رویداد۲۴ نیویورک تایمز نوشت: عربستان و ایران بعد از سال‌ها خصومت و رقابت بر سر نفوذ در خاورمیانه گام‌هایی را به سمت گفتگو‌های غیرمستقیم برداشته اند. تشدید تنش در هفته‌های گذشته این دو قدرت خاورمیانه را تا آستانه جنگ پیش برده است.
در ادامه این مطلب آمده است: اوایل ماه گذشته شاهد حملات هماهنگی علیه تاسیسات و میادین نفتی سعودی بودیم که به افزایش تهدیدات در خلیج فارس منجر شد. هر گونه مصالحه بین تهران و ریاض میتواند عواقب مهمی برای تمام مناقشات منطقه‌ای به دنبال داشته باشد.
اما بسیاری از تحلیل گران معتقدند عدم تمایل دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا به واکنش نشان دادن به این حملات بود که رهبران سعودی را برای حل و فصل صلح آمیز این بحران قانع کرد. گفتگو بین تهران و ریاض میتواند برنامه واشنگتن برای تشکیل یک ائتلاف عربی علیه جمهوری اسلامی ایران را به شکست منجر کند.
مطابق با گزارش‌های منتشر شده، در روز‌های گذشته آقای محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان از رهبران عراق و پاکستان درخواست کرده است که در مورد تنش زدایی در خلیج با مقامات ایرانی صحبت کنند.
تهران از پیشنهاد ریاض اسقبال کرده است. دولت عربستان روز جمعه در بیانیه‌ای تایید کرد که عراق و پاکستان پیشنهاد میانجیگری بین دو کشور را ارائه کرده اند. البته در این بیانیه تاکید شده است که ایرانی‌ها عامل افزایش تنش هستند.
البته هنوز سطح بی اعتمادی بین دو این دو قدرت خلیج فارس بالا است و بعید به نظر می‌رسد که در آینده نزدیک مذاکراتی در سطح مقامات ارشد داشته باشند. اما حتی یک ژست سیاسی دوستانه نیز میتواند عواقب مهمی در خارج از مرز‌های آن‌ها داشته باشد. باید توجه داشته باشیم که رقابت بین تهران و ریاض عامل شروع مناقشات منطقه‌ای از لبنان تا یمن بوده است.
واشنگتن از یک سال قبل کمپین فشار حداکثری را برای بازگرداندن رهبران ایران به میز مذاکره و دست یابی به یک توافق جدید شروع کرده است. تهران برای مدتی طولانی به دنبال دست یابی به این هدف بود که بین ریاض و واشنگتن شکاف ایجاد کند.
اما تهران در حالی از گفتگو با ریاض استقبال کرده است که در ماه‌های گذشته با لحن سردی در مورد مذاکره با آمریکا صحبت کرده بود. هفته گذشته آقای حسن روحانی، رئیس جمهور ایران هم زمان با رئیس جمهور آمریکا برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده بود. دیپلمات‌های فرانسوی فرصتی برای گفت و گوی تلفنی بین روحانی و ترامپ ترتیب دیده بودند. اما رئیس جمهور ایران این پیشنهاد را رد کرد.
بعد از آنکه دو تاسیسات مهم نفتی عربستان مورد حمله پهپاد و موشک‌های کروز قرار گرفتند، ریاض و واشنگتن بلافاصله انگشت اتهام را به سمت تهران نشانه گرفتند. رئیس جمهور آمریکا با وجود لحن تهدید آمیز از انجام اقدام نظامی پرهیز کرد. رهبران سعودی به این نتیجه رسیدند که برای تامین امنیت خود نمی‌توانند به دولت ترامپ اتکا کنند.
ماه گذشته عمران خان، نخست وزیر پاکستان در شهر جده با ولیعهد عربستان دیدار کرد. چند روز بعد رهبر پاکستان در مصاحبه با خبرنگاران تایید کرد که محمد بن سلمان خواستار میانجیگری پاکستان بین ایران و عربستان شده است.
مطابق با گفته‌های یکی از مقامات ارشد دولت پاکستان، بن سلمان به نخست وزیر پاکستان گفته است که تمایلی به درگیری نظامی ندارد. عمران خان همچنین در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با حسن روحانی دیدار کرد.
عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق نیز ماه گذشته به عربستان سفر کرده بود. ظاهرا او پیشنهاد کرده است که بغداد به عنوان میزان گفتگو‌های دو جانبه بین تهران و ریاض انتخاب شود. نخست وزیر عراق بعد از بازگشت از عربستان به خبرنگاران گفت: «عربستان، ایران و حتی یمن اشتیاق بالایی برای گفتگو نشان می‌دهند. به نظرم این تلاش‌ها نتیجه مثبتی برای کل منطقه خواهند داشت».
علی لاریجانی، سخنگوی مجلس ایران در مصاحبه با شبکه الجزیره گفت: «ما هیچ وقت در‌های گفتگو با عربستان و کشور‌های دیگر در منطقه را نبسته ایم. مذاکره بین تهران و ریاض میتواند بسیاری از مشکلات امنیتی و سیاسی منطقه را حل کند».
آقای جواد ظریف، وزیر خارجه ایران روز چهارشنبه گفت که کشورش حتما از گفتگو با عربستان استقبال می‌کند، البته به شرطی که سعودی‌ها روابط دوستانه با همسایگان خود را به خرید سلاح از آمریکا ترجیح دهند. ایرانی‌ها برای مدتی طولانی به دنبال دور کردن عربستان از آمریکا و اسرائیل بوده اند. به نظر می‌رسد که عدم تمایل ترامپ به اقدام نظامی فرصتی برای تهران فراهم کرد که به هدف دیرینه خود دست پیدا کند.
آقای فیلیپ گوردون، کارشناس سابق دولت آمریکا در امور خاورمیانه در این ارتباط گفت: «بدترین سناریو برای سعودی‌ها این خواهد بود که بدون حمایت واشنگتن وارد جنگ با ایران شوند. دولت ترامپ نشان داده است که استراتژی مشخصی در قبال ایران ندارد».
اما مقامات ارشد کشور‌های خلیج فارس از جمله کویت و امارات نیز خواستار روی آوردن به دیپلماسی برای کاهش تنش در منطقه شده اند. آن‌ها می‌دانند که از عواقب جنگ مصون نخواهند ماند. اماراتی‌ها در ماه‌های اخیر در مورد امنیت آب‌های خلیج فارس با تهران مذاکره کرده اند. امارات همچنین به تدریج نیرو‌های خود را از جنگ یمن خارج کرد، اگرچه سعودی‌ها هنوز در حال جنگ با شبه نظامیان حوثی تحت حمایت ایران هستند.
در صورتی که عربستان نیز همچون کویت و امارات مذاکرات دوجانبه با تهران را شروع کند، تلاش‌های دولت آمریکا برای تشکیل یک ائتلاف بین المللی برای منزوی سازی جمهوری اسلامی ایران به شکست منجر خواهند شد.
ولیعهد عربستان در گذشته بار‌ها ایران را به عنوان ریشه مشکلات خاورمیانه معرفی کرده است. او ادعا می‌کند که اختلافات سیاسی و ایدئولوژیکی مذاکره بین دو کشور را دشوارتر کرده اند. بن سلمان در سال ۲۰۱۷ گفته بود: «ما یکی از اهداف اصلی ایران هستیم. اما ما منتظر نمی‌مانیم که آن‌ها جنگ را به داخل خاک عربستان بکشانند.»
در سال‌های گذشته خصومت ریاض با جمهوری اسلامی ایران باعث نزدیک شدن عربستان به اسرائیل و آمریکا شده بود. اما به نظر می‌رسد که رهبران عربستان اکنون به دنبال تغییر رویکرد خود هستند. یک تحلیلگر سیاسی در تهران گفت: «ما به اوج تنش بین ایران و عربستان رسیده ایم. دو طرف به این نتیجه رسیده اند که وضعیت کنونی به ضرر منافعشان خواهد بود».