سرزمین نامادری!/ چرا مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور افزایش یافته است؟

رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: از هفته گذشته و شروع اعتراض به افزایش قیمت بنزین و قطع اینترنت، این موضوع مطرح شد که کلمه مهاجرت بیشترین جستجوی ایرانیان در گوگل بوده است. این خبر چندان نزدیک به واقعیت نبود، چه آنکه در آن بازه زمانی اینترنت ایران قطع بود، با این حال باید قبول کرد که موضوع مهاجرت برای بسیاری از ایرانیان دغدغه است و به خصوص از سال ۸۸ به این سو، مهاجرت از ایران بسیار جدی‌تری پیگیری شده است.

از سوی دیگر و در هفته گذشته، با قطعی سراسری اینترنت در ایران و ایجاد مشکل برای کسب و کار‌های مختلف، صحبت و فکر کردن به مهاجرت بیشتر شد. با نگاهی کوتاه و گذار به فضای تلگرام و خصوصا توییتر، این مهم بیش از پیش قابل درک است. خبر مهاجرت علی کریمی به کانادا،  مزدک میرزایی و مهناز افشار نمونه‌ای از این اتفاق است.

امیررضا یکی از کاربران توییتر درباره مهاجرت اینطور نوشت: «‏احتمالا بخش خیلی خیلی زیادی از آدما تو یک هفته گذشته به انداره کل عمرشون به مهاجرت فکر کردند.»

آرش کاربر دیگری در توییتر اینطور نوشت: «‏وضعیت طوری شده اونایی که قبلا می‌خواستند مهاجرت کنند، الان فقط می‌خواهند به هر نحوی بروند و آنهایی که نمی‌خواستند بروند، دارند برنامه‌ریزی می‌کنند.»

کیان کاربر دیگری نوشت: «متاسفانه مهاجرت داره جزو Road Map زندگی هر ایرانی می‌شود. اینجوری که: الان که مدرسه‌م، دانشگاهو برم، سربازی هم یه‌کاریش می‌کنم، خب بعدش مهاجرت می‌کنم و... حساب بکن چی شده که انجام یکی از سنگین‌ترین کارای دنیا بهتر از انجام ندادنش است.»

شادی نوشت: «توی جمع‌های خانوادگی قبلا خیلی از پدر و مادر‌ها مخالف رفتن و مهاجرت جوون‌ها و بچه‌هایشان بودند، ولی الان همان پدر و مادر‌ها خودشون مشوق اصلی مهاجرت شدند.»

در پی افزایش قیمت دلار و بنزین و سخت‌تر شدن شرایط اقتصادی و معیشت، حتی افرادی که تا بحال قصد و فکر مهاجرت به کشور دیگری نداشتند هم در این مدت درباره مهاجرت و نیازمند‌های اولیه مهاجرت حتی به صورت غیرقانونی مطالعه می‌کنند.

فعلا توانایی مهاجرت ندارم، اما ۹۰ درصد مواقع به آن فکر می‌کنم

الهام، خانم ۳۴ ساله‌ای است که در یک شرکت خصوصی مشغول بکار است. او به رویداد۲۴ می‌گوید: با توجه به شرایط اقتصادی واقعا حقوقی که دریافت می‌کنم کفاف زندگیم را نمی‌دهد و به نظرم تا آخر عمر اگر اینگونه کار کنم و تمام حقوقم را پس انداز کنم هم نمی‌توانم برای خودم خانه‌ای بخرم.

او ادامه می‌دهد: بیشتر مواقع به مهاجرت و رفتن به کشور دیگری فکر می‌کنم، اما به دلیل عدم توانایی مالی و بلد نبودن زبان انگلیسی، فعلا این امر را به تعویق انداخته‌ام. یکی از مهمترین دلایلی که تصمیم دارم در آینده بالاخره مهاحرت کنم، این است که فکر می‌کنم هرچقدر که تلاش می‌کنم به خواسته‌هایم نمی‌رسم و به اصطلاح بدو بدو کردن من هیچ تاثیری ندارد. به همین علت به رفتن فکر می‌کنم، زیرا افراد زیادی از نزدیکانم به کشور‌های مختلف اروپایی و آسیایی مهاجرت کرده‌اند، حتی آن‌هایی که به صورت قاچاقی رفته‌اند هم به مراتب شرایط بسیار بهتری نسبت به ما دارند. حداقل به آن‌ها احترام می‌گذارند.

فقط با کار و درآمد دانشجویی تمام هزینه هایم را تامین می‌کنم

امیراحمد یکی از افرادی است که دو سال پیش به فرانسه مهاجرت کرده است. او که از این تصمیم به شدت احساس رضایت دارد، می‌گوید: دانشجو هستم و در کنار دانشجویی کار دیگری هم انجام می‌دهم، اما با همان کار دانشجویی می‌توانم اجاره خانه، هزینه خورد و خوراک، رفت و آمد و سایر هزینه‌های خودم را تامین کنم. زمانی که در ایران بودم هیچ امیدی به این نداشتم که بعد از تحصیل بتوانم شغل مناسب پیدا کنم. زمانی که در ایران دانشجو بودم کار پاره وقت داشتم، اما درآمد بسیار کمی داشتم که شاید فقط می‌توانستم هزینه رفت و آمدم را تامین کنم.

امیراحمد که ۲۸ سال دارد و در فرانسه علوم سیاسی می‌خواند، ادامه می‌دهد: دولت فرانسه از لحاظ کمک و بیمه اجتماعی بسیار قوی است و حتی افرادی که بالای ۲ هزار یورو دریافت می‌کنند هم بیمه وکمک هزینه دریافت می‌کنند. کیفیت زندگی و تحصیل در اینجا برخلاف ایران بسیار بالا است. در فرانسه یک دانجشوی علوم سیاسی از همان ابتدا دوره کارآموزی را به طور مثال در شهرداری یا پارلمان و سنا در کنار یک نماینده یاد می‌گیرد و بعد از پایان تحصیل به احتمال ۹۰ درصد مشغول به کار می‌شوند.

حاضر نیستم دیگر به ایران برگردم

این دانشجو به بالغ بودن و نوع تربیت افراد اشاره می‌کند و می‌گوید: در اینجا افراد از بچگی به گونه‌ای تربیت می‌شوند که بعد از ۱۸ سالگی استقلال را چه از لحاظ مالی و چه فکری، تجربه کنند. برخلاف دانشگاه‌های ایران، ما در اینجا به ندرت پیش می‎آید کتاب بخریم، زیرا هر کتابی که برای تحصیل نیاز داشته باشیم در کتابخانه دانشگاه وجود دارد و منابع درسی اساتید یکی است و فقط در نحوه تدریس متفاوت هستند. من واقعا امکانات، احترام و ارزشی که در اینجا تجربه می‌کنم را حاضر نیستم از دست بدهم زیرا ایران ۱۰ درصد امکانات و شرایط رفاهی اینجا را ندارد.

افرادی که مهاجرت می‌کنند معتقدند نقشی در اداره کشور ندارند

محمدعلی الستی جامعه شناس به رویداد۲۴ می‌گوید: انگیزه‌های مهاجرت به شکل عادی در همه جای دنیا وجود دارد، اما در ایران یک روند افزایشی غیرعادی صورت گرفته است. دو عامل اصلی می‌تواند منجر به این اتفاق شده باشد. اول نارضایتی اجتماعی که شامل بیکاری و ... و عامل دوم نیز عامل اقتصادی به طور خاص است. افرادی که مهاجرت می‌کنند عمدتا معتقدند که نقشی در اداره کشور خودش ندارد و به همین خاطر این احساس ضعف در نمایندگی را به شکل انتخاب محل دیگری برای زندگی و کار بروز می‌دهد.

حاکمیت مطالبات مردم را به رسمیت نمی‌شناسد 

الستی ادامه می‌دهد: اکنون در دوره‌ای هستیم که دسترسی به اطلاعات به عنوان حقوق اولیه افراد محسوب می‌شود. قطعی اینترنت در چندوقت اخیر مانند این است که چون ممکن است آشوبگران بخواهند آب و غذا بخورند، ما آب و غذا را برای همه متوقف کنیم.

او می‌گوید: شرایطی که ما در قطعی اینترنت داشتیم یک شرایط بدوی بود. مجموعه چنین رفتاری، افراد به آن حد از ناامیدی می‌رساند که سعی می‌کنند کشور دیگری را برای زندگی انتخاب کنند. بسیاری از این افراد و بسیاری از افرادی که در کشور هستند اعتقاد دارند که هیچگونه تاثیری در تصمیم سازی‌ها ندارند و خودشان را ابتر و به نوعی بی نتیجه می‌دانند.

این جامعه شناس با بیان اینکه باید میان مردم و حاکمیت یک گفت و گوی مطلوب صورت بگیرد، یادآور شد: این گفتگو باعث اعتماد میان دو گروه می‌شود و شرایط زیست و ماندگاری در کشور را مطلوب‌تر می‌کند. ما اکنون مشکل گفتگو و عدم اعتماد داریم. هرچه در کنش ارتباطی میان مردم و حاکمیت بیشتر شود قطعا می‌توانیم کمی به بهبود شرایط امیدوار‌تر باشیم. از یک سو میبینیم که مطالبات اصلاحانه مردم براندازی محسوب می‌شود و حاکمیت هم این مطالبات را به رسمیت نمی‌شناسد. رفتار حاکمیت برای اصلاحات تصمیمات اقتصادی به هیچ عنوان مورد اعتماد مردم نیست و قطعا باید هرچه سریع‌تر فکری برای آن کرد.