اعتراضات گسترده در ماه‌های گذشته در هشت کشور عربی الجزایر، سودان، لبنان، مصر، اردن، عراق، مراکش، تونس و سوریه نشان می‌دهد که در حال حاضر اصلاح حاکمیت سیاسی و اقتصادی مهم‌ترین دغدغه مردم در جهان عرب است.
رویداد۲۴ اندیشکده کارنگی، نظرات چندین نفر از کارشناسان این اندیشکده در مورد مسائل مرتبط با امنیت خاورمیانه و آفریقای شمالی را منتشر کرده است.
نظرات کارشناسان مذکور به شرح زیر است:
سارا یرکز: عضو برنامه مطالعاتی خاورمیانه؛ تحقیقات او بر روی تونس و همچنین روابط نهادی دولت-جامعه در خاورمیانه و آفریقای شمالی متمرکز هستند
بیشتر بخوانید:
چشم انداز اقتصاد آمریکا در ۲۰۲۰
من اعتراضات در جریان در نقاط مختلف خاورمیانه و آفریقای شمالی از جمله الجزایر، لبنان، عراق و ایران را زیر نظر خواهم داشت. معترضان موفق شده اند که تعدادی از رهبران این کشور‌ها را وادار به کناره گیری از قدرت کنند. اما تحولات اخیر از چند لحاظ با اعتراضات بهار عربی در سال ۲۰۱۱ تفاوت دارند. به طور ویژه تداوم اعتراضات خیابانی و عدم تمایل مردم برای عقب نشینی از خواسته‌های خود قابل توجه بوده اند. در سال ۲۰۲۰ مشاهده خواهیم کرد که آیا این دولت‌ها قادر به پاسخ گویی به خواسته‌های مردم خود خواهند بود.
علاوه بر این، نباید فراموش کنیم که در برخی کشور‌های دیگر نیز مردم نسبت به حاکمیت ضعیف، شرایط اجتماعی-اقتصادی نامطلوب، فقدان آزادی‌های مدنی و عدم مسئولیت پذیری رهبران خود ناراضی هستند. احتمال آنکه شاهد شروع اعتراضات گسترده و طولانی در این کشور‌ها باشیم وجود دارد. باید ببینیم که دولت‌های منطقه چه واکنشی به این اعتراضات نشان خواهند داد. آیا آن‌ها همچون گذشته به رویکرد‌های خشونت آمیز روی می‌آورند یا اینکه تغییرات مثبتی در زندگی شهروندان خود ایجاد خواهند کرد.
مایا یهیا: مدیر مرکز مطالعاتی خاورمیانه موسسه کارنگی در بیروت
اعتراضات گسترده در ماه‌های گذشته در هشت کشور عربی الجزایر، سودان، لبنان، مصر، اردن، عراق، مراکش، تونس و سوریه نشان می‌دهد که در حال حاضر اصلاح حاکمیت سیاسی و اقتصادی مهم‌ترین دغدغه مردم در جهان عرب است. افزایش فساد، بی اعتمادی مردم به طبقه سیاسی و همه نهاد‌های دولتی و مذهبی و تنزل استاندارد زندگی در سال‌های اخیر باعث شد که مردم منطقه خواستار اصلاحات ساختاری در حاکمیت شوند. در برخی کشور‌ها شهروندان خواستار احیای حقوق و آزاد‌های مدنی شده اند.
به همین خاطر سال آینده من بر روی جنبش‌های اعتراضی دموکراسی خواه و توافق‌های سیاسی در لبنان، عراق و سوریه تمرکز خواهم کرد. شهروندان عرب نسبت به مدیریت سیاسی و اقتصادی در کشور‌های خود کاملا نا امید شده اند و خواستار تحولات گسترده در نظام حاکمیت هستند.
بحران مالی و اقتصادی شدید در لبنان به طور جدی بقای دولت را به خطر انداخته است. طبقه سیاسی حاکم به دنبال تشکیل کابینه‌ای در دولت هستند که اعتماد شهروندان و جامعه بین المللی را باز گرداند. سوالات زیادی در مورد آینده لبنان مطرح هستند. آیا پیش از تشکیل کابینه بعدی شاهد فروپاشی کامل اقتصاد این کشور خواهیم بود؟ آیا طبقه سیاسی در نهایت ضرورت درخواست کمک‌های مالی از قدرت‌های خارجی را می‌پذیرند؟
در عراق سرکوب خشونت آمیز معترضان به کشته شدن بیش از ۴۰۰ نفر از شهروندان کشور منجر شده است. اما مردم هنوز از خواسته‌های خود عقب نشینی نکرده اند. دولت این کشور چه اقداماتی برای برطرف کردن نیاز‌های مردم و جلوگیری از یک جنگ داخلی جدید انجام خواهد داد؟
با توجه به بن بست دیپلماتیک بین ایران و آمریکا و افزایش نفوذ روسیه در منطقه، چه نوع توافق‌های سیاسی حاصل خواهد شد؟ در صورتی که دونالد ترامپ و ایران به راه حل سیاسی جامعی دست پیدا کنند، این موضوع چه تاثیری بر روی فعالیت‌های گروه حزب الله در لبنان و سازمان نیرو‌های بسیج مردمی در عراق خواهد داشت؟ توافق احتمالی بین تهران و واشنگتن چه تاثیری می‌تواند بر روی تنش‌های بین ایران و کشور‌های عربی خلیج فارس داشته باشد؟ در سوریه پیروزی‌های رژیم بشار اسد در میدان نبرد به یک صلح پایدار منجر نشده است. مذاکرات بر سر آینده سیاسی این کشور چه نتیجه‌ای از لحاظ ثبات بلند مدت و بازگشت پناهجویان برای منطقه خواهد داشت؟
آرون دیوید میلر: عضو ارشد پروژه استراتژیک در موسسه کارنگی
به نظر می‌رسد که دنیای عرب در وضعیت آشوب زده‌ای قرار دارد. سه کشور کلیدی مصر، عراق و سوریه با چالش‌های جدی در سال آینده روبرو خواهند شد. علاوه بر این، در سال ۲۰۲۰ باید ببینیم که سه قدرت غیر عربی ایران، ترکیه و اسرائیل چه برنامه‌هایی برای گسترش نفوذ خود در منطقه خواهند داشت.
اسرائیلی‌ها در ماه مارس برای سومین بار در انتخابات سراسری شرکت خواهند کرد. آیا نارضایتی جامعه نسبت به بن بست سیاسی در نهایت به پایان دوران رهبری بنیامین نتانیاهو منجر خواهد شد؟ در سال ۲۰۲۰ تنش‌های بین ایران و آمریکا به کجا خواهد رسید؟ آیا شاهد افزایش تنش در منطق خلیج فارس خواهیم بود؟ یا اینکه دو طرف با پرهیز از درگیری نظامی به فرایند مذاکره باز می‌گردند؟ در نهایت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه چه اقداماتی را علیه نیرو‌های دموکرات کرد در سوریه انجام خواهد داد؟