اردوغان در دوراهی/ ترکیه مساله کرد‌ها را چگونه حل می‌کند؟

رویداد۲۴ تب حمله ترکیه به شمال شرق سوریه همچنان بالاست و کارشناسان و تحلیلگران هرکدام به زعم سیاست‌های مطلوب خود در خصوص اقدام ترکیه واکنش نشان داده و می‌دهند. اما این روز‌ها شمال سوریه کمی آرام است، چون اردوغان با روسیه و آمریکا توافقاتی صورت داده است. بهرام امیراحمدیان استاد مطلعات منطقه‌ای و ژئوپلتیک دانشگاه و کارشناس ارشد اوراسیا در کافه خبر خبرآنلاین اهداف ترکیه را بررسی و تحلیل کرده است که در ادامه از نظر می‌گذرانید:

برخی سیاست‌های اردوغان را مشابه به پوتین می‌دانند و گا‌ها می‌گویند او جا پای پوتین می‌گذارد ایا رئیس جمهور ترکیه راهبرد مشخصی دارد؟ با توجه به توضیحات شما درباره سیاست داخلی ترکیه، ایا اردوغان می‌خواهد با کرد‌های سوری وجهه رفته را بازگرداند؟

ترکیه چند مسئله مهم در داخل دارد. اولین مساله این بود که انتخابات شهرداری‌ها در ترکیه نشان داد که اردوغان دیگر کاریزمای سابق را ندارد. حزب عدالت و توسعه با کج روی‌ها و تندروی‌ها مردم را از خودش ناراضی کرده است؛ مانند این کودتایی که در سال ۲۰۱۶ اتفاق افتاد.

فارغ از ماهیت آن تبعات پساکودتا که منجر به اخراج تعداد زیادی از قضات، نظامیان، معلمان و دیگر اجزای دولت در رسانه‌های جهان شد، بازتاب بدی از ترکیه به نمایش گذاشت.

کشوری که ادعای دموکراسی دارد و جمهوری نیز هست، بدون محاکمه مردم را به اتهام اینکه این‌ها هوادار آقای گولن هستند دستگیر می‌کند. این راهبرد منجر به این شد که مخالفین دولت حزب عدالت و توسعه که شامل تعداد زیادی قضات، معلمان، روزنامه نگاران، اساتید دانشگاه، نظامیان و دیگر طیف‌های قدرت می‌شوند این روز‌ها به فکر تشکیل یک دولت می‌باشند؛ بنابراین اردوغان با مشکل مشروعیت در داخل مواجه است، او از کودتا می‌ترسد؛ حتی اگر مانند همان روز‌ها که می‌گفتند کودتا کار خود اردوغان بوده است اینبار او نیز هراسی واقعی از کودتا دارد برای همین نظامیان را تا جای ممکن خلع سلاح کرده است و آن‌ها قدرت لازمه را برای کودتا ندارند.

ترکیه می‌خوهد با ایجاد یک بحران جدید در خارج، وضعیت بحران داخلی را حل و فصل کند. به عنوان مثال همان کاری که روس‌ها در اوکراین کردند. روسیه بحران اوکراین را با ورود به سوریه خاموش کرد و بر آن سرپوش گذاشت. اردوغان به تاریخ می‌نگرد، پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی، ترکیه فعلی به وجود آمد، بر اساس همین انگاره تاریخی او نسبت به کرد‌ها این حساسیت را دارد که از ترکیه چیزی جز یک نام نماند. جمعیت کرد‌ها در ترکیه بسیار است. در کنار آن اردوغان سعی دارد که شخصیت ترکیه را حفظ کند تا بتواند پشتیبانی مردم را داشته باشد. راهبرد اردوغان در سابق با کرد‌ها تعامل گفتگو بود با این هدف که به کرد‌ها آزادی و هویت بدهد، اما به سبب فشار پان ترکیست‌ها نتوانست این راهبرد را عملی کند.

پس یک بخش مهمی از ترک‌ها در شرق این کشور با سیاست حزب عدالت و توسعه بسیار متفاوت است چرا که اردوغان هویت آن‌ها را سلب کرده است. کرد‌ها می‌بینند که از لحاظ تاریخی آن‌ها در آن منطقه ساکن بودند و ترک‌ها از جای دیگر آمده اند و ان سرزمین را غصب کردند آن‌ها می‌گویند ما باید با هم مدارا بکنیم، اما ترک‌ها نمی‌خواهند این را بپذیرند. اگر در قلمروی جنوب ترکیه جایی باشد که کرد‌ها قدرت بگیرند احتمال اینکه دسترسی به خود مختاری پیدا کنند نتیجه اش مرگ سیاست‌های ترکیه است پس باید با آن مخالفت کند. در داخل ترکیه کرد‌ها می‌توانستند با دولت سوریه متحد شوند؛ چندین بار گفته بودند که ما با دولت سوریه مشکلی نداریم ما خود مختاری می‌خواهیم و جدایی طلب نیستیم، ولی ترکیه استقلال یا خودمختاری کرد‌های سوریه را برای خودش آفت می‌داند. ترکیه وارد سوریه شد به این بهانه که مرز هایش تهدید می‌شوند که آن تشکل کرد‌ها که ممکن است در مرز‌های سوریه اتفاق بیافتد را به هم بزند و در آنجا ترکیه متهم است به این که به ظهور داعش کمک کرده است. آقای پوتین چندین سند مطرح کرد که داعش از ترکیه نفت می‌خرد.

به نظر شما این درست؟ بعضی تحلیلگران می‌گویند تقویت داعش به نفع ترکیه بوده است چراکه کرد هارا مشغول می‌کرده و به آن‌ها ضربه می‌زده.


بله همانطور که در بالا عرض کردم، اردوغان وحشت دارد از اینکه در داخل سوریه کرد‌ها به یک خود مختاری دست پیدا کنند و بتواند با این پروپاگاندایی که انجام می‌دهد از طرف پان ترکیست‌ها برای خود رای جمع کند. از دهه هشتاد که ترکیه دارد با کرد‌ها می‌جنگد، اگر آن هزینه کلان جنگ را صرف نگه داری نیرو و جنگ با کرد‌ها نمی‌کرد می‌توانست مناطق کرد نشین در شرق ترکیه را آباد کند. این مناطق، مناطق خیلی خیلی عقب افتاده‌ای هستند. اردوغان می‌توانست به جای جنگ، شریک اقتصادی آن‌ها شود. به همین سبب رئیس جمهور ترکیه به نوعی می‌خواست با ایجاد بحران، فرافکنی کند.

حالا می‌گوید ما باید یک نوار مرزی درست کنیم که سی کیلومتر عمق آن و چهارصد و پنجاه متر طولش باشد! یعنی نصف مرز ترکیه با سوریه منطقه امن بشود. منطقه امن را که ترکیه نباید ایجاد بکند. اگر نا امن است، چون در خاک کشور دیگر است باید به رای شورای امنیت سازمان ملل باشد. مثل آن که برای عراق درست کردند؛ منطقه پرواز ممنوع در شمال عراق که صدام نمی‌توانست در آنجا حضور داشته باشد و کرد‌ها از آن زمان در انجا قدرت گرفتند.

اما چه کسی می‌خواهد این منطقه امن را اداره کند و تحت کنترل چه کسی خواهد بود؟ آقای اردوغان می‌خواهد با اینکار بحران را کاهش دهد، اما با برعکس بحران تازه آغاز می‌شود. الان کرد‌ها با دولت سوریه مشکلی ندارند، کما اینکه خیلی از کرد‌ها از آن منطقه رفتند که بهانه دست دولت ترکیه و سوریه ندهند.

به نظر من می‌رسد که مستشار‌های نظامی روسیه هم کمک می‌کنند به ارتش سوریه که در آن منطقه مستقر شوند و این بهانه را از ترکیه بگیرند. اگر این بهانه را از اردوغان بگیرند و او را در این قضیه سر جای خودش بنشانند مرگ اردوغان فرا خواهد رسید. اردوغان اتحادیه اروپا را تهدید می‌کند که اگر شما هم با من مخالفت کنید و بگویید من اشغالگرم در مرز هایم را باز می‌کنم که داعشی‌ها سریز اروپا شوند. خب در مرز به کجا باز می‌شود؟ به یونان و بلغارستان، مگر آن‌ها بیکار نشسته اند؟ و این عملی نیست و دیدید که اروپا هم عکس العمل تندی نشان نداد.

در حال حاضر اردوغان در بدترین شرایط سیاسی به سر می‌برد. الان به عنوان یک جنایتکار جنگی شناخته شده است و اقدامات اخیرش عملا تجاوز به خاک یک کشور مستقل است.

---

رای شورای امنیت را هم روسیه و آمریکا وتو کردند نکته اینجاست که از شورای امنیت راه به جایی نمی‌برند. با توجه به توافق پمپئو و مایک پنس با اردوغان، فکر می‌کنید به دنباله‌ی ان جنگ تمام بشود یا به یک نتیجه‌ی مطلوبی برسد؟ پس از این امد و رفت‌ها و توافقات پشت پرده ما شاهد چه اتفاقاتی هستیم؟


رهبر ترکمن‌های عراق گفته بود که ما از عملیات ترکیه حمایت می‌کنیم و آن‌ها خودشان را وابسته به ترکیه می‌دانند همینطور منطقه‌ی کرکوک. این‌ها ارزشی ندارد.

به نظر من بهترین موضع را ایران گرفته است که عملیات ترکیه را کار اشتباهی می‌داند و ایران هم نمی‌خواهد که مناسبات خودش را هم با ترکیه و هم با سوریه به خطر بیاندازد. چرا که این اتفاق یک لبه‌ی خطرناک دو سر است، سری که ممکن است یک طرف از دست برود یا دو طرف از دست برود! موضعی که ایران گرفته است نه طرفی از این جنگ را تشویق نه طرفی را محکوم می‌کند. بحران ترکیه نشات گرفته از داخل است نه از بیرون. در نهایت ترکیه هیچ راهی جز پذیرش کرد‌ها در داخل ندارد و آن هارا به رسمیت بشناسد و برخی از ویژگی‌های خودمختاری را به آن‌ها بدهد. چراکه کرد‌ها هم دست روی دست نگذاشته اند؛ کرد‌ها در همه جای جهان پراکنده شده اند. در مخالفت با خودمختاری کرد‌های عراق نشان می‌دهند که حساسیت روی کرد‌ها زیاد است. الان آقای اردوغان هر چه بیشتر خون بریزد ارزشش کمتر و جایگاه اش سست‌تر می‌شود این نیست که به قهرمان ملی تبدیل شود، چون هم جامعه‌ی جهانی و هم در داخل ترکیه گروه‌هایی هستند که شدیدا مخالف این جنگ هستند.


مذاکره پوتین و اردوغان که نتیجه اش آتش بس صد و پنجاه ساعت شده است را چطور ارزیابی می‌کنید

پوتین می‌بایست با یک موضع خیلی سخت به ترکیه اعلام می‌کرد که باید به تمامیت ارضی سوریه بخاطر حضور روسیه در آن منطقه به عنوان یکی از سه گارانتر‌ها یا تضمین کننده‌های آتش بس بر اساس روند آستانه که ترکیه هم جزئی از آن است احترام بگذارد؛ بنابراین آتش بس را امضا کردند و ترکیه را در سکوی اتهام به عنوان یک متجاوز قرار دادند و او را متقاعد کردند که این عملیات خلاف حقوق بین الملل بوده است و ترکیه می‌بایست نیرو هایش را از ان منطقه خارج کند، به همین خاطر وقتی که آتش بس صد و پنجاه ساعت اجرا می‌شود نیرو‌های روسیه با قدرت تمام در شمال شرقی سوریه هم مرز ترکیه حضور پیدا می‌کنند.

مفهوم اش این است که در سوریه فرمانده نظامی و تصمیم بر اساس آنچه دارد اتفاق می‌افتد، شخص پوتین و روسیه است؛ به مفهوم این است که پوتین به دعوت دولت سوریه در آن منطقه داخل شده است و تضمین کرده است که از تمامیت ارضی روسیه حمایت بکند، اما عاملی که می‌خواهد این معادله را به هم بزند ترکیه هست.

ایران هم می‌توانست در این مذاکرات نقش روسیه را بازی کند چراکه ایران هم در جریان آستانه بود، اما به دلیل اینکه ایران با ترکیه مناسبات و مسائل دیگری دارد بهترین گزینه روسیه بود که به نظر من اینکار را هم بسیار خوب انجام داد.

با عقب نشینی نیرو‌های کرد قدم بعدی اردوغان چه خواهد بود؟

عقب نشینی در جنوب منطقه‌ای است که به ادعای آقای اردوغان ۳۰ کیلومتر عرض آن است و ۴۵۰ کلیومتر طول آن می‌باشد؛ و آن منطقه سنتا قلمرو کرد‌ها نیست. منظور این است که مبنی بر ادعای آقای اردوغان کرد‌ها در قلمرویی ساکن شده اند که متعلق به آن‌ها نیست و در آن مرز اعراب و ترک‌ها ساکن بوده اند. به این صورت ترکیه می‌خواهد که از سمت دولت سوریه به کرد‌ها کمکی نشود، چون بر اساس معاهده‌ی آدنا قرار بوده که اگر ترکیه احساس کرد که کرده‌های سوریه می‌خواهند مجددا پایگاه‌هایی در اختیار پ کا کا بگذارند دولت ترکیه این قبیل تهدیدات را بر طرف کند.


امکان درگیری ارتش ترکیه با ارتش سوریه تا چه حد محتمل است؟

امکان اش وجود دارد کما اینکه در حال حاضر ارتش سوریه دارد در آن منطقه مستقر می‌شود. از لحاظ حقوق بین الملل هم آنکه حق دارد در آن منطقه حضور داشته باشد ارتش سوریه است، اما بخاطر حضور کرد‌هایی که با دولت مرکزی در تعارض بودند در آن منطقه نمی‌توانسته در آن ناحیه حضور پیدا کنند چرا که با نیرو‌های دموکراتیک کردستان سوریه هم درگیر شوند. الان که کرد‌ها عقب نشستند نیرویی باید این خلا را بپوشاند؛ ترکیه که حضور دارد. روسیه هم که پلیس اش را مستقر کرده، حالا وقت آن رسیده است که نیرو‌های مرکزی ارتش سوریه مستقر شوند؛ کرد‌ها هم هوشمندانه عمل کردند و برای جلوگیری از کشتار بیش از حد و آوارگی مردم اشان مقاومت بیهوده نکردند و خود را عقب کشیدند تا هم صلح و آرامش در ان منطقه برقرار شود هم خودشان تجدبد قوایی بکنند چرا که کرد‌ها به نیرو‌های آمریکایی متکی بودند و حالا دیگر آمریکایی‌ها در این منطقه حضور ندارند. در حقیقت می‌شود گفت که ترکیه رو دست عجیبی خورده است در صحنه‌ی منطقه با گرفتاری مواجه شده است. از طرفی بخاطر اینکه کشتاری را رقم زده که الان در دادگاه‌های بین المللی ترکیه در صندلی اتهام جنایت جنگی قرار داده اند و امریکا تحریم‌هایی علیه ترکیه تعبیه کرده است.

در نهایت آینده‌ی سیاسی اردوغان را چطور ارزیابی می‌کنید

همانطور که قبل‌تر عرض کردم حزب عدالت و توسعه کاریزما و اعتبار سابق اش را از دست داده است و حتی در داخل حزب هم انشعاباتی پیدا شده است و برخی از بزرگان حزب خود را کنار کشیده اند. احتمال این هم می‌رود که ترکیه را از ناتو خارج کنند و آقای اردوغان با ورود به همکاری‌های نظامی با روسیه و خرید سامانه‌ی اس ۴۰۰ از روسیه نشان داده است که این نگرانی از درون ترکیه هم به وضوح دیده می‌شود و آن‌ها به دنبال پیدا کردن حامی دیگری در منطقه هستند. ترکیه بازار خوبی برای روسیه است به سبب اینکه مقدار گازی که ترکیه روسیه به ترکیه صادر می‌کند منبع در آمد خوبی برای روسیه فراهم می‌کند حتی زمانی که بخاطر سرنگون شدن سوخوی روسیه توسط پدافند ترکیه روابط اشان قطع شده بود خیلی سریع و کمتر از یکسال مجددا روابط اشان را از سر گرفتند.

 

در واقع همین گرایش آقای اردوغان به آقای پوتین از کاریزیمای سابق او کاسته است و احتمال دارد که در انتخابات آینده ریاست جمهوری در صحنه حضور نداشته باشد یا حذف شود. در آخر حزب آقای اردوغان نتوانسته جلوی این قطع نامه‌ی اخیر کنگره آمریکا علیه ترکیه را بگیرد و فضا برای آقای اردوغان در جامعه بین الملل بسیار بد است و عرض کردم الان صحبت از جنایت جنگی است و این ممکن است خیلی برای آقای اردوغان گران تمام شود. به تعبیر من آقای اردوغان با این عملیات خودکشی سیاسی کرد.