رویداد۲۴ شادی مکی: مریم از بدو تولد مبتلا به نوعی اختلال بینایی ژنتیک است که باعث کم‌بینایی شدید او شده است، بیماری که دخترعمه‌اش هم به آن مبتلاست. چند سال پیش از خرم‌آباد به ملارد مهاجرت می‌کند و تحصیلات دانشگاهی‌اش را در رشته ادیان و عرفان به پایان می‌رساند.
با اینکه تحت پوشش بهزیستی قرار دارد، اما در عمل از بعد از مهاجرت به تهران مستمری‌اش قطع می‌شود و دستش خالی می‌ماند، با اینکه زنی جوان و مایل به کار است تا کنون موفق به یاقتن شغلی مناسب نشده است، اگر هم کاری باشد با توجه به نابینایی‌اش توان رفت و آمد در مسیر‌های دور را ندارد نه پولی برای پرداخت ماشین‌های دربستی و اسنپ و تپسی دارد و نه امکان استفاده هر روزه از سامانه حمل و نقل معلولان را، زیرا سامانه همیشه ماشین در اختیار ندارد.
تنها کمک و یار او در این زندگی مادری است که هر روز فرتوت‌تر می‌شود. زن سالمندی که هم به امور خانه می‌رسد هم برای امرار معاش اسکاچ و وسایلی از این دست می‌بافد و می‌فروشد که البته پول چندانی هم عایدش نمی‌شود و از سوی دیگر همچون عصای مریم همه جا او را همراهی می‌کند.
مریم یکی از هزاران فرد مبتلا به اختلال بینایی است که برای ادامه حیات خود به دلیل مشکلات موجود درجامعه با چالش‌های توان‌فرسایی مواجه شده است آنهم درجامعه‌ای که بنا براعلام وزارت بهداشت تعداد نابینایان مطلق در کشور حدود ۱۵۰ هزار نفر بوده و به گفته فعالان این عداد افراد مبتلا به اختلال بینایی نیز ۶۵۰ تا ۷۵۰ هزار نفر است، البته این آمار افراد شناسایی شده بوده و باید رقمی را نیز به نابینایانی که شناسایی نشده‌اند اختصاص داد.
در حالیکه شهرداری‌ها مسئول اصلی مناسب سازی فیزیکی شهر هستند، اما با توجه به شرایط معابر و امکانات شهر متوجه می‌شویم که این موضوع از اولویت‌های شهرداری‌ها نبوده است. با نگاهی به وضعیت تهران به عنوان پایتخت می‌توانیم به اسفناک بودن وضعیت مناسب‌سازی معابر در سطح کشور پی ببریم. با نگاهی به پیاده راه‌های پایتخت متوجه می‌شویم که راه‌سازی برای نابینایان که به وسیله موزاییک‌های شیاردار و سکهای انجام می‌شود به نحوی است که در بسیاری مواقع می‌تواند نابینا را با مخاطراتی مواجه کند، نظارت بر کار پیمانکار مسئول پیاده‌راه سازی قاعدتا برعهده شهرداری است، اما ظاهرا در این حوزه نظارت چندانی از سوی شهرداری صورت نمی‌گیرد.
حادثه در انتظار نابینایان به دلیل عدم مناسب‌سازی شهر
منصور شادکام قائم مقام انجمن نابینایان ایران به رویداد۲۴ می‌گوید: نابینا عضوی از این کشور است و به عنوان شهروند ایرانی و یک انسان دارای مطالباتی به حق است و جامعه و مسئولان باید به آن توجه کنند. یکی از دغدغه‌های اصلی نابینایان مشکلات شهری و موضوع مناسب‌سازی است. با وجود اینکه چند سالی است درباره این موضوع گفتگو می‌شود، اما هنوز مسئولان و مردم به اهمیت مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری شهر برای نابینایان پی نبرده‌اند. آنچه که انجام می‌شود هدفمند، با برنامه‌ریزی و طبق استاندارد‌های بین‌المللی نیست و اگر هم باشد بسیار کم است.
قائم مقام انجمن نابینایان می‌افزاید: مثلا بودجه‌ای صرف شده و در خیابان و پیاده رو با موزاییک شیاردار و سکهای -مخصوص نشان دادن راه به نابینایان- برای افراد نابینا راه درست می‌کنند، اما آخر این موزاییک به تیر چراغ برق یا درخت ختم می‌شود یا جدول‌های خیابان لبه‌گذاری نشده و از آنجا که این جداول همسطح با کف خیابان شده گاهی ممکن است فرد داخل جدول بیفتد موارد بسیاری داشتیم که افراد نابینا به دلیل همین عدم مناسب‌سازی و لبه‌گذاری زمین خورده و دچار شکستگی استخوان شده‌اند.
او به
فوت یک نابینا در ایستگاه اتوبوس اشاره می‌کند و می‌گوید این اتفاق به این دلیل افتاد که جایگاه اتوبوس مناسب‌سازی نشده بود. راننده اتوبوس پیش از سوار شدن فرد حرکت کرده و پیراهن فرد نابینا لای در اتوبوس گیر کرده و او با حرکت اتوبوس روی زمین کشیده می‌شود. این فرد بعد از چند روزی به دلیل شدت جراحات فوت کرد.
این فعال حوزه نابینایان یادآوری می‌کند: سال گذشته نیز فردی نابینا قصد عبور از خیابان را داشت که به دلیل عدم مناسب سازی خیابان و عدم فرهنگ‌سازی برای رانندگان، یکی از خودرو‌های عبوری بدون توجه به عصای سفید این فرد با او برخورد کرد، راننده متواری شد، فرد نابینا هم فوت کرد. دوستی دیگر از پل هوایی نیمه‌کاره در ورامین پرت و دچار آسیب‌های جدی شد در حالیکه باید برای اطلاع نابینایان از علائم مخصوص استفاده می‌کردند. فرد دیگری هم در چاه افتاد و دچار جراحت شد.
ابراهیم کاظمی مومن سرایی رئیس دبیرخانه ستاد مناسب سازی کشور با اشاره به اینکه در حال حاضر ۳۶ تا ۳۷ درصد در سطح کشور مناسب‌سازی انحام شده است، به رویداد۲۴ می‌گوید: زیربنای مناسب‌سازی معابر و یکی از علل کندی کار موضوع آموزش است. با اینکه بیش از یک دهه است که وزارت علوم موظف شده درس مناسب سازی را وارد مجموعه دروس رشته مهندسی شهرسازی کند، اما هنوز این کار انجام نشده است.
او توضیح می‌دهد: این عدم آموزش مناسب سازی در دانشگاه‌های مربوطه باعث می‌شود که فردی که این درس را نگذرانده با مباحث مناسب‌سازی معابر آشنا نباشد. حال این فرد پیمانکار شهرداری می‌شود برای ساخت پیاده‌رو از کاشی‌های شیاردار و سکهای استفاده می‌کند در حالیکه گمان می‌کند این کاشی‌ها برای تزئین پیاده رو هستند و در واقع کاربرد این موزاییک‌ها را نمی‌داند در نتیحه با آن گل درست می‌کند یا اینکه مسیر را به نحوی موزاییک‌گذاری می‌کند که به درخت یا تیرچراغ برق منتهی می‌شود. یا اینکه برای اینکه فرد نابینا متوجه شود که مسیر به انتها رسیده باید از کاشی سکهای استفاده کند، اما اینکار را نمی‌کند، زیرا این فرد آموزش ندیده و آگاهی‌های لازم را ندارد.
مومن‌سرایی می‌گوید: در برخی کشور‌های پیشرفته وقتی فرد نابینا وارد ایستگاه مترو می‌شود و در حال پایین رفتن از ایستگاه مترو است یک دست او روی نرده پلکان قرار دارد، زیرا روی این نرده با خط بریل تمام ایستگاه‌ها نوشته شده است همچنین با به پایان رسیدن پله‌ها مسیر ویژه نابینایان برای وی شروع می‌شود در حالیکه ایستگاه‌ها را نیز می‌شناسد و به این صورت او برای رفت و آمد می‌تواند به تنها عمل کند و نیاز به همراه ندارد.
به گزارش رویداد۲۴ شهر دسترس‌پذیر برای همه حداقلی‌ترین حق هر فرد و هر شهروندی است، ساخت شهر باید به گونه‌ای باشد که همه افراد با هر شرایطی بتوانند به راحتی در آن عبور و مرور کرده و از امکانات آن استفاده کنند. با توجه به شرایط ویژه نابینایان ضروری است تسهیلاتی برای آنان در نظر گرفته شود که بتوانند بدون کمک گرفتن از دیگران امور خود را بگذرانند. یعنی فرد نابینا به محض خروج از خانه خود تا لحظه برگشت به خانه باید بتواند در امنیت کامل به امور خود بپردازد. این درحالی است که یک فرد نابینا در جامعه ما برای استفاده از امکانات بانک یا باید همراه داشته باشد یا اینکه از متصدی بانک یا افراد عبوری کمک بگیرد، این فرد در آسانسور ساختمان دچار مشکل می‌شود، زیرا نه دکمه‌های آسانسور مجهز به خط بریل هستند و نه از سیستم صوتی در آن استفاده شده است.
شادکام با تاکید براینکه نمی‌توان از فرد نابینا انتظار داشت که در خانه بنشیند و به دلیل عدم مناسب‌سازی معابر از خانه بیرون نرود خاطرنشان می‌کند:
باید مهندسان ناظر در زمان ساخت بیمارستان‌ها و ساختمان‌های جدید توجه کنند که آسانسور‌ها و پله‌ها برای نابینایان و افراد دارای معلولیت و حتی سالمندان مناسب‌سازی شوند و حتی اگر فرد نابینا هم در این ساختمان‌ها نیست باید زیرساخت‌های لازم برای عبور و مرور این فراد فراهم باشد.
او عنوان می‌کند: باید آنچنان فرهنگ‌سازی شود که مردم خود را مسئول دانسته و اقداماتی انجام ندهند که به افراد نابینا آسیب برسد مثلا نباید سایه‌بان مغازه را آنقدر پایین بگذارند که فرد نابینا با آن برخورد کرده و آسیب ببیند یا میوه فروش صندوق میوه خود را وسط پیاده‌رو بگذارد و برای فردی که توان دیدن ندارد ایجاد مخاطره کند.
وضعیت نامطلوب حمل و نقل نابینایان
قائم مقام انجمن نابینایان کشور با اشاره به مشکلات ایاب و ذهاب نابینایان تصریح می‌کند: جمعیت تهران زیاد بوده و مناسب‌سازی نیز در شرایط نامطلوبی قرار دارد که همه این موارد دست به دست یکدیگر داده و عبور و مرور در شهر را برای نابینایان بیش از پیش دشوار می‌کند. به همین دلیل در سال ۹۲ سامانه حمل و نقل جانبازان و معلولین با ۶۰ دستگاه ون آغاز به کار کرد.
وی می‌افزاید: با گذشت ۶ سال از آغاز به کار این مجموعه حتی یک خودرو هم به این مجموعه اضافه نشده است این درحالی است که روزانه ۴ هزار نفر با این سامانه تماس می‌گیرند و قطعا تمام این تماس‌ها نمی‌توانند خدمات دریافت کنند به علاوه ماهانه ۷ دستگاه خودروی ون از این ۶۰ دستگاه به دلیل تعمیرات قادر به ارائه سرویس نیست. اگر هر سال ۱۰ دستگاه ماشین به این سامانه اضافه می‌شد تا کنون ۶۰ دستگاه دیگر ون در این مجموعه وجود داشت.
به گزارش رویداد۲۴ کمبود خودرو در سامانه حمل و نقل معلولان و جانبازان تهران و عدم تعریف چنین سامانه‌ای در سایر شهر‌های کشور باعث شده که نابینایان و خانواده‌های آنان در شرایط بغرنجی قرار بگیرند، زیرا به دلیل مصائب حرکت در خیابان‌های مناسب‌سازی نشده فرد نابینا همواره ناچار است یکی از نزدیکان خود را به عنوان چشم در اختیار داشته باشد و حتی گاهی به دلیل دوری مسافت و نبود امکانات ایاب و ذهاب فرد نابینا قادر به رفت و آمد به راه‌های دور برای اشتغال نیست حال اگر این فرد یک زن نابینا باشد قطعا شرایط پیچیده‌تر همی‌شود. حال باید دید وظیفه مناسب‌سازی بر عهده کدام ارگان‌هاست.
ستاد مناسب‌سازی کشور که متشکل از چندین دستگاه بوده و ریاست آن برعهده رئیس سازمان بهزیستی است برای اولین بار در راستای هماهنگی دستگاه‌های متولی برای دسترس‌پذیری وتسهیل‌پذیری معابر کشور در سال ۹۳ تشکیل جلسه داد، اما از آن زمان تا کنون به نظر نمی‌رسد پیشرفت چندانی در امر مناسب سازی شهر‌های رخ داده باشد.
مومن سرایی دبیر ستاد مناسب‌سازی کشور با بیان اینکه مناسب‌سازی معابر و دسترس‌پذیری فیزیکی شهر‌ها بر عهده شهرداری‌هاست خاطرنشان می‌کند: سزمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور ۲ سال پیش این موضوع را پیش‌بینی کرده و معاون عمرانی وقت وزیر کشور آقای خندان دل دستورالعملی را امضا و به استانداران کشور ابلاغ کرد تا ردیف‌بودجه‌ای را برای مناسب‌سازی شهر به شهرداری‌ها اختصاص دهند. البته این مبلغ مشخص نیست، اما اعلام شد که این بودجه اختصاص داده شده است.
به گزارش رویداد۲۴ با وجود اختصاص بودجه به شهرداری‌ها، اما هنوز وضعیت مناسب‌سازی معابر برای افراد دارای معلولیت در شرایط مطلوبی قرار ندارد و مشخص نیست بودجه‌های اختصاص یافته چگونه هزینه شده‌اند و به چرا مناسب‌سازی معابر کند پیش می‌رود. قراردادهای سامانه شفافیت شهرداری تهران نیز نشان می‌دهد مناسب سازی معابر برای معلولان، جانبازان و سالمندان تنها در چند منطقه تهران در حال انجام است
۳۰ درصد نابینایان زیر خط فقر
مشکلات و مصائب نابینایان به عدم دسترس‌پذیری محیط خلاصه نمی‌شود بلکه موضوع اشتغال آنان نیز مساله‌ای نگران‌کننده است، در حالیکه این افراد از هوش عادی برخوردار بوده و به گفته شادکام ۵ هزار نابینا در دانشگاه‌ها مشغول تحصیل هستند که هزار نفر آنان در مقاطع کارشناسی ارشد به بالا ادامه تحصیل می‌دهند، اما بازار کار پذیرای آنان نیست.
قائم مقام انجمن نابینایان کشور می‌گوید: آمار بیکاری نابینایان حدود ۷۰ درصد است و ۳۰ درصد از نابینایانی که با انجمن ما در ارتباط هستند زیر خط فقر زندگی می‌کنند. مواردی مشاهده شده که فرد در آزمون استخدامی پذیرفته شده، اما به دلیل معلولیت به کار گرفته نشده و او ناچار به طی مسیر قانونی شکایت به دیوان اعدالت
اداری شده درحالیکه لزوما نتیجه دلخواه را نیز به دست نیاورده است.
وی تاکید می‌کند: دولت باید بع موضوع ۳ درصد اشتغال معلولان که در قانون حمایت از معلولان هم مورد تاکید قرار گرفته است جامه عمل بپوشاند. شهرداری‌ها می‌توانند یکی دو غرفه از غرف خود را در محلات و با قیمت مناسب در اختیار افراد دارای معلولیت از جمله نابینایان قرار دهند. سازمان‌ها و ادارات می‌توانند از این افراد به عنوان اپراتور تلفن استفاده کنند.
شادکام تصریح می‌کند: افراد نابینا هم خانواده داشته و نیاز دارند که با حفظ کرامت انسانی امرار معاش کنند و با اقداماتی ساده می‌توان مشکلات نابینایان را از ۷۰ درصد به ۳۰ درصد رساند، اما نکته آن است که برنامه‌ای در این حوزه وجود ندارد.