رویداد۲۴ رابین رایت روزنامه نگار آمریکایی که مجله نیویورکر که اولین جایزه مجلات ملی آمریکا خود را برای نوشتن مقاله‌ای درباره ایران دریافت کرده، گزارشی درباره پشت پرده تبادل زندانی بین ایران و آمریکا را توضیح داده است.
متن کامل گزارش نیویورکر درباره جزییات پشت پرده مذاکراتی که به تبادل زندانی میان تهران و واشنگتن ختم شد و گفته می‌شود به اولین نقطه مشترک میان دو کشور در دولت ترامپ مبدل شده به شرح زیر است؛
«دونالد ترامپ روز یکشنبه تنها چند ساعت بعد از آزادی
دکتر مسعود سلیمانی دانشمند ایرانی تحصیلکرده دانشگاه پرینستون و معامله او در فرودگاه بین المللی زوریخ، خبر تبادل زندانی با ایران را در یک توییت جشن گرفت. او در توییتر خود نوشت: از ایران برای این مذاکره منصفانه تشکر می‌کنم. دیدید که می‌توانیم به توافق برسیم!
تبادل زندانی یک اتفاق نادر بعد از ماه‌ها دشمنی میان ایران و آمریکا بود که در برخی موارد نظیر ماه ژوئن که ایران پهپاد آمریکایی را سرنگون کرده بود، به یک رویارویی نظامی تمام عیار هم نزدیک شده بود.
این تبادل در نهایت به بازگشت
شیو ونگ دانشجوی آمریکایی که چهار سال از ده سال حکم زندانش در ایران به جرم جاسوسی را طی کرده بود، انجامید. او در سال ۲۰۱۶ در حالی که در آرشیو کتابخانه ملی تهران در حال تحقیق روی تز دکتری خود درباره سلسله قاجار در قرن ۱۹ و ۲۰ بود بازداشت شد. این تبادل زندانی به پایان پرونده جنجالی مسعود سلیمانی، پژوهشگر سلول‌های بنیادی که در اکتبر ۲۰۱۸ بازداشت شده نیز انجامید. او به جرم تلاش برای صادرات سلول‌های پروتئینی به ایران بدون مجوز آمریکا محکوم شده بود.
هر دو نفر درگیر یک تنش شده‌اند که چندین دهه به طول انجامیده و با جان انسان‌ها بازی کرده است. به نظر می‌رسد هر دوی آن‌ها گروگان بوده‌اند. یکی از مقامات ارشد دولت ترامپ به خبرنگاران گفته که امیدوار است آزادی شیو ونگ نشانه‌ای از درک این باشد که دیپلماسی گروگانگیری باید تمام شود.
شش آمریکایی دیگر در حال حاضر در زندان‌های ایران گرفتارند و یکی از آن‌ها
رابرت لوینسون است که یازده سال پیش در این کشور ناپدید شده است. دولت ترامپ نیز دست کم ۱۳ ایرانی را در دو سال گذشته بازداشت کرده است.
به گزارش رویداد۲۴ ترامپ اعتبار خبر آزادی این زندانی‌ها را با تشکری که از دولت سوییس کرد از آن خود کرد. سوئیس حافظ منافع آمریکا در ایران از زمان قطع روابط دیپلماتیک دو کشور است. با این وجود منابع آگاه ایرانی و آمریکایی‌ای که من با آن‌ها صحبت کرده‌ام مدعی‌اند که دولت بعد از تقریبا سه سال دیپلماسی بی جان، سعی کرده این روایت را به نوعی به نام خودش بزند. آن‌ها مدعی‌اند که مذاکرات تبادل زندانی میان ایران و آمریکا توسط آن‌ها آغاز شده و بخش اعظم آن انجام شده بوده؛ در حالی که بسیاری از نمایندگان کنونی و سابق ترامپ با آن مخالف بودند.
در شهر زوریخ، شیو ونگ با بریان هوک نماینده ویژه آمریکا در امور ایران دست داد. وزارت خارجه در توییتی تصویر این دو را در مقابل هواپیمای سفید و آبی نیروی هوایی آمریکا منتشر کرد، اما به گفته تعداد زیادی از منابع آگاه نزدیک به مذاکره ایران و آمریکا، هوک نیز یکی از افرادی است که در مقابل هر گونه تعامل با ایران مقاومت می‌کرده است.
به گفته یک منبع آگاه هوک تنها چند هفته قبل از تبادل زندانی به مذاکرات اضافه شده و متوجه شده ممکن است این کار بدون حضور او انجام شود. دو روز قبل از تبادل زندانی، هوک همه ملت‌هایی که کنار مردم ایران ایستاده‌اند و به طور دیپلماتیک این کشور را منزوی کردند، مورد خطاب قرار داده بود.
هوک به عنوان یکی از دشمنان درجه یک ایران اخیرا تحت بازجویی‌هایی توسط بازرسان وزارت خارجه در ارتباط با تبعیضی که علیه کارکنان ایرانی-آمریکایی این وزارتخانه اجرا شده، قرار گرفت.
جیسون پابلت وکیل خانواده ونگ به نیویورکر گفته که برای این کار سراغ جیم اسلیتری نماینده سابق ایالت کانزاس در کنگره رفته است. اسلیتری چندین سال درگیر حوزه ایران بوده است. او قبلا به ایران سفر کرده و وزیر خارجه ایران محمد جواد ظریف و سفیر ایران در سازمان ملل، مجید تخت روانچی را که از دانشگاه کانزاس فارغ التحصیل شده را از نزدیک میشناخته است.
پابلت به نیویورکر گفته اسلیتری و من با هم به دنبال گزینه‌هایی گشتیم که بتواند به آزادی ونگ کمک کند و از جمله آن‌ها می‌توان به راه‌های بشردوستانه‌ای که همیشه باز است اشاره کرد. این راه‌ها به ویژه زمانی که روابط بین دولت‌ها تنش دارد بسیار کارساز است و می‌توانست به آزادی آمریکایی‌ها کمک کند. آن‌ها پشت صحنه برای چندین ماه کار کردند.
پابلت می‌گوید این کار بسیار پیچیده بوده است. ما کارمان را نزد دولت بردیم و آن‌ها کاری کردند که تبادل انجام شدنی شود. بیل ریچاردسون سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل گفته که او بیست ماه را صرف مذاکره با ایران در پشت صحنه این تبادل زندانی کرده است.
او گفته من مخالف نسخه ارائه شده توسط دولتم، چون ما برای این معامله مذاکره کردیم. ریچاردسون با مقامات ارشد آمریکا از کاخ سفید گرفته تا وزارت خارجه و وزارت دادگستری دیدار کرده و با دیپلمات‌های ایرانی و وکیل سلیمانی صحبت کرده است.
ریچاردسون به عنوان یک نماینده سابق کنگره، شهردار سابق و عضو سابق کابینه دولت در پرونده‌های زندانیان کره شمالی، کلمبیا، سودان، کوبا، عراق، بولیوی، پرو و بنگلادش نقش داشته است.
به گزارش رویداد۲۴ تغییر اصلی در ماه اپریل زمانی که ظریف به طور رسمی درباره تبادل زندانی خبر‌هایی را اعلام کرد انجام شد. ظریف در نیویورک و در نشست جامعه آسیایی گفت: زندانیان را با هم تبادل کنید. این افراد در زندان‌های آمریکا هستند یا درخواست استرداد آن‌ها به آمریکا مطرح است. ما معتقدیم جرم آن‌ها مسخره است. آمریکا هم معتقد است جرائم افرادی که در ایران زندانی‌اند مسخره است. خیلی خوب! بیایید در این باره جدل نکنیم. بگذارید آن‌ها را تبادل کنیم. من آماده این کارم و مجوز لازم را هم دارم.
ریچاردسون در حاشیه نشست سازمان ملل درباره جزییات این کار با ظریف مذاکره کرده است. اسلیتری نیز بخشی از این کانال بوده است. در مرحله اول آن‌ها ترتیب تبادل سلیمانی با ونگ را دادند. این کار درست همزمان با اخراج جان بولتون مشاور امنیت ملی ترامپ در سپتامبر شد. روبرت اوبرین جای بولتون را گرفت. اوبرین قبلا مسئول بخش مذاکره گروگان‌ها در وزارت خارجه بود. در میان خانواده زندانیان، اوبرین اعتبار خوبی داشت و ریچاردسون نیز از نزدیک با اوبرین کار کرده بود.
ریچاردسون، پابلت و اسلیتری قرار بود خبر تبادل را هفته بعد اعلام کنند. در قرار اولیه‌ای که بین اسلیتری و وکلای سلیمانی گذاشته شده بود، قرار بود دانشمند ایرانی در روز ۱۱ دسامبر به دادگاه آتلانتا برود. انتظار می‌رفت دادگاه او را مجرم بشناسد و به حبس تعزیری محکوم کند و سپس بعد از چند روز از کشور دیپورت شود.
بعد از حکم دادگاه قرار بود ایران، ونگ را تحویل سفارت سوییس در تهران بدهد. سوییس نیز او را با یک هواپیمای قطری راهی امریکا کند. ریچاردسون روز چهارم دسامبر برای تایید جزییات این طرح با تحت روانچی دیدار کرده بود.
یکی از مهمترین ابعاد این تبادل وضعیت حقوقی سلیمانی بود. وزارت دادگستری آمریکا می‌خواست پرونده او را خودش دنبال کند، اما جوری نباشد که انگار سیستم قضایی آمریکا برای آزادی یک زندانی ایرانی که قانون را شکسته و قرار است با یک زندانی آمریکایی که به اشتباه در ایران بازداشت شده خدشه دار شود.
تبادلی که ریچاردسون، اسلیتری و پابلت ترتیب آن را داده بودند به این دلیل که وزارت دادگستری می‌خواست با احتیاط عمل کند، به تاخیر افتاد.
وزارت دادگستری نمی‌خواست درگیر تبادل زندانی شود و وضعیت سایر گروگان‌های آمریکایی در جهان و در آینده را به خطر بیندازد. روز شنبه یکی از مقامات دولت آمریکا خبر داد که در یک حرکت عجیب، وزارت دادگستری همه جرائم علیه سلیمانی را برداشته است. او البته جزییات را افشا نکرد.
این مقام دولتی گفته ما احساس کردیم با توجه به روندی که پرونده سلیمانی طی کرده، می‌توانیم منافع ایران را در بازگشت او به کشور را تامین کنیم و در عوض مذاکرات برای بازگشت شیو ونگ را تقویت کنیم. به عقیده ما این یک معامله بسیار بسیار خوب برای آمریکاست.
اسلیتری گفته مقامات ارشد کاخ سفید برداشته شدن همه اتهامات علیه سلیمانی را به طور ناگهانی تایید کرده‌اند. تنها ظرف یه روز دستورهایی از بالاترین سطح دولت صادر شده و همه اتهامات را برداشته است.
حتی وکیل سلیمانی، لنی فرنکو نیز از برداشته شدن همه اتهامات خبر نداشته است. او روز یکشنبه به نیویورکر گفته اگر شما می‌دانستید، من هم می‌دانستم.
او یک تماس جالب روز پنجشنبه صبح از دفترش داشته که به او خبر داده‌اند دفتر دادستانی آمریکا در آتلانتا گفته کار تبادل زندانی سرعت گرفته است.
به گزارش رویداد۲۴ به گفته وکیل سلیمانی، قاضی با رفع اتهامات بدون هیچ قضاوتی موافقت کرده، اما این تصمیم تا زمانی که سلیمانی به زوریخ نرود و تبادل روز شنبه انجام نشود قابل اجرا نبوده است.
او گفته در چهل و سه سال کار وکالت هرگز پرونده‌ای نداشته که مانند این پرونده مختومه اعلام شود. ریچاردسون، اسلیتری و پابلت همگی گفته‌اند که دولت به آن‌ها درباره تبادل زندانی خبر نداده است. ریچاردسون و اسلیاری زمانی متوجه شدند که روز شنبه خبرش منتشر شده و پابلت هم اتفاقی خبر را دیده است.
یک مقام ارشد دولت به نیویورکر گفته با اینکه ما اقدامات ریچاردسون را تحسین می‌کنیم، اما این تبادل زندانی با مذاکرات مقامات دولت آمریکا و با کمک سوییس انجام شده است.
این مقام دولت آمریکا اظهارات ظریف را هم پروپاگاندا خوانده و گفته ما هرگز به اظهارات ظریف را جدی نمی‌گیریم. راه مناسب این جور مذاکرات از طریق کانال‌های دیپلماتیک است؛ خواه مستقیما با آمریکا یا از طریق دفتر حفاظت منافع ما در سفارت سوییس.
روز شنبه بعد از ظهر، ترامپ این تبادل را یک اتفاق فوق العاده برای ایران خواند و به خبرنگاران گفت: فکر می‌کنم اینکه نشان دادیم می‌توانیم کاری بکنیم عالی بود. این کار ممکن است یک اقدام اولیه برای کار‌هایی باشد که می‌شود انجام داد.
علی واعظ رییس پروژه ایران در گروه بحران‌های بین المللی به نیویورکر گفته این تبادل یک نشانه برای خوشبین ماندن بود. اما اینکه احتمالاتی را که تبادل زندانی می‌تواند ایجاد کند را بزرگنمایی کنیم درست نیست. این می‌تواند یک قدم بسیار مثبت تلقی شود چرا که اولین بار است که در دولت ترامپ ایران و امریکا بر سر یک چیز به توافق رسیده اند.