پرده‌های منزل اسمولنکف، پایین کشیده شده بود و هیچ نشانه‌ای از فعالیت در داخل منزل دیده نشد. هیچ کس هم درب را باز نکرد. یکی از همسایگان، گفته است ساکنان منزل مورد نظر، لهجه روسی داشته‌اند و به محض حضور یک خبرنگار در جلوی منزل، آنجا را ترک کردند.
رویداد۲۴محافل اطلاعاتی آمریکا ادعا می‌کنند در سال ۲۰۱۷ آمریکا یکی از جاسوسان خود در کاخ ریاست جمهوری روسیه را در یک عملیات سری از این کشور خارج کرد. مقامات روس نام این جاسوس را افشا کردند، اما مدعی شدند جاسوس مزبور سمت مهمی در دولت روسیه نداشته است.
رهبران کشور‌های بزرگ جهان، وقتی با هم دیدار می‌کنند، با رویی خندان احوال‌پرسی می‌کنند و دست یکدیگر را به گرمی می‌فشارند. اما ورای دست دادن‌ها و لبخند‌های احتمالا غیرواقعی، به بی‌رحمانه‌ترین شکل علیه یکدیگر جاسوسی می‌کنند. داستان نفوذ سازمان سیا در دفتر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، که به تازگی افشا شده، جدیدترین و برجسته‌ترین نمونه در این زمینه است.
تمام دولت‌های جهان، نهاد‌هایی برای جاسوسی و خبرچینی دارند و هر سال بودجه‌های کلانی به این نهاد‌ها اختصاص می‌دهند تا اطلاعات دست اول و پنهانی از رقبا و دشمنان‌شان بدست آورند. این جاسوسی فقط علیه دشمنان خارجی نیست. بلکه گاهی دو متحد نزدیک، هم ممکن است از یکدیگر جاسوسی کنند. همین اواخر، در برخی رسانه‌های آمریکایی گزارش‌هایی درباره نصب دستگاه‌های جاسوسی در کاخ سفید از سوی اسرائیل منتشر شد. امری که نخست وزیر اسرائیل به سرعت آن را تکذیب کرد.
ماجرا چیست؟
دوشنبه گذشته، رسانه‌های آمریکایی برای نخستین بار اعلام کردند که آمریکا در یک عملیات مخفیانه در سال ۲۰۱۷، یک جاسوس «بلندپایه» را از دولت روسیه خارج کرده است. شبکه سی ان ان با اعلام این خبر، گزارش کرد که محافل اطلاعاتی آمریکا به دلیل نگرانی از لو رفتن جاسوس روسی توسط ترامپ، جاسوس یادشده را از روسیه خارج کردند. با این حال، روزنامه نیویورک تایمز، به نقل از مقامات سابق اطلاعاتی آمریکایی نوشت هیچ مدرک عمومی وجود ندارد که ترامپ به طور مستقیم، جاسوس روسی را به خطر انداخته است. سازمان سیا نیز ادعای سی ان ان مبنی بر اینکه ترامپ جاسوس روسی را به خطر انداخته است، رد کرد.
طبق روایت سی ان ان، ترامپ در ماه مه ۲۰۱۷، طی جلسه‌ای در کاخ سفید اطلاعات بسیار سری درباره داعش در سوریه را با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، و سرگئی کیسلیاک، سفیر وقت روسیه در آمریکا، در میان گذاشت. این اطلاعات درباره سوریه بود و ربطی به جاسوس روسی نداشت، با این حال، پس از این جلسه، مقامات اطلاعاتی آمریکا درباره وضعیت جاسوس روسی نگران شدند و تصمیم گرفتند او را از روسیه خارج کنند. در آن زمان، مایک پمپئو، رئیس وقت سازمان سیا، به مقامات بلندپایه دولت ترامپ گفته بود که اطلاعات بسیار زیادی درباره جاسوس روسی به بیرون درز کرده است.
سازمان سیا در ابتدا می‌خواست جاسوس را در سال ۲۰۱۶ از روسیه خارج کند. اما جاسوس با استناد به مسائل خانوادگی با این امر مخالفت کرد. امری که باعث شد دستگاه اطلاعاتی آمریکا نگران شوند که جاسوس یاشده به جاسوس دو جانبه تبدیل شده است. اما در نهایت، جاسوس با انتقال به آمریکا موافقت کرد و عملیات انتقال در سال ۲۰۱۷ انجام شد.
نام و شغل جاسوس چه بود؟
منابع آمریکایی ادعا می‌کنند جاسوس مزبور، «بلندپایه‌ترین منبع آمریکا در داخل کاخ کرملین» بود و برای چند دهه به آمریکا اطلاعات حساس منتقل می‌کرد و در ساختار امنیت ملی روسیه، جایگاه بالایی داشت. علاوه بر این، به شخص پوتین دسترسی داشت و حتی از اسناد روی میز پوتین هم عکس‌هایی تهیه می‌کرد.
محافل اطلاعاتی آمریکایی به رغم ارائه جزئیات دقیق درباره این جاسوس از افشای نام او خودداری کردند. اما پس از رسانه‌ای شدن این ماجرا، روسیه نام او را اعلام کرد.
روزنامه روسی کومرسانت، روز سه شنبه در گزارشی، جاسوس مورد نظر را «اولگ اسمولنکف» معرفی کرد که در ژوئن ۲۰۱۷، به همراه همسرش آنتونینا و سه فرزندش در حین تعطیلات در مونته نگرو، ناپدید شدند. روسیه سعی کرد جایگاه اسمولنکف را کم اهمیت نشان داد. زمانی که از دیمتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین درباره این ماجرا پرسیده شد، او گفت: اسمولنکف در کاخ ریاست جمهوری کار می‌کرد، اما در سال ۲۰۱۶-۲۰۱۷ اخراج شده بود. پسکوف اعلام کرد، جاسوس فراری، «مقام سطح بالایی نبود» و دسترسی مستقیمی به پوتین نداشت.
زمانی که از پسکوف پرسیدند آیا اسمولنکف جاسوس آمریکا بود یا نه، با خنده گفت: «نمی‌توانم این را تایید کنم. نمی‌دانم او مامور بود یا نه. فقط می‌توانم تایید کنم که چنین شخصی در نهاد ریاست‌جمهوری حضور داشت.»
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، نیز به طور جداگانه گفته او هرگز چیزی درباره اسمولنکف نشنیده بود. وی افزود: «من این مرد را هرگز ندیده‌ام. هرگز او را ملاقات نکرده‌ام و هرگز بر شغل یا تحرکاتش نظارت نداشته‌ام.»
با این حال، روزنامه نیویورک تایمز می‌گوید اسمولنکف، اطلاعاتی به آمریکا داده است که مستقیما پوتین را به دخالت در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا به نفع ترامپ مرتبط می‌کند. همین روزنامه ادعا می‌کند اسمولنکف، ارزشمندترین دارایی سیا در روسیه بود. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، گفته است جاسوس فراری نمی‌توانست درباره مداخله روسیه در انتخابات آمریکا اطلاعاتی ارائه کند. چون مداخله‌ای در کار نبود.
اسمولنکف چگونه استخدام شد؟
روز چهارشنبه، روزنامه روسی «ویدوموستی»، به نقل از یک منبع نزدیک به دستگاه‌های امنیتی روسیه گزارش کرد که اسمولنکف، حداقل به مدت پنج سال دستیار ارشد یوری اوشاکوف، مشاور کاخ کرملین، بوده و به «معلومات بسیار حساسی، از جمله داده‌های اطلاعاتی» دسترسی داشت.
اسناد رسمی روسیه نشان می‌دهد که در دوره‌ای که اوشاکوف سفیر روسیه در آمریکا بود، اسمولنکف به عنوان دیپلمات در سفارت روسیه در آمریکا مستقر بود. در حال حاضر اوشاکوف، معاون پوتین در امور سیاست خارجی است.
هنوز به طور دقیق معلوم نیست که سازمان سیا چگونه توانسته است اسمولنکف را جذب کند. ولی یک احتمال این است که اسمولنکف در حین کار در سفارت کشورش در آمریکا همکاری با سیا را شروع کرده بود. ولادیمیر فرولوف، کارشناس مسائل بین الملل، به روزنامه العربی الجدید گفته است استخدام یک کارمند جوان در یک سفارت خارجی، قبل از اینکه مدارج ترقی را طی کند، از روش‌های کلاسیکی در زمینه جاسوسی است. از دیدگاه این کارشناس یک جاسوس با ارزش کسی است که مقام پایینی دارد، ولی در عین حال ارتباط خوبی با مقامات بلندپایه دارد. فرولوف درباره نحوه استخدام جاسوس، افزود: «مامور، نباید مقام بلندپایه باشد که از حساس‌ترین اسرار آگاه باشد، چرا که چنین مقاماتی زیر نظر دستگاه‌های ضدجاسوسی هستند و به لحاظ فنی، برقرار کردن تماس سری با آن‌ها دشوار است. در مقابل، پیدا کردن یک کارمند میانی که رابطه خوبی با مقامات مطلع دارد، کار ارزشمندی است.»
این کارشناس بر این باور است که اسمولنکف زمانی که در سفارت روسیه در آمریکا کار می‌کرد، به استخدام سیا درآمد. فرولوف ادامه داد: «مقامات دستگاه ضدجاسوسی روسیه متوجه استخدام دیپلمات (روس در سازمان سیا) نشدند. اما پیدا کردن چنین جاسوسی، آن هم بدون اشاره منابعی در دستگاه جاسوسی دشمن، تقریبا محال است.»
اسمولنکف الآن کجاست؟
گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از آن است که تا همین هفته پیش، یعنی قبل از انتشار اخبار عملیات خروج اسمولنکف از روسیه، او به همراه خانواده‌اش در یک منزل لاکچری در ایالت ویرجینیا، زندگی می‌کرده است. اما ظاهرا پس از رسانه‌ای شدن ماجرایش، منزلش را ترک کرده است. خبرنگار خبرگزاری ریانووستی روسیه، به منزلی که به نام اولگ اسمولنکف در منطقه استافورد ویرجینیا، در نزدیکی واشنگتن دی سی، ثبت شده، سر زده است. این منطقه، محل سکونت بسیاری از مقامات سابق نظامی و اف بی آی آمریکاست. به گفته این خبرگزاری، پرده‌های منزل اسمولنکف، پایین کشیده شده بود و هیچ نشانه‌ای از فعالیت در داخل منزل دیده نشد. هیچ کس هم درب را باز نکرد. یکی از همسایگان، گفته است ساکنان منزل مورد نظر، لهجه روسی داشته‌اند و به محض حضور یک خبرنگار در جلوی منزل، آنجا را ترک کردند.