رویداد۲۴ دکتر ملیسا دُفت، جراح پلاستیک می‌گوید: «لکه‌های تیره یا هایپرپیگمنتیشن (بیش‌رنگ‌ریز)، به‌دلیل تولید بیش‌ازاندازه‌ٔ ملانین از ملانوسیت‌ها یا سیاه‌یاخته‌ها در پوست به وجود می‌آیند.» تولید این ملانینِ اضافه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. دکتر دُفت در ادامه توضیح می‌دهد: «هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌توانند میزان ملانین را افزایش دهند. به همین دلیل، این لکه‌ها در خانم‌های باردار در دوران بارداری به وجود می‌آیند و بعد از زایمان بی‌رنگ می‌شوند. آفتاب هم میزان ملانین را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، بعد از تابستان تعداد این لکه‌ها بیشتر می‌شود. ملانوسیت‌ها با افزایش سن بزرگ‌تر می‌شوند. به همین دلیل، این لکه‌ها در افراد مسن بیشتر دیده می‌شوند.» عوامل دیگری مانند التهاب پوستی نیز در تشکیل لکه‌های تیره روی پوست مؤثر هستند. التهابات پوستی معمولا براثر جوش، اپیلاسیون یا خارش شدید پدیدار می‌شوند.
راه‌های از بین بردن لکه‌های قهوه‌ای پوست
حالا که منشأ لکه‌های تیره را پیدا کردیم، باید ببینیم چطور می‌توانیم از شرشان خلاص شویم.
۱. ویتامین C
استفاده از ویتامین C به‌صورت موضعی مانع ایجاد آسیب اکسیداتیو به‌وسیلۀ رادیکال‌های آزاد بر پوست می‌شود. آسیب اکسیداتیو باعث به‌وجودآمدن چین و چروک پوست و مات شدن آن می‌شود. دکتر سومایا جمال، متخصص پوست، درباره مصرف موضعی ویتامین سی می‌گوید: «این ویتامین فرایند‌های آنزیمی را ـ که در پوست ملانین تولید می‌کنند ـ مهار می‌کند. به همین دلیل می‌تواند به کاهش تیره شدن پوست کمک کند.» دکتر فران ای. کوک‌بولدن، متخصص پوست و جراح پلاستیک می‌گوید: «فایده‌ٔ دیگر ویتامین C این است که فقط رنگ مناطق تیرۀ پوست را روشن می‌کند نه همۀ قسمت‌ها.»
نحوه استفاده: روزی چند قطره از آن را روی پوست تمیز ماساژ دهید. ترجیحا این کار را صبح‌ها و قبل از استفاده از کرم ضدآفتاب انجام دهید.
۲. هیدروکینون
پنجاه سال است هیدروکینون استاندارد طلایی ازبین‌بردن لکه‌های تیره روی پوست بوده است. هیدروکینون ۲ درصد را می‌توانید بدون نسخه تهیه کنید. معمولا برای دریافت هیدروکینون ۴ درصد به نسخۀ پزشک نیاز دارید. به‌گفته‌ٔ دکتر کوک‌بولدن، «از نظر بیولوژیکی، هیدروکینون آنزیم تیروزیناز را مهار می‌کند. تیروزیناز آنزیمی است که به تولید ملانین کمک می‌کند.» به‌طور طبیعی، هرقدر تیروزیناز کمتری تولید شود، ملانین کمتری نیز تولید می‌شود.
در بعضی از موارد، تأثیر هیدروکینون کمتر از دو هفته دیده می‌شود. بااین‌حال، بیشتر افراد برای مشاهده‌ٔ تغییرات ناشی از استفادۀ هیدروکینون باید ۸ تا ۱۲ هفته صبر کنند. عوامل مختلفی بر زمان تأثیرگذاری هیدروکینون مؤثر هستند مثل میزان هایپرپیگمنتیشن و میزان عمق نفوذ هیدروکینون در پوست نفوذ و مدت باقی‌ماندن آن روی پوست.
دکتر کوک‌بولدن می‌گوید: «هیدروکینون نیز مانند دیگر محصولاتی که روی پوست اعمال می‌شوند، ممکن است باعث خشکی پوست، قرمزی پوست و سوزش شود. این موارد معمولا نشان‌دهنده‌ٔ واکنش آلرژیک به این ماده هستند. به همین دلیل، بهتر است ابتدا آن را روی ناحیه‌ٔ کوچکی از پوست تست کنید.» یکی دیگر از اثرات احتمالی هیدروکینون، سایه‌اندازی است؛ یعنی قسمت‌های بیرونی لکه به‌طور ناخواسته روشن می‌شوند. برای جلوگیری از این اثر، مقدار کمی از هیدروکینون را در مرکز لکه بگذارید و آن را به‌آرامی به گوشه‌ها پخش کنید.
نحوه استفاده: ابتدا بهتر است روزی ۱ بار و ترجیحا شب‌ها بمالید؛ سپس برای تأثیر بیشتر روزی ۲ بار از آن استفاده کنید. در طول روز بهتر است همراه کرم ضد آفتاب مناسب باشد، زیرا ممکن است در نور آفتاب حساسیت پوستی ایجاد کند.
۳. کوجیک‌اسید
کوجیک‌اسید (که از قارچ یا برنج تخمیرشده گرفته می‌شود) معمولا در روشن کننده‌های پوست به کار می‌رود و برای تأثیرگذاری بیشتر در ترکیب با هیدروکینون استفاده می‌شود. به‌گفتۀ دکتر کارلوس چارلز، متخصص پوست، «کوجیک‌اسید عامل مهمی را در فعالیت سلول‌های رنگ‌دانه مهار می‌کند. استفاده موضعی از کوجیک‌اسید سبب بروز خطر التهابات پوستی آلرژیک می‌شود؛ به همین دلیل، معمولا در تراکم پایین یافت می‌شود.» افرادی که پوست‌های حساس دارند باید شب‌ها در دُز کم از آن استفاده کنند تا دچار اثرات جانبی آن یعنی التهابات پوستی نشوند. همچنین، تأثیر مثبت آن ممکن است ماه‌ها طول بکشد؛ پس توقع نداشته باشید سریع به‌نتیجه برسید.
نحوه استفاده: شب‌ها، فقط روی لکه‌های تیره روی پوست یا نواحی موردنظر.
۴. سویا
دکتر جاشوآ زایچنر، مدیر مرکز تحقیقات پوست و زیبایی در بیمارستان مونت سینای نیویورک می‌گوید: «ثابت شده است که عصاره سویا ـ که از دانه‌های گیاه سویا گرفته می‌شود ـ به سفید شدن پوست کمک می‌کند.» به‌همین دلیل عصاره سویا در تهیۀ بسیاری از محصولات روشن‌کننده‌ٔ پوست استفاده می‌شود. طبق نظریه آکادمی متخصصان پوست آمریکا، سویا از ورود ملانین به لایه‌ٔ رویی پوست جلوگیری می‌کند و بدین شکل در درمان لکه‌های تیره روی پوست مؤثر است.
نحوه استفاده: صبح و شب و قبل از استفاده از مرطوب کننده پوست، روی لکه‌های تیره بمالید.
۵. آزلائیک‌اسید
آزلائیک اسید، محصولی کمترشناخته‌شده است. معمولا متخصصان پوستی آن را برای درمان لکه‌های تیره صورت تجویز می‌کنند. دکتر زایچنر می‌گوید: «آزلائیک‌اسید عصاره‌ای است که به‌طور طبیعی در جوی دوسر، گندم و چاودار یافت می‌شود. این اسید مانع تولید رنگ‌دانه‌های غیرطبیعی در پوست می‌شود.» امتیاز برترِ آن داشتن خصوصیات آنتی‌باکتریالی است. این ویژگی به درمان آکنه و از بین بردن جای جوش نیز کمک می‌کند.
نحوه استفاده: روزی ۱ یا ۲ بار آن را روی تمام صورت‌تان بمالید. می‌توانید آن را به‌تن‌هایی یا به‌همراه مرطوب‌کننده به کار ببرید. در طول روز، حتما بعد از استعمال آن، کرم ضدآفتاب بزنید.
۶. لیزر
از بین بردن لکه‌های قهوه‌ای پوست - لیزر مطمئن‌ترین راه از بین بردن دائمی لکه‌های تیره روی پوست است
درمان با لیزر گران‌ترین و البته مؤثرترین روش درمان لکه‌های تیره پوست است. دکتر کوک‌بولدن می‌گوید: «تابش نور متمرکز رنگ‌دانه‌های خاص را هدف می‌گیرد؛ در نتیجه، ذرات رنگی پوست را می‌شکند و از بین می‌برد.» آی. پی. ال (پالس نوری شدید) نیز می‌تواند رنگ‌دانه‌های ناخواسته را درمان کند؛ اما نور متمرکز کمتری ایجاد می‌کند و ممکن است تأثیرات نامطلوبی بر ناحیه اطراف لکه، به‌ویژه در پوست‌های تیره‌تر و برنزه داشته باشد.
بهترین درمان لیزر برای هایپرپیگمنتیشن، تابشی خنک (یا دست‌کم با میزان گرمای محدود) ایجاد می‌کند. از متخصص پوست یا تکنسین لیزرِ خود بپرسید آیا لیزر مورداستفاده‌شان تابش سریع با اشعۀ متمرکز دارد یا خیر. به‌گفتۀ دکتر کوک‌بولدن، این نوع لیزر از التهاب، سوختگی یا آسیب‌های جانبی جلوگیری می‌کند.
توصیه متخصص پوست: ۶ جلسه (یا بیشتر) با فاصلۀ ۳ تا ۴ هفته وقت بگیرید.
۷. لایه‌برداری‌های شیمیایی
دکتر جمال معتقد است: «انواع لایه برداری پوست مانند لایه‌برداری‌های شیمیایی لایه‌های رویی پوست مرده را برمی‌دارند و به کاهش ماتی پوست کمک می‌کنند. در نتیجه‌ٔ این لایه‌برداری، پوستْ نور را بهتر منعکس می‌کند و درخشان‌تر به نظر می‌رسد. به‌مرور زمان، این درمان‌ها کلاژن سازی پوست را تحریک و تجدید سلولی را تسریع می‌کنند؛ در نتیجه، تیرگی لکه‌های پوستی را کاهش می‌دهند.»، اما مراقب لایه‌برداری شیمیایی قوی باشید؛ چون پوست را می‌سوزاند. مواد فعال رایج در لایه‌برداری‌های حرفه‌ای عبارت‌اند از: گلیکولیک، ماندلیک، سالیسیلیک، اسیدلاکتیک و اسیدتری‌کلرواستیک. دکتر جمال در ادامه می‌گوید: «لایه‌برداری‌های خانگی هم وجود دارند؛ اما آن‌ها بیشتر پوست مرده را جدا می‌کنند و به اندازه‌ای عمیق نیستند که بتوانند لکه‌های تیره را بی‌رنگ کنند.»
البته، به خاطر داشته باشید که لایه‌برداری‌های شیمیایی ممکن است به‌خصوص برای پوست‌های حساس شدید باشند. قبل از اینکه تصمیم به این کار بگیرید حتما با متخصص پوست‌تان مشورت کنید.
توصیه متخصص پوست: ۳ تا ۶ جلسه درمان (یا بیشتر) با فواصل ۳ تا ۴ هفته برای رسیدن به نتیجه لازم است.
نکته: لایه‌برداری‌های عمیق‌تر ریسک بالاتری دارند، اما احتمالا فقط به یکی دو جلسه درمان نیاز دارند.
۸. میکرودرمابراسیون
میکرودرمابراسیون روش لایه‌برداری شناخته‌شدۀ دیگری در درمان لکه‌های تیره پوستی است. در این روش، برای برداشتن پوست مرده از ذرات ریز استفاده می‌شود. دکتر کوک‌بولدن میکرودرمابراسیون را این‌طور توصیف می‌کند: «فرایندی غیر‌شیمیایی، اما فرسایشی است یعنی بافت‌های پوست را از بین نمی‌برد؛ در نتیجه، نیاز به دورۀ نقاهت جدی ندارد.» میکرودرمابراسیون برای هایپرپیگمنتیشن‌های ملایم بهتر است؛ زیرا این روش در ازبین‌بردن لکه‌های پوستی نتیجه‌ٔ ضعیفی دارد.
توصیه متخصص پوست: معمولا متخصصان پوست ۳ تا ۶ جلسه درمانی (یا بیشتر) با فواصل ۲ تا ۴ هفته را توصیه می‌کنند.
۹. میکرونیدلینگ
شاید خیلی‌ها دلِ استفاده از این روش را نداشته باشند. میکرونیدلینگ با استفاده از یک غلتک پزشکی انجام می‌شود. این غلتک از جنس فولاد ضدزنگ است و با صد‌ها سوزن ریز پوشانده شده است. این ابزار تعداد زیادی جراحات ریز ایجاد می‌کند. هدف از ایجاد این جراحات، بازسازی تولید کلاژن و تقویت انعطاف‌پذیری پوست است. روش‌های خانگی میکرونیدلینگ هم وجود دارند؛ اما دکتر دُفت پیشنهاد می‌کند حتما پزشک‌تان بر میزان فرورفتن سوزن نظارت داشته باشد. این میزان باید حدود نیم تا ۲٫۵ میلی‌متر باشد.
برای رسیدن به بهترین نتیجه، میکرونیدلینگ معمولا با درمان‌های موضعی ترکیب می‌شود. دکتر دُفت می‌گوید: «وقتی پوست باز می‌شود، می‌توان محصولاتی مانند ویتامین C ـ که پوست را روشن می‌کنند ـ نیز به آن وارد کرد.» گاهی متخصصان پوست از سرم بهبود زخم یا ترکیب ویتامین C با اسید هیالورونیک استفاده می‌کنند. این سرم به ازبین‌بردن لکه‌های تیره روی پوست (به‌خصوص در افرادی که پوست تیره‌تری دارند) کمک می‌کند. دکتر دُفت در ادامه می‌گوید: «اگر میکرونیدلینگ عمیق و تهاجمی انجام شود، خطر زخم‌شدن وجود دارد. ممکن است رنگ‌دانه‌های بیشتری در بیمارانی که پوست تیره‌تر دارند ظاهر شوند؛ اما اگر این روش به‌درستی انجام شود، یک هفته بعد از درمان رنگ‌دانه‌ها بی‌رنگ‌تر می‌شوند.»
در آخر، کرم ضدآفتاب را فراموش نکنید
در خیلی از موارد، فقط به سادگیِ استفاده از کرم ضدآفتاب می‌توان جلوی لکه‌های تیره روی پوست را گرفت. دکتر زایچنر می‌گوید: «بهترین روش برای جلوگیری از هایپرپیگمنتیشن، استفاده از کرم ضدآفتاب است. حتی قرارگرفتن در معرض میزان کم یو. وی (UV) به‌مرور زمان می‌تواند باعث بروز لکه‌های تیره شود.»
دکتر آلن جی. پارکس، متخصص پوست، نیز با این نظریه موافق است. او می‌گوید: «لکه‌های تیره با قرارگرفتن در معرض آفتاب تیره‌تر می‌شوند. کرم‌های ضدآفتاب یا مسدودکننده‌های آفتاب که اکسیدزینک یا دی‌اکسید تیتانیوم دارند می‌توانند بیشترِ اشعه‌های تیره‌کنندۀ لکه‌های پوستی را مسدود کنند.»
برای مراقبت از پوست در مقابل اشعه‌های یو. وی.ای (فرابنفش بلند) و یو. وی. بی (فرابنفش کوتاه) باید از کرم‌های با طیف گسترده (دست‌کم اس. پی. اف ۳۰) استفاده کنید. دکتر کوک‌بولدن معتقد است که «هر دو ساعت باید ضدآفتاب‌تان را تجدید کنید، حتی اگر روی آن ضدآب ۲۴ساعته نوشته شده باشد.» او همچنین توصیه می‌کند که تا حد ممکن از نور آفتاب، به‌خصوص از ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر دوری کنید. وقتی در زمان اوج تابش آفتاب بیرون هستید، سعی کنید در سایه باشید یا از لباس‌های ضدآفتاب استفاده کنید.
نحوه استفاده: روزانه. در صورت قرارداشتن در نور آفتاب، هر ۲ ساعت تجدید شود.