رویداد۲۴ شهرستان دامغان امروز (سیزدهم تیرماه ۱۳۹۸) بیش از ۱۵ زلزله را تجربه کرد که بزرگ‌ترین آن، ۴.۷ ریشتر در مقیاس امواج درونی زمین قدرت داشت؛ اما این تمام ماجرا نیست.
بررسی‌های کارشناسان زمین‌شناسی و لرزه‌نگاری نشان می‌دهد تمدن کهن «قومس» و شهر «صددروازه» تاریخی حداقل یک بار فدای گسلی شده است که می‌گویند جنسش طوری است که فعالیت دائمی دارد.
گسل بدجنس «آستانه» در شمال دامغان یک بار در تاریخ، زمین‌لرزه‌ای را رقم زده که بزرگای آن تا هشت ریشتر نیز در تحقیقات زمین‌شناسان و زلزله‌نگاران مستندسازی شده است.
زخم گسل آستانه روی صورت تمدن کهن قومس هنوز هم دیدنی است؛ عقیده‌ای وجود دارد که بخش‌هایی از مسجد قدیمی تاریخانه در دامغان که مرمت و بازسازی شده، به خاطر همین زمین‌لرزه پرقدرت بوده است.
۱۲ روستا و چندین شهر؛ متأثر از زلزله امروز۱۵ زمین‌لرزه در شهرستان دامغان امروز این شهرستان را لرزاند که بزرگ‌ترین آن، ۴.۷ ریشتر و کوچک‌ترین، ۲.۵ ریشتر قدرت داشته است.
حومه دامغان امروز شاهد چهار زمین‌لرزه ۲.۵ ریشتری، سه زمین‌لرزه ۲.۷ ریشتری، دو زلزله ۲.۹ ریشتری و زلزله‌های ۲.۶، ۳.۱، ۳.۸، ۳.۹، ۴.۱ و ۴.۷ ریشتری در مقیاس امواج درونی زمین بوده است.
بررسی‌های کارشناسان اداره کل مدیریت بحران استانداری سمنان و فرمانداری شهرستان دامغان که خبرگزاری فارس آن را پیگیری کرده است، نشان می‌دهد ۱۲ روستا و چندین شهر استان سمنان از زلزله‌های امروز دامغان تأثیر پذیرفتند.
روستا‌های آستانه، آهوانو، اگره، تویه، سرخده، دروار، دشت بو، بادله، دهخدا، صح، تویه‌رودبار و سرتنگه تویه‌رودبار در شهرستان دامغان امروز از زلزله‌های متعدد رخ‌داده در این منطقه تأثیر پذیرفتند؛ بر اساس آمار‌های در دسترس، این روستا‌ها یک هزار و ۴۲۶ خانوار جمعیت دارند که جمعیتی معادل چهار هزار و ۴۷ نفر را تشکیل می‌دهند.
شهر‌های بزرگی همچون دامغان، شاهرود و سمنان و حتی شماری از شهر‌های همجوار همچون کیاسر نیز بر اثر زمین‌لرزه‌های امروز دامغان دچار لرزش‌هایی شدند که گرچه مشکلی را برای مردم به وجود نیاورد؛ اما رصد دقیق شرایط و مراقبت دائمی را ضروری می‌سازد.
زخم لرزه‌ها روی صورت قومسمهدی زارع، مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در سمنان می‌گوید: دامغان، منطقه لرزه‌خیزی محسوب می‌شود و گسل مهمی که در این منطقه وجود دارد، گسل «آستانه» در حدود ۱۲ کیلومتری شمال دامغان است.
این دانش‌آموخته دوره دکتری زلزله‌شناسی مهندسی از دانشگاه گرونبل فرانسه ادامه می‌دهد: گسل آستانه در منطقه کوهستانی دامغان و شمال آن واقع شده است؛ زلزله امروز نیز در محدوده چشمه‌علی در مسیر جاده کیاسر رخ داده؛ گسل آستانه تقریباً قبل از چشمه‌علی دامغان قرار دارد.
وی گفت: دامغان در سابقه خود زلزله بزرگ سال ۸۵۵ میلادی مقارن با قرن دوم هجری را مرتبط با این گسل تجربه کرده است و آن زلزله، بزرگ‌ترین زلزله برآوردشده داخل فلات ایران محسوب می‌شود.
مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: برخی از محققان معتقدند آن زلزله بزرگایی به قدرت هشت ریشتر داشته است و برخی نیز چنین عقیده‌ای ندارند؛ اما به‌هرحال، در برخی مستندات و تحقیقات به این عدد هم اشاره شده است.
زارع گفت: به نظر می‌آید بخشی از تمدن کهن قومس به دلیل همین رخداد بزرگ زلزله از رونق افتاده یا به‌طور کلی از بین رفته باشد.
وی تصریح کرد: در مسجد تاریخانه دامغان هم قسمتی وجود دارد که نشان می‌دهد این بنا به‌نوعی بازسازی و مقاوم‌سازی شده؛ مسجد تاریخانه دامغان، دومین مسجد قدیمی در تاریخ اسلامی ایران است و برخی گفته‌اند قبلاً یک آتشکده زرتشتی در دوره ساسانی بوده که بعد‌ها به مسجد تبدیل شده و این نشان‌دهنده قدمت آن است.
مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله تصریح کرد: دامغان، شهری است که با مشخصه زمین‌لرزه‌ها تعریف می‌شود؛ ویرانه‌ای که در این منطقه به نام «صددروازه» وجود دارد، احتمال دارد بخش ویران‌شده تمدن قومس در زمین‌لرزه سال ۸۵۵ میلادی باشد.
زارع گفت: هم از نظر آثار تاریخی که در دامغان وجود دارد مثل مسجد تاریخانه و هم از نظر آثار ویران‌شده تاریخی که بسیار مهم است، می‌توان به سابقه لرزه‌خیزی طولانی‌مدت در این شهرستان پی برد و گفت که شهرستان دامغان سابقه لرزه‌خیزی مفصل و طولانی دارد.
زلزله‌های قدیمی؛ نشانه لرزهخیزیسابقه لرزه‌خیزی طولانی گسل آستانه در شهرستان دامغان جدای از اینکه نشان می‌دهد این منطقه همواره در معرض زلزله است، تأکید می‌کند مسؤولان مدیریت بحران استان سمنان باید بیش از گذشته آمادگی خود را افزایش دهند تا در مواقع وقوع بحران احتمالی، بتوان خدمات سریع و شایسته‌ای به مردم ارائه کرد.
محمود اسدیان، کارشناس ارشد زمین‌شناسی نیز در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری فارس استان سمنان با اشاره به اینکه بزرگ‌ترین زمین‌لرزه رخ داده در روز جاری در دامغان ۴.۷ ریشتر قدرت داشته، اظهار کرد: منطقه دامغان سابقه لرزه‌خیزی متعددی دارد و در این منطقه و در مسیر سمنان، گسلی که از سمت گرمسار شروع می‌شود و به گسل طرود معروف بوده، فعالیت‌های زیادی تا امروز داشته است.
وی تصریح کرد: زلزله‌های قدیمی هم در این منطقه و به‌خصوص در جنوب استان سمنان بسیار اتفاق افتاده است و این نشان می‌دهد که دامغان و شهر‌های جنوبی آن دارای قدرت لرزه‌خیزی هستند.
زلزله‌های امروز، «کوچک»؛ زلزله‌های بزرگ، «محتمل»زارع، مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله می‌گوید: زلزله‌های امروز در دامغان زمین‌لرزه‌های بزرگی نبوده است و همه آن‌ها جزو زلزله‌های کوچک محسوب می‌شود؛ بزرگ‌ترین آن که ۴.۷ ریشتر قدرت داشته است، زلزله چندان بزرگی به حساب نمی‌آید.
وی گفت: وقوع زمین‌لرزه‌های امروز الزاماً به این معنا نیست که زلزله‌های کوچک برای رخداد زلزله بزرگ زمینه‌سازی کند؛ اما بدون این زلزله‌ها هم ظرفیت یک زلزله شدید در دامغان همواره وجود دارد.
مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله تصریح کرد: چند زلزله کوچک مثل زلزله ۴.۷ ریشتری امروز یا کمتر از آن، به معنای وقوع رخداد بزرگ زلزله در منطقه نیست.
زارع با تأکید مجدد بر اینکه زلزله‌های امروز دامغان به معنای وقوع زمین‌لرزه بزرگ نیست، گفت: همیشه احتمال وقوع زمین‌لرزه بزرگ در دامغان وجود دارد و همیشه باید آماده بود.
اسدیان، کارشناس ارشد زمین‌شناسی هم معتقد است: اگر بخواهیم به زلزله‌های امروز و مشخصاً زلزله ۴.۷ ریشتری در دامغان از دید علمی و اینکه این زمین‌لرزه مقدمه زلزله بزرگ‌تری بوده است یا خیر، توجه کنیم، باید گفت که این امر از دیدگاه علمی قابل بررسی و بیان است.
وی تصریح کرد: از دیدگاه ریسک‌پذیری باید به مردم و مسؤولان همواره هشدار دهیم و مردم را آگاه سازیم؛ دستگاه‌های زیر نظر ستاد مدیریت بحران در این مواقع خود را به سطح آمادگی بالایی می‌رسانند و از آن لحاظ مشکلی وجود ندارد.
این کارشناس ارشد زمین‌شناسی ادامه داد: اگر بخواهیم با مردم در ارتباط با زلزله‌های امروز در دامغان سخنی بگوییم، نمی‌توان با قطعیت اعلام کرد که زلزله بزرگ‌تری در این منطقه رخ می‌دهد و احتمال رخداد زلزله بزرگ‌تر در پس زلزله‌های کوچک امروز ضعیف است.
اسدیان گفت: امکان رخداد زلزله بزرگ‌تر از نظر علمی امکان‌پذیر، ولی احتمال آن بسیار پایین است؛ بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، تعداد زلزله‌های قبل و بعد از زلزله ۴.۷ ریشتری امروز در دامغان که به ثبت رسیده، چندان زیاد نبوده است.
وی گفت: در شرایطی که برخی رسانه‌ها خبر‌های نادرست منتشر می‌کنند، ممکن است برای مردم مشکلاتی ایجاد شده و آن‌ها از منازل خود خارج شوند و نمونه این مسأله را سال گذشته در تهران شاهد بودیم که مردم بسیار اذیت شدند