رویداد۲۴ آمار رسمی نشان می‌دهد درسال ۹۷ همزمان با افزایش وام ازدواج، تعداد دختران زیر ۱۵ سالی که متقاضی دریافت وام ازدواج شده‌اند، به ۳۴۳۲ رسیده است. براساس اعلام بانک مرکزی در سال ۹۸ نیز تا پایان مرداد ماه ۴۴۶۰ دختر زیر ۱۵ سال وام ازدواج را دریافت کرده‌اند. از آنجایی که وام ازدواج به دختران از ۱۳ سال و به پسران از ۱۵ سال پرداخت می‌شود، این افراد شامل دختران بین سنین ۱۳ تا ۱۵ سالی هستند که تسهیلات مذکور را دریافت کرده‌اند.
تندگویان معاون جوانان وزارت ورزش در توضیح این آمار گفته «این آمار به معنی افزایش کودک همسری نیست، بلکه نشان دهنده افزایش تعداد افراد زیر ۱۵ سالی است که متقاضی دریافت وام ازدواج شده‌اند.»
تندگویان همچنین هشدار داده که «در برخی از نقاط کشور که با فقر فرهنگی و اقتصادی رو به رو هستیم، از وام ازدواج برای معامله کودکان زیر ۱۵ سال استفاده می‌شود. به همین علت نیز اگر قصد داریم برای وام ازدواج تمهیداتی بیندیشیم که جوانان بتوانند از پس بازپرداخت آن بریایند باید قواعدی هم در مورد سنینی که می‌توانند این وام را دریافت کنند نیز وضع شود تا چنین آسیب‌هایی نیز به وجود نیاید.»
بیشتر بخوانید:
دریافت وام ازدواج ۴۴۶۰ دختر زیر ۱۵ سال / افزایش ۱۰ برابری سالمندان متقاضی وام ازدواج
طیبه سیاوشی نماینده مجلس می‌گوید: «در پنج ماهه نخست سال جاری، تعداد متقاضیانِ وام ازدواج برای افراد زیر ۱۵ سال نسبت به سال ۱۳۹۶، حدوداً ۹۰ برابر شده که آمار فوق‌العاده نگران‌کننده‌ای است و می‌توان حدس زد با توجه به تشدید وخامت اوضاع اقتصادی در سال گذشته و امسال، افزایش وام ازدواج، باعث شیوع کودک‌همسری شده است و احتمالاً تا پایان سال، شاهد رشد چشمگیر تعداد متقاضیان زیر ۱۵ سال این وام نسبت به سال ۱۳۹۶ باشیم.»
او با بیان این که افزایش چشمگیرِ تقاضای وام ازدواج برای افراد زیر ۱۵ سال، درحالی است که در گروه‌های سنی دیگر، یک روند یکسانِ افزایشی برای تقاضای وام ازدواج به چشم می‌خورد، می‌گوید: «کسانی که از ازدواج کودکان دفاع می‌کنند، نگاه کالایی و سنتی به زن و حتی انسان دارند و ارزش غایی زن را تا حد کالایی برای تولیدمثل تقلیل می‌دهند.»
به گزارش رویداد۲۴ مشکل کودک‌همسری در ایران همچنان ادامه دارد و معضل‌های اقتصادینیز باعث می‌شود برخی والدین برای دریافت وام ازدواج، فرزندانشان را وادار به ازدواج کنند.»
یکی از کاربران در حساب توییتری خود نوشت: آمار ازدواج اومد پایین، وام ازدواج رو زیاد کردند. حالا خانواده‌ها دارن دختران (کودک) خودشون رو عملا به خاطر وام می‌فروشن. به این میگن مدیریت بحران در مملکت!»
کاربر دیگری هم نوشت: «اومدن وم ازدواج رو افزایش دادن کودک همسری چهار برابر شده، هیچی تو این مملکت سرجاش نیست.»
یکی دیگر از کاربران توییتر هم می‌نویسد: «بدبختی اینه وام ازدواج وقتی کمه، همه به حق میگن کمه زیادش کنین که مشکل جوانان حل شود. زیادشم میکنن تعداد ازدواج دختران زیر ۱۵ سال یهو ۴ برابر میشه. طرف دخترشو برای وام ازدواج میفروشه. کاش یه ساز وکاری ایجاد بشه آینده این دختران به خاطر چند میلیون تباه نشه.»
اما کاربر دیگری که به شدت طرفدار کودک همسری است نوشت: «بعد از دستگیری کامیل احمدی طراح اصلی پروژه افزایش سن ازدواج موسوم به کودک همسری برخی نمایندگان مجلس با همکاری محمد مهدی تندگویان معاون جوانان وزارت ورزش و جوانان به دنبال ممنوعیت وام ازدواج برای زوج‌های جوان هستند. تندگویان در همین راستا با ارائه آمار‌های کذب مدعی افزایش ۴ برابری کودک همسری بر اثر وام ازدواج شد.»
بعد از تمامی این اظهار نظر‌ها و واکنش‌ها برخی از نمایندگان مجلس پیشنهاد افزایش میزان وام ازدواج را تا ۵۰ میلیون تومان دادند. مبلغی که بازپرداخت آن نه تنها برای بسیاری از زوجین مشکل خواهد بود بلکه می‌تواند به افزایش بیشتر کودک همسری منجر شود مگر اینکه مقررات ویژه‌ای مانند توجه به سن دریافت کننده برای وام ازدواج در نظر گرفته شود.
فقر عامل اصلی کودک همسری
حسین راغفر اقتصاددان به رویداد۲۴ می‌گوید: مساله افزایش متقاضیان زیر ۱۵ سال دریافت وام ازدواج تنها مربوط به فقر فرهنگی نیست، بلکه یکی از عوامل چنین موضوعی فقر اقتصادی است. وقتی ظرفیت مالی لازم برای ازدواج عده‌ای فراهم شده است نشانه آن است که این افراد به دلیل فقر قادر به ازدواج نبودند.
وی با تاکید براینکه افزایش مبلغ وام به تنهایی نمی‌تواند باعث افزایش کودک همسری شود، ادامه می‌دهد: این موضوع می‌تواند باعث افزایش ازدواج بزرگسالان نیز بشود. اما مساله ازدواج کودکان که بخشی از آن محصول فقر خانواده است را می‌توان از این منظر نیز نگاه کرد که برخی خانواده‌ها از اینکه فرزندانشان در سنین بالاتر قادر به ازدواج نباشند، نگران بوده و به همین دلیل در شرایطی که وام ازدواج نیز با رقمی قابل توجه پرداخت شده و به اصطلاح شرایط مالی لازم مهیاست با تقاضا‌های اولیه برای ازدواج فرزندشان موافقت می‌کنند.
راغفر با بیان اینکه فقر فرهنگی منعکس کننده فقر اقتصادی است، عنوان می‌کند: این وام محرکی قوی برای ازدواج بوده است؛ به بیان دیگر این وام محرکی برای وقوع کل ازدواج‌هاست که می‌تواند شامل کودک همسری هم بشود. یعنی این وام تنها یک عامل است و حتما زمینه‌های دیگری نیز برای افزایش کودک همسری همزمان با افزایش میزان وام ازدواج وجود دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا می‌افزاید: رشد تقاضای وام ازدواج توسط این گروه از کودکان و نوجوانان در این زمان خاص را باید در فقر خانواده‌ها و در حقیقت ریشه اقتصادی موضوع جستجو کرد. گرچه فقر فرهنگی هم ناشی از فقر اقتصادی است. بررسی‌های اقتصادی نشان می‌دهد که معمولا فقرا به دلیل شرایطی که دارند تصمیمات اشتباه در زندگی زیاد می‌گیرند که این موضوع از دلایل گسترش فقرشان هم هست. تصمیم برای ازدواج کودکان هم از جمله همین تصمیمات است.
وی خاطرنشان می‌کند: اگر آمار ازدواج کودکان در کشور پیش از پرداخت وام ازدواج هم قابل توجه بوده است می‌توان گفت این تسهیلات تنها نوعی تسهیلگر برای رشد چنین ازدواج‌هایی بوده است و ریشه اصلی آن همان فقر است.
ازدواج کودکان پناه فقرا برای برخورداری از وام ازدواج
فرشید یزدانی مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان به رویداد۲۴ می‌گوید: مهم‌ترین علت ازدواج کودکان فقر است. حالا اگر تسهیلاتی فراهم شود که بخشی از اقشار تنگدست برای استفاده از ظرفیت مالی وام ازدواج به ازدواج کودکانشان تن بدهند، پیامد‌های خاص خود را به دنبال دارد.
وی می‌افزاید: گرچه وام ازدواج برای بزرگسالی که تمایل به ازدواج دارند خوب است، اما در بخش ازدواج کودکان قابل تعمق است و این سوال را ایجاد می‌کند که چرا اساسا باید موضوع ازدواج کودکان مطرح باشد.
مدیر عامل انجمن حمایت از حقوق کودکان تصریح می‌کند: به لحاظ قانونی نیز هنوز کار خاصی درباره مساله کودک‌همسری نتواستند انجام دهند و همان بحث ازدواج ۱۳ سال برای دختران و ۱۵ برای پسران وجودا دارد و پیشرفتی در زمینه مقابله با ازدواج کوادکان صورت نگرفته است.
مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان با تاکید براینکه ازدواج کودکان پناه فقراست برای برخورداری از این وام، عنوان می‌کند: افزایش متقاضیان زیر ۱۵ سال برای وام ازدواج نوعی انحراف از جریان نقدینگی است که می‌خوانستند برای ازدواج ایجاد کنند. یعنی بخشی از ازدواج‌ها صوری و صرفا برای دریافت وام است که معمولا در سنین بالا رخ می‌دهد و بخشی دیگر پناه بردن به وام ازدواج به دلیل فقر است با این تفاوت که در ازدواج صوری آسیب‌ها کمتر است، اما ازدواج کودکان آسیب بزرگی است.
یزدانی با بیان اینکه اساسا بالای ۹۰ درصد ازدواج‌های کودکان مرتبط به ازدواج کودکان دختر است، خاطرنشان می‌کند: در بخشی از خانواده‌های فقیر دختر به عنوان یک عامل هزینه‌زا دیده می‌شود، زیرا دختر‌ها کمتر می‌توانند وارد بازار کار شوند لذا چنین خانواده‌هایی برای تعدیل هزینه‌های خود ناچارند به ازدواج این کودکان راضی شوند.
وی درباره دلایل مخالفت برخی افراد با طرح کودک‌همسری می‌گوید: برخی متخصصان معتقدند هیچ مبنای فقهی جدی برای ازدواج کودکان وجود ندارد، اما حقیقت آن است که وقتی رویکرد مردسالارانه است، طبیعتا رای آوردن اینگونه طرح‌ها کمتر امکان‌پذیر است به نظرم می‌رسد نگاه مردسالارانه‌ای که رویکرد سلطه‌گرانه دارد بیشتر در برابر چنین طرح‌هایی مقاومت می‌کنند درحالیکه براساس دغدغه‌های اجتماعی و اصول منجر به ستحکام جامعه کودک همسری می‌تواند به جامعه آسیب رساند.