سید حسن خمینی: تعالی فرهنگی را با «اجبار» نمی‌توان ایجاد کرد

وی افزود: نقطه‌ای که انقلاب در مقابل آن ایستاده، اضمحلال فرهنگی موجود بود و آنچه هدف آن است و به سمت آن حرکت می‌کند تعالی فرهنگی است.

یادگار امام با اشاره به صبغه فرهنگی سردمداران انقلاب از رهبر کبیر آن گرفته تا سایر مبارزین این مسیر، یادآور شد: خاستگاه همه این شخصیت‌ها در حوزه اندیشه، علم و خرد بود در حالی که در سایر انقلاب‌ها اینگونه نیست و بعضا سران انقلاب ریشه‌های کارگری، اقتصادی یا سیاسی داشتند.

وی با اشاره به شعار «استقلال» در جریان انقلاب اسلامی، افزود: از ابتدا بیش از آنکه استقلال اقتصادی مطرح باشد، استقلال فرهنگی مدنظر بود؛ به این معنا که دارای پیشینه‌ای غنی در حوزه ایرانی- اسلامی هستیم و ما برای اعتلای آن قدم برداشته‌ایم. دین‌داران هم اندیشه دینی را در خطر دیدند که برای احیاء آن گام برداشتند، زیرا دین یکی از هنجارهای مهم در عرصه فرهنگ است.

سید حسن خمینی با اشاره به تعریف دشوار فرهنگ و کژتابی‌های این اصطلاح، گفت: فرهنگ از زمره مسائلی است که تعالی آن جز به «اختیار» نیست. ما می‌توانیم جلوی هجمه فرهنگی را با «بستن»ها بگیریم، اما تعالی فرهنگی را با «اجبار» نمی‌توان ایجاد کرد و انسان‌ها باید خودشان بخواهند تا متعالی شوند. کسی می‌تواند جلوی دسترسی دیگران به شرب خمر را بگیرد اما نمی‌تواند کسی را وادار به نیت کردن برای نماز کند؛ چرا که در صورت اجبار، انسان نماز بدون نیت می‌خواند که با نخواندن آن تفاوتی نمی‌کند، لذا شرط تعالی روحی یک جامعه، اختیار است.

وی با بیان اینکه خداوند می‌خواهد انسان‌ها بسیاری از کارها را با اختیار خودشان انجام ندهند و بسیاری را با اختیار انجام دهند، یادآور شد: تجربه بشری می‌گوید اگر انسان را به اختیار خود واگذاریم اما او را تربیت کنیم، تعالی پیدا می‌کند، زیرا از دل یک فضای دستوری چیزی تولید نمی‌شود.

یادگار امام با بیان نمونه‌ای تاریخی در این باره ادامه داد: از فضای شوروری به عنوان یک امپراطوری بزرگ 70 ساله فرهنگ جدیدی تولید نشد. البته در ابتدای کار افرادی با عشق، به آن مکتب روی آوردند و با اختیار خویش به سوی آن رفتند و تمدنی زاده شد؛ اما وقتی با اجبار خواستند آن مسیر را ادامه دهند، هم سینمای شوروی مُرد، هم ادبیات و موسیقی روسیه تمام شد؛ در حالی که در ابتدای کار عشق و علاقه هنرمندان موجود بود. در کشور ما فضای فرهنگ و ادبیات تا مدت‌ها در اختیار چپ گرایان بود، چرا که با اختیار خود مسیر را انتخاب کرده بودند، اما در جامعه شوروی چون اختیار در کار نبود از همان سینمای اولیه نیز با وجود سرمایه گذاری‌های زیاد، اثری تولید نشد.

سید حسن خمینی با بیان اینکه تعالی فرهنگی محتاج «اختیار» و «شجاعت» است، تصریح کرد: کسانی که مسئول امور فرهنگی می‌شود، با هر عقیده‌ای که هستند، باید برای عقیده خودشان آنقدر ارزش قائل باشند که قادر باشند شجاعانه آن را ترویج کنند و گرنه به دروغ می‌گویند به آن معتقدند.

وی با تأکید بر اینکه شجاعت به معنای بستن چشم و باز کردن دهان به گفتن هر سخنی نیست، ادامه داد: شجاعت یعنی کسی منافع شخصی خود را در تصمیمات دخالت ندهد؛ اما بدانید مهم نیست چه می‌گویید، بلکه اگر منشاء اثر هستید همیشه گروهی هستند که به شما دشنام بدهند و انسانی که از دشنام بترسد قیمت خود را خیلی پایین آورده است زیرا دشنام ارزان ترین چیز در دنیاست.

یادگار امام گفت: اگر کسی بداند وقتی سه جمله می‌گوید آقای جنتی کوتاه می‌آید، به سخنان خود ادامه می‌دهد؛ همیشه کسانی هستند که هرچیزی می‌گویند و هیچ شخصیت بزرگی در تاریخ بشریت بی‌فحش خوردن بزرگ نشده است، همانگونه که امام در روزگار خود فحش‌ها و طعنه‌های زیادی شنید.

وی با اشاره به داستان «منطق ماشین دودی» که شهید مطهری آن را نقل کرده‌اند، یادآور شد: بر اساس این داستان وقتی قطار در ایستگاه ایستاده است، همه با عظمت به آن نگاه می‌کنند، اما هنگام حرکت کردن به آن سنگ می زنند؛ اگر دیدید به شما سنگ نمی زنند بدانید اشکالی در کار شماست و ایستایی دارید؛ اگر اینگونه بودید باید به خود تردید کنید. شرط تعالی فرهنگی، شجاعت و بیان عقیده است؛ این بیان می‌تواند در قالب موسیقی، شعر، ادبیات و... باشد.

سید حسن خمینی خطاب به مسئولان وزارت ارشاد گفت: از دشنام، تهدید و ضربه نترسید؛ گرچه ترس یکی از لوازم انسانیت است و وقتی می‌گوییم نترسید، یعنی ترس خود را کم کنید. زیرا هرکس بگوید نمی‌ترسم دروغ می‌گوید و انسان‌هایی که دچار این حالت نمی‌شوند بسیار اندک هستند؛ مانند علی(ع) که فرمودند «نمی‌ترسم»؛ اما اینکه ترس در وجود ما هست، دلیل آن نیست که در امور بترسیم. انسان آمیخته‌ای از خیر و شر است و انسان باید دائما تلاش کند خیر را گسترش دهند و شر را کم کند.

وی با اشاره به توصیه مربیان اخلاق مبنی بر اینکه راه مبارزات با خصلت‌های منفی اخلاقی این است که در لحظه توجه یافتن به یک خصلت بد با آن مبارزه کنیم، افزود: هر وقت احساس تردید در کاری می کنیم، اگر دلیل این تردید یک رذیلت اخلاقی مانند ترس و طمع است حتما باید خلاف آن عمل کنیم.

یادگار امام در پایان سخنان خود تأکید کرد: انقلاب اخلاقی و فرهنگی ما محتاج اختیار و شجاعت در تصمیم گیری است، گرچه ممکن است عوامل دیگری هم در این امر دخیل باشد.

در ابتدای این دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سخنانی را ایراد کرد.

همچنین محمدعلیزاده و حجت اشراف‌زاده از هنرمندان کشورمان قطعاتی را اجرا کردند.