با توجه به اجرایی شدن اینستکس از سوی اتحادیه اروپا، حال این سوال پیش می‌آید که آیا در عمل نیز این کانال ویژه مالی می‌تواند خواسته‌های ایران را جوابگو باشد و تجارت را برای اقتصاد ایران تسهیل کند.
رویداد۲۴ روز جمعه سامانه حمایت از مبادلات تجاری یا «اینستکس» بدون اینکه بحثی درباره تضمین خرید نفت ایران از سوی کشور‌های اروپایی مطرح شود، عملیاتی شد، در همین رابطه هلگا اشمید دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا، در توئیتر خود نوشت: اینستکس اکنون عملیاتی شده است. نخستین تراکنش‌ها در حال پردازش است و کشور‌های بیشتری از اتحادیه اروپا به این سامانه وصل خواهند شد.
پیدا و پنهان اینستکسبا توجه به عملیاتی شدن
کانال ویژه مالی اروپا برای تجارت با ایران، این مسئله مطرح می‌شود که تا چه میزان اینستکس قابلیت اجرایی شدن و برآوردن خواسته‌های ایران را دارد.
در همین رابطه عباس آرگون عضو هیئت نمایندگان و نائب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه طی یک سال اخیر و بعد از خروج آمریکا از برجام اروپا بیشتر به گفتار درمانی مشغول بوده تا عمل گرایی، اظهار داشت: مهمترین موضوعی که در این رابطه مطرح می‌شود این است اینستکس تا چه حد قابلیت اجرایی دارد و می‌تواند نیاز‌های ایران را در حوزه تسهیل مراودات مالی و تجارت برطرف کند.
این فعال بخش خصوصی اضافه کرد: این امر نیز نیاز به زمان دارد و بعد از گذشت مدتی می‌توان گفت که اروپایی‌ها تا چه حد در رفتار خود جدی هستند و قصد دارند تجارت با ایران را در قالب برجام تسهیل کنند.
نائب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه دولت‌های اروپایی این کانال مالی را راه اندازی کرده اند، اما در این بین باید دید شرکت‌های اروپایی چه واکنشی از خود نشان می‌دهند، گفت: با توجه به اینکه در یک سال اخیر شرکت‌های بزرگ اروپایی به دلیل تحریم‌های آمریکایی و خروج یکجانبه این کشور از برجام، از همکاری با ایران امتناع کردند، باید مشخص شود آیا در چارچوب اینستکس حاضر به تجارت با ایران هستند.
به گفته آرگون، این موضوع مسئله مهم است، اگر شرکت‌ها با ایران همکاری کنند، بسیاری از مشکلات می‌تواند در حوزه‌های صنعتی و اقتصادی از میان برداشته شود، اما اگر چنین نشود، همچنان شاهد روندی که طی یک سال اخیر طی شده، خواهیم بود.
چرایی عملیاتی شدن اینستکس
عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران افزود: باید دید اروپایی‌ها این اقدام را بعد از تعیین ضرب الاجل از سوی ایران برای کاهش تعهدات برجامی اتخاذ کرده اند، یا اینکه موانع اجرایی شذن کانال ویژه مالی اکنون برطرف شده و دیگر از این به بعد می‌توان بر روی آن حساب کرد.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که کشور‌هایی نظیر روسیه و چین نیز برای پیوستن به اینستکس اعلام آمادگی کرده اند، با عضویت آنان شرایط چه تغییری خواهد کرد، گفت: باز هم تاکید می‌کنم در ابتدا باید مشخص شود این ابزار تا چه حد قابلیت عملیاتی شدن دارد و در صورتی که به طور واقعی بتوان از آن سود جست، آن وقت نیز می‌توان تجارت با روسیه و بخصوص چین را در قالب این کانال مالی تسهیل کرد و از مزایای آن سود جست.
اثر سیاسی اینستکس مهم‌تر از گشایش‌های اقتصادی آن است
ابن در حالی است که حشت الله فلاحت پیشه عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در توئیتر خود اعلام کرد: اینستکس ساز و کاری است که اثر سیاسی آن برای گذر از دام افراطیون مهم‌تر از گشایش‌های اقتصادی آن است، پس باید به آن فرصت داد.
عملیاتی شدن اینستکس، گامی رو به جلو
این در حالی است که سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه اینستکس عملیاتی شده و ۲ سه تا ۳ مورد کاری هم در حال انجام شدن است، گفت: به زودی ظرف روز‌های آینده تبادل مالی از طریق اینستکس انجام خواهد شد.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه عملیاتی شدن اینستکس یک گام به جلو به شمار می‌آید، افزود: البته هنوز تا خواسته‌های جمهوری اسلامی فاصله قابل توجهی وجود دارد و با دستاورد‌های ملموسی که جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد، هنوز فاصله داریم.
معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان با بیان اینکه کشور‌های اروپایی دیگری هم اظهار علاقه کردند به عنوان سهام دار به این مکانیسم و شرکت محلق شوند، بیان کرد: کشور‌های اروپایی در نظر دارند اعتباراتی را برای اینستکس در نظر بگیرند و الان در به روی همه کشور‌های اروپایی باز است و آن‌ها می‌توانند از طریق آن با ایران معامله انجام دهند.
پیوستن کشور‌های دیگر به اینستکس
وی ادامه داد: اروپایی‌ها قول دادند که اینستکس به روی کشور‌های دیگر هم باز شود و این کشور‌ها نیز بتوانند از طریق این سازوکار با ایران معامله داشته باشند.
این دیپلمات ارشد کشورمان با بیان اینکه این پروسه شروع شده، یادآور شد: اگرچه این پروسه خیلی دیر شروع شده و کمتر از انتظارات ما، ولی الان دارد مراحل نهایی خود را طی می‌کند و به مرحله عملیاتی شدن، رسیده است.
وی در عین حال متذکر شد: البته بدون اینکه خرید نفت از ایران صورت بگیرد یا اعتبارات خاصی برای اینستکس در نظر گرفته شود، اینستکس نمی‌تواند به صورت کامل انتظارات ما را برآورده کند. انتظار داریم کشور‌های اروپایی به صورت جدی بحث فروش نفت ایران را هم مدنظر داشته باشند.