثبت می‌شود تا در صورت مراجعه گروه بازرسی مشخص شود آخرین بار مخزن توسط چه گروهی تخلیه شده است.
وی با بیان اینکه در شهر تهران که با حجم زیادی از ساخت و ساز و تعمیرات ساختمانی عمرانی روبرو است، مدیریت مناسب این گونه پسماند مهم است، تاکید داشت: چنانچه میزان پسماند موجود در مخازن در زمان تخلیه توسط کارگران در دستگاه ذخیره شود آمار مناسبی از میزان تولید پسماند در بخش‌های مختلف خانگی، بهداشتی، تولیدی، عمرانی و … بدست می‌آید.
سامانه‌ای برای یکپارچه شدن خدمات پسماند
وحید شوکتیان مدیر عامل یک شرکت ایرانی که نرم افزاری برای مدیریت پسماند را طراحی کرده‌اند، اظهار کرد: ما موفق شدیم سامانه جامعی را با هدف یکپارچه کردن خدمات حوزه پسماند، ایجاد ابزارهای مدیریتی و نظارتی مورد نیاز شهرداری‌ها، جمع آوری و انتقال پسماند طراحی کنیم.
وی با بیان اینکه این سامانه در سه سطح طراحی شده است بیان کرد: سامانه مدیریت پسماند، سامانه پیمانکاران و سامانه شهروندی در این پلتفرم در نظر گرفته شده‌اند؛ سامانه مدیریت پسماند امکانات و ابزارهای مدیریتی لازم را در اختیار سازمانهای پسماند یا شهرداری‌ها قرار می‌دهد که از طریق پنل وب قابل دسترسی است. قابلیت برون سپاری وظایف نظارتی مدیریت پسماند نیز در سامانه پیش بینی شده که امکانات مود نیاز آن در اپلیکیشن موبایل نظارت و بازرسی ارائه شده است.
وی ادامه داد: سامانه پیمانکاران که در این پلتفرم طراحی شده، با هدف تأمین امکانات مورد نیاز پیمانکاران، پذیرش درخواستهای شهروندان در نظر گرفته شده است؛ این ۳ سطح از پلتفرم طراحی شده از طریق پنل وب قابل دسترسی است. در کنار پنل وب، چند اپلیکیشن موبایل نیز پیش بینی شده که در اختیار رانندگان پسماند و عوامل تفکیک از مبدا قرار می‌گیرد.
وی خاطر نشان کرد: سامانه شهروندی شامل خدماتی است که در حوزه پسماند به شهروندان ارائه می‌شود.
از آنجا که کشور ما در حوزه پسماند همچنان درگیر مشکلات و چالشهای اولیه ای مانند تفکیک زباله خشک و تر، مدیریت پسماند، مدیریت پسماندهای خطرناک، مدیریت خطرات زیست محیطی ناشی از پسماند، مصرف گرایی و تولید زیاد پسماند، عدم انگیزه و اطلاع کافی مردم در این زمینه است، شاید بهتر باشد در مراحل اولیه با کمک و توان نیروهای علمی و جوان کشور برای غلبه بر این مشکلات تلاش کرد و سپس در گام‌های بعدی به سمت تولید انرژی و فناوری‌های بالاتر از زباله رفت.
همچنین همواره حجم بسیار زیادی از فلزات گرانبها و مواد ارزشمند به دلیل استفاده از شیوه‌های دفع سنتی از بین می‌روند و بهینه نبودن روش‌های جمع آوری پسماند فعلی باعث از بین رفتن منافع این نوع زباله‌ها می‌شود که این خود نیز می‌تواند منبعی خوبی برای ایده پردازی استارت‌ها و کانون‌های علمی و دانشگاهی کشور باشد.