رویداد۲۴ جیمز دورسی در لوبلاگ نوشت: افزایش خطر درگیری نظامی در هفته‌های اخیر احتمالا سعودی‌ها را قانع کرد که در مورد گفت و گوی مستقیم با تهران تجدید نظر کنند. ارتش آمریکا نیز هم زمان با تشدید تنش در منطقه تصمیم گرفت که ستاد فرماندهی نیرو‌های خود در خاورمیانه را از قطر خارج کند.
البته جابه جایی ستاد فرماندهی خاورمیانه ضرورتا به معنی کاهش سطح اهمیت این منطقه استراتژیک و نفت خیز برای واشنگتن نیست. اما تصمیمات دولت ترامپ در ماه‌های گذشته این برداشت را در بین کشور‌های خلیج فارس ایجاد کرده بود که آمریکا به تدریج در حال عقب نشینی از خلیج فارس است.
در واقع هدف از تصمیم اخیر کاهش آسیب پذیری پایگاه‌های نظامی آمریکا در مقابل حملات احتمالی ایران بود. جا به جایی ستاد کنترل و فرماندهی از لحاظ عملیاتی قابلیت ارتش آمریکا را تضعیف نخواهد کرد. اما در هر صورت این اقدام باعث شد که کشور‌های منطقه اوراسیا از جمله روسیه، چین، ژاپن، هند، امارات و عربستان به راه حل‌های امنیتی چند جانبه و مبتنی بر دیپلماسی روی آورند.
پیش بینی می‌شود که در گفتگو‌های آینده کشور‌های خلیج فارس، روسیه، چین، آمریکا، اتحادیه اروپا و همچنین ذی نفعان دیگر از جمله ایران مشارکت کنند. بدون شک موفقیت دیپلماسی به کاهش تنش در منطقه و برقراری یک کانال ارتباطی بین ریاض و تهران نیاز دارد.
وانگ یی، وزیر خارجه چین کشور‌های عربی خلیج فارس را تشویق کرد که پلتفرمی برای گفتگو و تبادل نظر راه اندازی کنند. او اشاره کرد که قدرت‌های خارجی باید نقش موثری در تامین امنیت و ثبات منطقه ایفا کنند.
هفته گذشته حسن روحانی، رئیس جمهور ایران یک طرح صلح جدید را برای کشور‌های حوزه خلیج فارس ارائه کرده بود. البته در این طرح تهران خواستار خروج نیرو‌های آمریکایی از منطقه شده است.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در مقایسه با دولت‌های گذشته رویکرد معامله‌ای و غیرمتعارفی را در قبال سیاست خارجی و امنیت ملی اتخاذ کرده است. او در سال‌های گذشته بار‌ها از کشور‌های عضو ناتو و دیگر شرکای امنیتی آمریکا درخواست کرده بود که مبالغ بیشتری را برای حمایت‌های نظامی آمریکا بپردازند. او همچنین اشاره کرده است که اروپا و چین وابستگی بیشتری به نفت خلیج فارس دارند و آمریکا وظیفه‌ای برای تامین امنیت نفت کش‌های آن‌ها بر عهده ندارد. تصمیمات و اظهارات ترامپ متحدان آمریکا را قانع کرد که برای تامین منافع خود دیگر نمی‌توانند به واشنگتن اتکا کنند.
کشور‌های آسیایی و پادشاهی‌های عرب خلیج فارس در موقعیت دشواری قرار گرفته اند. آمریکا دیگر به عنوان یک شریک قابل اطمینان در نظر گرفته نمی‌شود. اما بیشتر تحلیلگران احتمال دست یابی به یک چارچوب امنیتی جدید در آینده نزدیک را ضعیف می‌دانند.
ماه گذشته شاهد حملات پهپادی و موشکی گسترده‌ای علیه دو تاسیسات مهم نفتی عربستان بودیم. عربستان و آمریکا بالافاصله انگشت اتهام را به سمت ایران نشانه گرفتند. این حملات باعث افزایش نگرانی‌های جهانی در مورد بروز یک جنگ منطقه‌ای شدند.
ایران هشدار داده است که هر گونه اقدام نظامی توسط ریاض یا واشنگتن به یک جنگ تمام عیار در کل منطقه منجر خواهد شد و هیچ کدام از کشور‌های خلیج فارس از اقدامات تلافی جویانه مصون نخواهند ماند.
اما ترامپ واکنش محتاطانه‌ای نسبت به این حادثه نشان داد و تمایلی برای اقدام نظامی نشان نداده است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان نیز ظاهرا یک راه حل غیرنظامی را برای بحران کنونی ترجیح می‌دهد. وقایع اخیر فرصتی فراهم کرد که روسیه با پشتیبانی چین یک چارچوب امنیتی چند جانبه برای کاهش تنش در منطقه ارائه کند.
رهبران عربستان و ایران نیز ابراز علاقه کرده اند که اختلافات خود را از طریق گفتگو حل و فصل کنند. ولیعهد عربستان در مصاحبه با شبکه سی بی اس آمریکا در مورد احتمال واکنش نظامی به حملات اخیر گفت: «بدون تردید راه حل سیاسی و صلح آمیز بسیار بهتر از گزینه نظامی خواهد بود».
علی لاریجانی، سخنگوی پارلمان ایران نیز در واکنش گفت که در‌های مذاکره همیشه باز خواهد بود. او تاکید کرد که گفتگو بین ایران و عربستان می‌تواند بسیاری از مشکلات امنیتی و سیاسی منطقه را حل کند.
مطابق با گزارش‌های منتشر شده عربستان حتی یک آتش بس محدود در یمن را در نظر گرفته است. مقامات ایرانی نیز به شبه نظامی‌های حوثی در یمن توصیه کرده اند که با طرح آتش بس سعودی‌ها موافقت کنند.
هم زمان، دولت عراق نیز ظاهرا تلاشی را برای ایجاد یک کانال دیپلماتیک بین تهران و ریاض آغاز کرده است. عباس حسناوی از مقامات دولت عادل عبدل المهدی در این ارتباط گفت: «ایرانی‌ها و سعودی‌ها پیش شرط‌هایی را برای شروع مذاکرات ارائه کرده اند. با توجه به اختلافاتی که از لحاظ ایدئولوژی، فرقه مذهبی و منافع ملی بین دو طرف وجود دارد، میانجیگری بین آن‌ها کار آسانی نخواهد بود. سعودی‌ها خواستار توقف دخالت ایران در یمن و سوریه و همچنین پایان حمایت از گروه‌های مسلح همچون حوثی‌ها شده اند. ریاض همچنین از رژیم بشار اسد در سوریه می‌خواهد که اختلافات خود با گروه‌های مخالف را حل و فصل کند.»
البته ریاض و تهران مسیر طولانی برای حل اختلافات خود خواهند داشت. اما گمانه زنی‌های اخیر در مورد مذاکره مستقیم و آتش بس در یمن نشان می‌دهند که استراتژی ایران نتیجه بخش بوده است. آن‌ها با اقدامات خود به کشور‌های عربی خلیج فارس ثابت کردند که هیچ کس از عواقب جنگ مصون نخواهد بود.
بعد از آنکه ترامپ در سال قبل کشورش را از توافق هسته‌ای خارج کرد، ایرانی‌ها در ابتدا از استراتژی صبر استراتژیک پیروی می‌کردند. اما بعد از تشدید تحریم‌های اقتصادی رهبران ایران تصمیم گرفتند که رویکرد دیگری را اتخاذ کنند. آن‌ها با تشدید تنش در خلیج فارس تلاش کردند که فشار بر روی واشنگتن و متحدانش را افزایش دهند.
در ماه‌های گذشته شاهد توقیف یک نفت کش بریتانیایی و همچنین حمله به تعدادی نفت کش دیگر در سواحل امارات بوده ایم. تهران همچنین تعدادی از محدودیت‌های غنی سازی در توافق برجام را نقض کرد. تحلیلگران سیاسی معتقدند که استراتژی ایران باعث تغییر محاسبات استراتژیک طرف‌های دیگر شده است.