رویداد۲۴ بیکاری یکی از بزرگترین چالش‌های اقتصاد کشور‌های مختلف است. شاخص بیکاری از یک‌سو عمق مشکلات یک اقتصاد را مشخص می‌کند و از سوی دیگر آثار روانی بر جمعیت هر کشور، خصوصاً افراد متخصص و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دارد؛ از همین‌رو کاهش یا افزایش عده افراد بیکار، از جمله عوامل مهم و اثرگذار در بررسی کارنامه عملکرد اقتصادی دولت‌هاست.
از سوی دیگر، اگر چه در تعریف مفاهیمی همچون نیروی کار، بیکاری، بازار کار و اشتغال، تفاوت‌های جزئی میان کشور‌های مختلف وجود دارد، اما اثر این پدیده بر عموم جوامع جهان یکسان است.
کشور‌هایی مانند یونان، ایتالیا و اسپانیا هم با نرخ بیکاری بالا از جمله سرزمین‌هایی هستند که بر خلاف ادعای موفقیت اقتصاد غربی، سالهاست با بیکاری دست به گریبان هستند.
اقتصاددانان برای بازار کار ایران، سه ضلعی جوانان، فارغ‌التحصیلان و زنان را سه چالش اصلی این بازار می‌دانند. آخرین داده‌های بازار کار نشان می‌دهند که وضعیت زنان در بهار ۹۸ نسبت به بهار ۹۷ وخیم‌تر شده است.
در بهار امسال به جمعیت فعال مردان نسبت به بهار قبلی افزوده شد، اما ۱۷۰ هزار نفر از جمعیت فعال زنان کاسته شد. بدتر اینکه در بهار سال جاری، تعداد شاغلان زن نیز دچار ۳۲ هزار نفر عقبگرد شد. این در حالی بود که در بهار سال قبل، تعداد شاغلان زن بیش از ۲۷۵ هزار نفر افزایش یافته بود.
نکته مثبت آمار بیکاری، مربوط به تحولات جمعیت جوان است. از کل تعداد بیکاران ۳۶۴ هزار نفر کاسته شده که بخش اعظم آن مربوط به جمعیت جوان است چراکه مطابق داده‌های مرکز آمار از تعداد بیکاران جوان ۲۹-۱۵ ساله در بهار امسال، حدود ۲۵۰ هزار نفر نسبت به بهار سال قبل کم شده است یعنی حدود ۶۸ درصد از افت تعداد بیکاران، در جمعیت جوان رخ داده است.
نکته جالب‌تر اینکه عمده این افت نیز در بین زنان جوان بوده است. با همه این‌ها سهم جوانان زیر ۲۹ سال از کل بیکاران همچنان بالاتر از ۵۰ درصد است.
در مورد فارغ التحصیلان بازار کار، همچنان بازار کار محیط مورد قبولی را عرضه نمی‌کند. نرخ بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل آموزش‌عالی از ۱۷.۸ درصد در بهار سال قبل به ۱۶.۶ درصد در بهار امسال رسیده است.
اما کاهش تعداد بیکاران تحصیلکرده در طول یک سال، تنها معادل ۵.۱۹ هزار نفر بوده است که نشان می‌دهد در کاهش ۳۶۴ هزار نفری تعداد بیکاران، سهم چندانی متعلق به فارغ‌التحصیلان نبوده است. این تحولات باعث شده تا سهم فارغ‌التحصیلان بیکار نسبت به سال گذشته با رشد ۳.۹ درصدی همراه شود و به ۴۰.۳ درصد برسد. در واقع با اینکه از سهم بیکاران جوان از کل بیکاران کاسته شد، اما به سهم بیکاران فارغ‌التحصیل افزوده شد.
*افت بیکاران
بر اساس داده‌های مرکز آمار، نرخ بیکاری در فصل بهار به ۱۰.۸ درصد رسید. عددی که نسبت به بهار ۹۷ یک پیشرفت به حساب می‌آید، اما این یک بعد از ماجرا است. واقعیت دیگر آماری این است که نرخ مشارکت در این بازه یکساله با افت همراه شده است.
نرخ مشارکت نشان می‌دهد که چه درصدی از جمعیت در سن کار، در جست‌وجوی شغل یا شاغل هستند. افت این نرخ، ناامیدی این جمعیت از دستیابی به شغل را بازگو می‌کند. نرخ مشارکت در بهار ۹۸ نسبت به فصل مشابه سال قبل با ۰.۵ درصد کاهش به ۴۰.۶ درصد رسیده است.
در بهار سال قبل، جمعیت فعال کشور معادل ۲۷ میلیون و ۳۸۲ هزار نفر گزارش شده بود که از این تعداد در بهار امسال، بیش از ۴۳ هزار نفر کاسته شد.
این در حالی است که به جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر کشور در این بازه زمانی، بیش از ۷۹۵ هزار نفر افزوده شده بود. در واقع اغلب کسانی که وارد سن کار شده‌اند، در بهار تمایلی برای جست وجوی کار نداشتند.
این در حالی بود که در بهار سال قبل، جمعیت فعال کشور بیش از ۷۹۰ هزار نفر در بازه سالانه افزایش یافته بود. نتیجه این تحلیل این است که افراد امید به کاریابی ندارند. یعنی اشتغال زایی اقتصاد ایران رو به افول است.
در بهار ۹۸ میزان شاغلان کشور با ۳۲۱ هزار نفر افزایش از مرز ۲۴ میلیون و ۳۸۰ هزار نفر عبور کرد. اما نکته اینجاست که در بهار ۹۷، میزان اشتغال‌زایی در بازه سالانه بیش از ۷۸۶ هزار نفر بوده است. هر چند نرخ بیکاری در فصل بهار با همین اشتغال‌زایی ۳۲۱ هزار نفری افت کرد. نرخ بیکاری نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال را نشان می‌دهد.
با اینکه افت جمعیت بیکار در بهار سال جاری رخ داده، اما یک روی دیگر ماجرا افت جمعیت فعال، یعنی مخرج کسر نرخ بیکاری بوده است.
در واقع علاوه بر اینکه از جمعیت بیکار در بهار امسال نسبت به بهار سال قبل به میزان ۳۶۴ هزار نفر کاسته شده، اما افت جمعیت فعال نشان می‌دهد که کم شدن مخرج کسر نیز در افت نرخ بیکاری سهیم بوده است.