رویداد۲۴ فرهاد دژپسند امروز شنبه نهم شهریور ٩٨ در سی امین همایش بانکداری اسلامی گفت: سی و هشت سال از تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا می گذرد و بعد از ٤ دهه از تصویب قانون، در کشوری که انقلاب با شعار اسلامی به پیروزی رسیده، انتظار می رود که این قانون کامل اجرا شده و عملیات بانکی، کاملا بدون ربا و اسلامی باشد، این می توانست مهمترین دستاورد تصویب قانون باشد اما امروز در مورد مبانی دچار مساله هستیم؛ و این موجب شده برخی مراجع نسبت به این قانون و عملیات بانکی به شدت منتقد باشند.
وزیر اقتصاد افزود: به نظر می رسد ما ضمن اینکه باید به اقدامات ارج نهیم و تشکر کنیم که در همین شرایط امور را مدیریت می‌نمایند تا نقش بانک در توسعه اقتصادی دچار نقصان نشود اما به هر حال باید موانع نیز برطرف شود.
وی تصریح کرد: این بحث جدی است و باید توجه داشته باشیم که فارغ از انتقادات و ضعفهاباید عملکرد نظام بانکی را در این شرایط پرتنش، ارج بنهیم ولی نقدها را هم جدی بگیریم.
بانکداری اسلامی مورد توجه غرب نیز قرار گرفته است
وی گفت: امروز بانکداری با سرعت قابل توجهی در حال تحولاست و حتی بانکداری اسلامی نیز خوشبختانه مورد توجه بسیاری از نظام های بانکی کشورها قرار گرفته است. منهای کشورهای اسلامی که به عناوین مختلف خود را مقید به اجرای بانکداری اسلامی می دانند، کشورهای غربی نیز به بانکداری اسلامی توجه دارند؛ به همین دلیل وظیفه ما در این عرضه سنگین تر شده است.
وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: باید خود را به گونه ای مجهز کنیم که نظام بانکداری را به آنچه که مطلوب است هدایت کرده و قدرت رقابت پذیری بانکهای داخلی را در مقابل بانکهای خارجی بالا ببریم، البته رقابت در این عرصه، سخت اما شدنی است.
وی تصریح کرد: امروز در عرصه بانکداری نمی توان با روش‌های سنتی و با ساز و کارهای مرسوم و معمول گذشته در داخل و عرصه بین المللی از پس ماموریتها برآمد و رقابت کرد. در ایران که بازار سرمایه تکامل لازم را پیدا نکرده است، قطعا نظام بانکی چه در این عرصه و چه در سایر عرصه‌ها برای فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشور، نقش محوری دارد.
نقش نظام بانکی در تامین مالی همچنان قالب و برجسته است
به گفته دژپسند، اگر بخواهیم نظام اقتصادی ایران را بررسی کنیم، از منظر تامین مالی اقتصاد ایران را یک اقتصاد بانک پایه باید بدانیم. البته فارغ از قضاوت در مورد بانکها، آنچه که واقعیت امروز نظام بانکی کشور است، نشان می دهد که اقتصاد ما بانک پایه است و در بازار سرمایه نیز تحلیلگران می دانند که تحول خوب و خاصی به وقوع پیوسته است و ما شاهد هستیم روند تحولات و فعالیت های بازار سرمایه مثبت است، ولی نقش نظام بانکی در تامین مالی چه بلندمدت و چه کوتاه مدت، نقش قالب و برجسته است و نظام بانکی متناسب با این نقش، باید خود را برای ایفای وظیفه اصلی در فرآیند رشد و توسعه آماده کند؛ اگر این رخ ندهد، به طور قطع از غافله عقب خواهیم ماند.
وی اظهار داشت: امروز نظام بانکی دنیا، بهره مندی از تحولات فناوری را در دستور کار قرار داده و اگر نظام بانکی ایران، بخواهد در عرصه رقابت در نظام بانکی دنیا به کرسی و رقابت دست یابد، باید به این امر توجه و اقدام کند که از بهترین فناوری های دنیا بهره مند شود.
وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: در این میان حتما استفاده از فناوری های نو در کاهش هزینه ها اثرخواهد داشت و اگر بانکها بخواهند در خدمات فعلی محصور شوند، هزینه تمام شده خدمات آنها بسیار بالا و عملیات آنها غیر قابل رقابت خواهد بود.
بانکداری اسلامی فساد در نظام بانکی را می‌زداید
وی اظهار داشت: امروز نمی توانیم به بانکداری اسلامی به گونه ای که مطلوب ما است، دست یابیم؛ نمی توانیم بدون توجه به فناوری های نو حرکت کنیم؛ لازمه تحول در نظام بانکداری، عدم مقاومت در مقابل نوآوری بانکی است و باید حتی در مقام غواص حرفه ای بهترین ها را که قابلیت تطبیق با نظام بانکی ایران دارند را بومی سازی کرده و به کار بگیریم. پس در مسیر تحقق بانکداری اسلامی، می توان هم وظیفه اصلی بانکها را در حوزه وکالت به درستی انجام دهد و هم می توان نظام بانکداری را در اتاق شیشه ای قرار داده و هر گونه مفسده را زدود.
دژپسند گفت: ما زمانی می توانیم این فرآیند را کامل کنیم که قابلیت های انسانی را افزایش داده و نگرانی های جامعه کارمندی را به حداقل برسانیم و این نگرانی که اگر از فناوری های روز بهره مند شویم، کارمندان بانکها بیکار شوند،را باید از بین ببریم؛ این در حالی است که همه به دنبال دیجیتال کردن نظام بانکی هستند؛ ما به ازای پیشرفت فناوری های نوین، ممکن است نوع کار کارمندان تغییر کند و به این معنا نیست که حتما متناسب با آن، بیکاری به دنبال می‌آید.
وزیر اقتصاد مشکل دیگر نظام بانکی را سود و بهره عنوان کرد و گفت: در نظام بانکداری اسلامی این سوالی جدی است: در حال حاضر فردی که می خواهد از نظام بانکی وام بگیرد، یک فرد ریسک پذیر نیست، اگر ریسک‌پذیر بود به بازار سرمایه مراجعه می کرد؛ این فرد اگر برای تامین مالی به نظام بانکی مراجعه کرده، می خواهد که میزان سود برای او مشخص باشد؛ این در حالی است که در بانکداری اسلامی، تعیین نرخ سود بر مبنای بازدهی است و این، ریسک را بالا می برد، پس به نسبت بالارفتن ریسک، تقاضا برای وام بانکی وجود نخواهد داشت.
برخی در گرفتن دستمزد خود از نظام بانکی نیز شبهه ربوی بودن دارند
وی اظهار داشت: این سوال در این سال، یعنی ۳۸ سال پس از تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا، نشانگر این است که در این عرصه باید تلاش های تئوریک بیشتری صورت گیرد. این در حالی است که در دانشگاه و حوزه، افرادی وجود دارند که به این حد از علم رسیده اند، اما این سوال پاسخ داده نشده است که باید با این موضوع چه کار کرد. برخی از مراجع خیلی صریح اعلام کرده اند که این عملیات بانکی دچار مشکل است، ضمن اینکه برخی حتی در گرفتن حقوق خود نیز شک و شبهه ربوی بودن دارند.
تشکیل کارگروه کاربرد مبانی اسلامی در علم اقتصاد
دژپسند گفت: باید درصدد باشیم که فرمولی برای تعیین نرخ سود داشته باشیم به نحوی که آموزه های اسلامی را در برگرفته باشد و در عین حال متقاضیان تسهیلات را هم پوشش دهد. ما در وزارت اقتصاد، هسته ای را برای کاربرد مبانی اسلامی در علم اقتصاد تشکیل داده ایم.
وی اظهار داشت: ما در نظام بانکداری برای اینکه بتوانیم گام های اسلامی شدن را سریعتر برداریم، این در حالی است ساختار مالی ساختار مناسبی نیست که البته تنها متاثر از رفتار نظام بانکی کشور نیست، بلکه عوامل محیطی به انحای گوناگون در مقام فاصله دادن نظام بانکی از ساختار ما است.
وزیر اقتصاد گفت: مجموعه سیاست هایی که خواستگاه غیراقتصادی یا غیر تخصصی دارد و عملا نظام بانکی را دچار مشکل کرده است، نقش مهمی دارند؛ اما باید از این موضوع نیز غافل نشویم که آنچه که در نظام بانکی هم هست، زمینه را برای اثربخشی آنچه که برای نظام بانکی در بیرون از بانکها به تصویر کشیده می شود. باید بدانیم که اگر بهره وری در نظام بانکی کشور پایین باشد، نمی توانیم نقش خود را به عنوان وکیل به درستی ایفا کنیم و اگر نقش خود را به درستی ایفا نکنیم، بازدهی مناسب را برای سپرده گذاران به دست نخواهیم آورد و آنچه که حق آنها است به آنها بر نخواهیم گرداند.
وی افزود: وکیل وکالت می پذیرد که در نظام بانکی از منابع به بهترین شکل استفاده کند، این نقش وکالت بانکها است و اگر بهره وری بانکها پایین باشد، مشکل آفرین خواهد بود. پس ساماندهی شعب بانکها بسیار مهم است. اگر بانکها مجهز به فناوری های جدید بشوند و پرسنل کارآمد و توانمند داشته باشد، این همه شعب برای بانکها ضروری نیست. اینجا پاسخی که داده می شود، این است که همان عوامل محیطی یکی از منافذ در تکثیر شعب است، چراکه اگر بخواهیم شعب را کاهش دهیم، بسیار مقاومت می کنند.
وزیر اقتصاد گفت: اگرچه کاهش شعب راحت نیست، اما بهره وری آنها بالا نیست و من می دانم که عوامل محیطی بسیار مقاومت می کنند که تعداد شعب کم نشود، من هم این مقاومت را احساس می کنم؛ ضمن اینکه اجرای حاکمیت شرکتی در بانکها نیز باید به خوبی صورت گیرد.
دژپسند گفت: اجرای اصول حاکمیت شرکتی به بهره ور شدن بانکها کمک کرده و به حداقل سازی هزینه ها منتهی خواهد شد، بنابراین بانکها بر مبنای اصول حاکم بر عملیات بانکی کار خواهند کرد. البته خوشبختانه اکنون بانک کشاورزی اولین بانکی است که اجرای این مقوله را شروع کرده است. ضمن اینکه رهاسازی نظام بانکی از گوشوارهایی تحت عنوان دارایی سمی است.
وی افزود: گاهی آنقدر افراطی در این خصوص صحبت به میان می آید که نظام بانکی را دچار مشکل می کند، ما باید به سمتی برویم که بانکها از بنگاهداری فاصله بگیرند؛ این البته بخش دومی هم دارد که باید پیگیری شود، یعنی بنگاهها هم باید از بانکداری فاصله بگیرند و این رابطه هم باید دوطرفه باشد.
دژپسند گفت: بانکداری از سوی بنگاههایی که اتفاقا خیلی مساله هم دارند، باید صورت گیرد. نباید در این امر دچار مشکل شد، چراکه بانکها موکل هستند و باید وکالت خود را به بهترین شکل انجام دهند.