امروز سالروز به اتمام رسیدن بنای تاج محل است. تاج محل در طول تاریخ به چنان شهرتی رسیده که کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که نام آن را نشنیده باشد. اما هیچ می‌دانستید که این آرامگاه زیبا در هند، به دستور شاه جهان و به دلیل علاقه‌ی شدید او به همسرش ساخته شده است؟
رویداد۲۴ تاج محل، یکی از بنا‌های معروف و از عجایب هفتگانه جدید جهان به حساب می‌آید که در هند و در شهر «آگرا» یا «آگره» و بخش جنوبی رودخانه‌ی «یامونا» (Yamuna) یا همان «جَمُنا» واقع شده است. این بنا بیشتر به این دلیل معروف شده که پادشاه پرآوازه‌ی سلسله‌ی گورکانیان هند یعنی «شاه جهان»، آن را به یاد همسرش «ممتاز محل» ساخته که علاقه‌ی آن‌ها به یکدیگر نیز در تاریخ معروف شده بود؛ بنابراین نباید تاج محل را فقط به عنوان یک عمارتی مانند دیگر ساختمان‌ها نگاه کرد؛ زیرا این آرامگاه مظهری از عشق و علاقه‌ی حقیقی به شمار می‌رود. گفته می‌شود که تاج محل، زیباترین بنای ساخته شده توسط گورکانیان می‌باشد که به طور کامل از سنگ مرمر سفید ساخته شده و اوج معماری آن‌ها را نشان میدهد. ساخت تاج محل در سال ۱۶۳۲ شروع شد و ۱۰ سال طول کشید تا کار آرامگاه اصلی آن به اتمام برسد و ۱۲ سال نیز برای کامل کردن ساختمان‌های فرعی‌اش زمان احتیاج داشت و بیش از ۲۲,۰۰۰ نفر سنگ تراش، خطاط و کارگر ماهر از سراسر هند و آسیای مرکزی برای ساخت این مجموعه به استخدام درآمدند.
تاج محل هنددر زمان گورکانیان، ساختن آرامگاه به عنوان یادبودی برای خاندان سلطنتی امری عادی بود و بسیار رواج داشت؛ اما تاج محل را می‌توان گل سرسبد و جواهر معماری آن‌ها دانست و گفته می‌شود که معمار اصلی آن، «استاد احمد لاهوری» (Ustad Ahmad Lahouri) ایرانی بوده است. «آرامگاه همایون» (Humayun's Tomb) در دهلی که در سال ۱۵۶۲ ساخته شده بود، بیشترین تأثیر را بر روی دیزاین تاج محل داشته و علاوه بر آن برای گنبد، ایوان و ورودی و طاق قوسی شکل آن نیز از معماری ایرانی کمک گرفتند و از معماری هندی نیز برای کلاه فرنگی‌های گنبد‌دارش استفاده کردند که در معماری هند به آن «چتری» (Chhatri) می‌گویند. ترکیب ماهرانه‌ی این معماری‌ها، محیط غمگین آرامگاه را به یادآوری از عشقی جاودان تبدیل کرده است. تا جایی که فیلسوف و نویسنده‌ی هندی یعنی «تاگور» (Tagore)، آن را «قطرۀ اشکی بر گونۀ زمان» توصیف کرده بود. یک مسجد در سمت غرب و یک مهمان‌خانه در شرق تاج محل قرار دارند که از سنگ قرمز رنگ برای ساخت آن‌ها استفاده شده و باعث می‌شود ساختمان سفید رنگ میانشان زیباتر به نظر برسد. این دو بنا از لحاظ معماری و دیزاین، کاملاً شبیه به هم و متقارن هستند که در زبان معماری گورکانیان به آن «جواب» (Jawab) می‌گویند.
نمای بیرونی
تاج محل از مجموعه‌ای از باغ‌های زیبا، مسجد و یک دروازه تشکیل شده که آن را به زیبایی طراحی کرده‌اند. در این میان، ساختار مقبره‌ی آن و تقارن معماری‌اش بیش از هر چیز دیگری جلب توجه می‌کند. ساختمان این بخش بر روی پایه‌ی ستونی چهار گوش قرار گرفته که آن هم از سنگ مرمر ساخته شده و ۵۰ متر از سطح رودخانه بالاتر است. خود مقبره در مرکز این ناحیه قرار دارد و ۴ مناره آن را احاطه کرده‌اند که در فاصله‌ای یکسان از هم قرار گرفته‌اند. ارتفاع این مناره‌ها به ۳۹.۶۲ متر می‌رسد و فاصله‌ی آن‌ها تا دیوار آرامگاه، ۴۱.۷۵ متر می‌باشد. هر کدام از این مناره‌ها به ۳ قسمت مساوی تقسیم شده و ۲ بالکنی و پایه‌ای هشت ضلعی دارند. سنگ مرمر استفاده شده در نمای بیرونی آن مطابق روشنایی محیط تغییر می‌کند و هنگام شب، مانند الماس می‌درخشد. علاوه بر آن برای دکور این بنا از سنگ‌های قیمتی مثل عقیق، لاجورد و یشم سبز استفاده شده است و روی دیوار‌های آن، نقاشی‌ها، آیه‌هایی از قرآن یا بخش‌هایی از یک شعر را بر روی مرمر سیاه خطاطی کرده‌اند.
بیشتر بخوانید:
ناگفته‌هایی شنیدنی درباره معماری «تاج محل»
ساختمان مرکزی آن یک گنبد پیازی شکل اصلی دارد که ارتفاعش ۷۳ و قطرش ۱۸.۲۸ متر است. این گنبد، بالای ساختمان اصلی و بر روی پایه‌ای استوانه‌ای به ارتفاع ۷ متر قرار گرفته و برای تزئین آن از طرح نیلوفر آبی استفاده و گلدسته‌های طلاکاری شده‌ی آن را با هلال ماه اسلامی تزئین کرده‌اند. همچنین گنبد‌های کوچک‌تری به شکل معماری چتری هند در هر دو طرف آن قرار داده و به آن‌ها نیز با استفاده از گلدسته‌های طلاکاری شده، زیبایی بخشیده‌اند که باعث می‌شود شکل کُروی گنبد بزرگ این آرامگاه بیشتر به چشم بیاید. همچنین شکل مخروطی و زاویه‌ی قرارگیری مناره‌ها، منحنی و قوس ظریف گنبد اصلی آن را بیشتر در معرض نمایش می‌گذارد. ورودی این مقبره، طاق بزرگ و قوسی شکل است و ایوان‌های آن به طور مساوی در هر ۸ ضلع این بنا تقسیم شده‌اند که باعث می‌شود این آرامگاه، بیشتر از قبل متقارن به نظر برسد.
معماری داخلی
داخل تاج محل، یک بخش ۸ ضلعی مرکزیِ حفره حفره قرار دارد که به ۸ قسمت کوچک دیگر راه پیدا می‌کند. بخش مرکزی، محل قرار گرفتن آرامگاه خالی شاه جهان و ممتاز محل است و تابوت‌های اصلی آن‌ها در سردابه‌ای ساده در پایین این مقبره قرار گرفته‌اند. شاه جهان دستور داده بود برای دیزاین زمین و دیوار‌های داخل این آرامگاه از سنگ‌های قیمتی بی‌شمار، کاشی‌های تصویری و سنگ‌های رنگی استفاده کنند. ۹۹ مورد از نام‌های خدا بر روی قبر‌ها خوشنویسی شده و بر روی مقبره‌ی شاه جهان به صورت جداگانه، این متن دیده می‌شود: «او در شب بیست و ششم ماه رجب، در سال ۱۰۷۶ هجری به دیار باقی شتافت.»
باغ‌های مغولی
زمین قرمز رنگ «باغ‌های مغولی» (Mughal Garden) که به آن «چهارباغ» نیز می‌گویند، به ۴ بخش اصلی و ۱۶ قسمت متقارن تقسیم می‌شود. میان بخش ورودی و تاج محل، یک حوضچه‌ی مربعی شکل مرمری ایجاد کرده‌اند و انعکاس باشکوه تاج محل را می‌توان در قسمت «حوض الکوثر» (Hawd al-Kawthar) آن مشاهده کرد. همچنین در دو طرف گذرگاه مرکزی این باغ، درختان میوه و سرو را با فاصله‌ای یکسان از هم کاشته‌اند که نمادی از زندگی و مرگ به شمار می‌روند. البته طراحی این باغ به گونه‌ای است که از هر نقطه‌ای که بایستید، می‌توانید به نمای تاج محل دسترسی داشته باشید. تاج محل هند
گفته می‌شود که شاه جهان، ۸ سال آخر عمرش را در «قلعه آگرا» (Agra Fort) در حبس گذراند که به «قلعه‌ی سرخ» نیز مشهور است و روزها، از «جاروکا» (Jharokha) یا همان پنجره‌ی کوچک زندانش به تاج محل چشم می‌دوخت و به خاطراتش با ممتاز محل فکر می‌کرد. برای محافظت از ساختمان سفید رنگ تاج محل از آلودگی هوا، دولت هند در سال ۱۹۹۸ دستور داد تا بعضی از کارخانه‌های نزدیک به آن را تعطیل کنند و تردد بیش از حد خودرو در محله‌های نزدیک آن را محدود کرد. یادتان باشد که در روز‌های جمعه امکان بازدید از این آرامگاه وجود ندارد؛ بنابراین روز دیگری را برای آمدن به این مکان انتخاب کنید.