رویداد۲۴ مدیریت منابع آب و افزایش بهره‌وری از منابع آبی کشور یکی از مسائل مهمی است که برای رسیدن به کشاورزی پایدار در کشور خشک و نیمه خشکی مثل ایران باید از مهم‌ترین اولویت‌ها باشد، اما برای بهره وری بیشتر منابع آب چه راهکار‌هایی وجود دارد؟
صیاد ذوالفقارخانی که خود کشاورز است در اینباره گفت:
افزایش بازده مصرف آب در تولید محصولات کشاورزی به میزان اراده موجود، بستگی دارد. برای مثال می‌توان اصلاح الگوی کشت را در نظر داشت یا به سمت ایجاد گلخانه رفت یا از طریق سیستم‌های نوین آبیاری این کار را محقق کرد.
این کارشناس کشاورزی ادامه داد: اگر بخواهیم بازده زراعت را افزایش بدهیم به طور قطع نیازمند اصلاح ساختار آبیاری هستیم و برای این کار باید از امکانات نوین استفاده کنیم.
ذوالفقارخانی یکی از راه‌های مهم استفاده از آب برای کشاورزی را آبیاری زیرسطحی دانست و اظهار کرد: سه موردی که گفتم باید همزمان با هم اتفاق بیافتد، اما در حال حاضر یکی از بهترین راهکار‌هایی که می‌توانیم داشته باشیم ایجاد گلخانه و اصلاح سیستم‌های آبیاری است.
این کشاورز با بیان اینکه آوردن تکنولوژی به کشور مستلزم داشتن ارتباط خوب با دنیاست ادامه داد: سیستم‌های آبیاری نوینی هم که به کشور وارد کردیم سیستم‌های قدیمی آبیاری در دنیا بوده است. تکنولوژی روز در دنیا با آنچه که ما آبیاری نوین می‌نامیم متفاوت است.
وی درباره ایجاد گلخانه‌ها نیز گفت: یکی از مشکلات اساسی ایجاد گلخانه، هزینه بسیار بالا برای سرمایه‌گذاری در آن است و باید این مسئله را در نظر داشت که بازار داخلی توان جذب محصولات گلخانه‌ای را دارد و اگر چنین امکانی در داخل فراهم نیست آیا توانایی صادرات این محصول را داریم؟
ذوالفقارخانی عواملی که منجر به افزایش بازده در مصرف آب برای کشاورزی می‌شوند را یک زنجیره به‌هم پیوسته خواند و ادامه داد: به نظر بنده بهترین کار انجام مطالعات جامع در تعیین الگوی کشت در کشور است تا مشخص شود که نیاز استراتژیک کشور ما چقدر است و تا چه میزان توانایی تامین آن را و به چه طریقی داریم.
وی همچنین گفت که پیش از هر چیز باید تعیین کرد که نیاز داخل چقدر است و آیا ظرفیت تامین این نیاز وجود دارد و بعد بر اساس همین نیاز تکنولوژی را به کار بگیریم.
این کارشناس کشاورزی اظهار کرد: آب برای ما از هر چیزی مهمتر است و اگر نتوانیم منابع آبی خود را حفظ کنیم محکوم به فنا هستیم یا مجبور می‌شویم با هزینه‌های بسیار سرسام‌آور انتقال آب میان حوزه‌ای را در دستور کار قرار دهیم که تاثیرات سیاسی و اجتماعی و محیط‌زیستی خود را دارد.
ذوالفقارخانی همچنین درباره واردات سیستم‌های نوین آبیاری به ایران گفت: نیازی نیست که ما تکنولوژی‌ها را بخریم می‌توانیم آن‌ها را بیاوریم و در ایران بومی‌سازی کنیم کما اینکه بار‌ها هم این کار را کرده و تجربیات بسیار موفقی در این زمینه داریم.
این کارشناس کشاورزی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به مهار آب‌های روی سطح زمین اشاره کرد و ادامه داد: ما آب‌هایی که روی سطح زمین که هر سال از طریق بارش‌ها به دست می‌آید را هم از دست می‌دهیم در حالی که اگر بخواهیم این آب‌های سطحی را مدیریت کنیم می‌توانیم ۳۰ درصد برداشت آب‌های زیر زمینی را کاهش دهیم.
وی افزود: در سال‌های پرآب که باران‌های سیل آسا می‌بارند، در مسیر‌های سیل، گذر رودخانه‌ای را داریم که برای مثال ۳۰ متر دهنه دارد و ممکن است بارانی بیاید و این رودخانه را پر کند و طریقه استفاده از این آب نیاز به مطالعات جامع از طرف کارشناسان کارکشته دارد تا نیازسنجی کنند و بازده سرمایه‌گذاری روی آب‌های روان را بررسی کنند، کاری که بیشتر کشور‌های خشک دنیا انجام می‌دهند و نشدنی نیست.
ذوالفقارخانی ادامه داد: برای مثال در شهرستان شاهرود رودخانه‌ای به نام “تاش” وجود دارد که یک رودخانه فصلی است که سال‌های خشکسالی آب به پایین دست رودخانه نمی‌رسد، اما سال‌های ترسالی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر در ثانیه آب دارد و اگر بر همین رودخانه یک مطالعات کارشناسی کنند و حقابه سفره‌های زیرزمینی و حقابه گیاهان و جانوران را در نظر بگیرند و برای آب پس‌انداز شده برنامه ریزی کنند و زمین‌های مرغوب زیردست رودخانه را شناسایی کنند و به کشاورز بگویند که به علت استعداد خاک و میزان آب موظف به کشت چه محصولی است و اجازه چاه را به او ندهند، علاوه بر اینکه آب‌های زیرزمینی حفظ می‌شود کشاورز هم می‌تواند تولید کند.
وی با بیان اینکه افزایش بازده مصرف آب در کشاورزی نیاز به تحقیقات جامع دارد گفت: این مسئله زنجیره‌وار است و مطالعات جامعی می‌خواهد و افزایش عملکرد دستوری نیست که تکلیف کنیم و بازده آب را بالا بیاوریم.
این کارشناس کشاورزی همچنین گفت: مطالعات بر روی منابع آبی کشور چندین سال طول می‌کشد، اما نشدنی نیست و برای این مطالعات هنوز دیر نشده و به بحران نرسیده‌ایم، اما وقت زیادی هم باقی نمانده است یعنی زمانی برای از دست دادن نداریم.
ذوالفقارخانی در پایان سخنان خود مطالعه بر روی منابع آب کشور و استفاده از آن‌ها را مستلزم یک اراده جدی دانست و اظهار کرد: انجام چنین مطالعه‌ای یک اراده جدی سیاسی و اجتماعی می‌خواهد و باید کار کارشناسی در تمام زمینه‌ها از خاک گرفته تا بازار انجام شود.